Câu chuyện giảm nghèo và sự trăn trở thay đổi nếp nghĩ, tư duy của người nghèo luôn là vấn đề được bàn thảo nhiều nhất trong các cuộc họp của cấp ủy, chính quyền tỉnh Quảng Ninh những năm trước đây. Từ thực tế, Quảng Ninh nhận ra rằng, nếu không có nguồn lực đủ mạnh và cắt rễ tâm lý trông chờ, ỷ lại của đồng bào các dân tộc thì vòng luẩn quẩn thoát nghèo và tái nghèo sẽ vẫn lại tiếp diễn. Chính vì vậy, năm 2016, HĐND tỉnh đã xây dựng và ban hành một nghị quyết đặc thù, đó là Nghị quyết 50/2016/NQ-HĐND về phân bổ nguồn lực đưa các xã, thôn ra khỏi diện ĐBKK, hoàn thành Chương trình 135 giai đoạn 2017-2020.

Tỉnh quyết định bố trí trên 1.500 tỷ đồng từ nguồn ngân sách của tỉnh và các nguồn lồng ghép để đầu tư, nâng cấp hệ thống giao thông, các công trình thủy lợi, điện, nước sinh hoạt, trường học. Cùng với đó là hỗ trợ người dân phát triển các mô hình sản xuất, nâng cao thu nhập để giảm nghèo bền vững. Trên tinh thần của Nghị quyết 50/2016/NQ-HĐND, ngày 16/1/2017, UBND tỉnh đã ban hành Quyết định 196/QĐ-UBND phê duyệt đề án nhiệm vụ và giải pháp đưa các xã, thôn ra khỏi diện ĐBKK, hoàn thành chương trình 135 giai đoạn 2017-2020 (gọi tắt là Đề án 196). Đây là một đề án đặc biệt, sáng tạo, là cách làm riêng có của Quảng Ninh để cụ thể hóa mục tiêu xóa thôn, bản ĐBKK. 

Với mức đầu tư vượt trội, gấp 7 lần so với bình quân chung theo cơ chế Chương trình 135 của Trung ương, sau 3 năm triển khai, Đề án 196 của Quảng Ninh đã phát huy hiệu quả mạnh mẽ. Từ đề án này, công tác giảm nghèo đã có những chuyển biến tích cực, diện mạo nông thôn ở khu vực ĐBKK ngày càng khởi sắc, đời sống vật chất và tinh thần của người dân được nâng lên rõ rệt. Cuối năm 2019, toàn bộ các xã, thôn ĐBKK trên địa bàn tỉnh đã ra khỏi diện 135, về đích trước 1 năm so với mục tiêu đề ra. Một số xã, thôn vừa thoát khỏi diện ĐBKK, vừa hoàn thành chương trình xây dựng NTM. Gần 700 công trình điện, đường, trường, trạm… được đầu tư từ nguồn vốn của Đề án 196 đã và đang phát huy hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống của nhân dân. 

Cũng trong 3 năm thực hiện đề án, đã có gần 8.400 lượt hộ nghèo, cận nghèo được hỗ trợ để phát triển kinh tế. Mỗi công trình hoàn thành đã và đang tạo diện mạo mới cho vùng ĐBKK, cũng như tạo động lực để người dân thay đổi tư duy, cách nghĩ, cách làm trong phát triển sản xuất. Đến hết năm 2021, tỷ lệ hộ nghèo toàn tỉnh chỉ còn 0,14%. Đặc biệt hơn, đề án đã thay đổi căn bản nếp tư duy cũ trông chờ, ỷ lại của một bộ phận người dân, nhất là ở khu vực đồng bào dân tộc thiểu số. Người dân đã thấu hiểu, cùng với sự hỗ trợ của Nhà nước thì con đường thoát nghèo duy nhất là phải vươn lên, "khéo làm thì no, khéo co thì ấm".

Nông thôn phát triển được một bậc thì đô thị sẽ tiến được 3-5 bậc, vậy đột phá nào để thu hẹp được chênh lệch vùng miền? “Thứ nhất, phát triển, hoàn thiện kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội đồng bộ, bảo đảm liên thông, tổng thể, thúc đẩy liên kết vùng và nội vùng, nâng cao hiệu quả thu hút đầu tư và chuyển dịch cơ cấu kinh tế, phát triển các mô hình sản xuất, hợp tác xã, doanh nghiệp trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi, biên giới, hải đảo. Thứ hai, phát triển giáo dục đào tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu lao động, giải quyết việc làm, nâng cao thu nhập ổn định cho lao động, nhất là lao động trẻ trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi, biên giới, hải đảo. Thứ ba, phát triển du lịch cộng đồng bền vững và thương mại biên giới ở những nơi có điều kiện” - Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch HĐND tỉnh Nguyễn Xuân Ký đã rất say sưa khi nói về 3 đột phá cốt lõi của Nghị quyết 06 ngày 17/5/2021 của BCH Đảng bộ tỉnh về phát triển bền vững kinh tế - xã hội gắn với bảo đảm vững chắc quốc phòng - an ninh ở các xã, thôn, bản vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi, biên giới, hải đảo giai đoạn 2021-2025, định hướng đến năm 2030.

Nhìn lại kết quả trong 10 năm qua của tỉnh Quảng Ninh thấy rằng, để có được những miền quê đáng sống, có được “vương miện lòng tin" của nhân dân, tỉnh đã đi đúng hướng trong giải vế sau của câu tục ngữ “Không ai giàu ba họ, không ai khó ba đời”. Với sự tập trung đầu tư toàn diện hạ tầng thiết yếu vùng đặc biệt khó khăn, nhất là hạ tầng giao thông nông thôn và các hạ tầng phục vụ trực tiếp cho sinh hoạt, sản xuất như đưa điện lưới quốc gia đến 100% các thôn, bản vùng cao, biên giới và các đảo có dân cư sinh sống; khoảng 98% người dân được sử dụng nước sinh hoạt hợp vệ sinh… Từ khi có điện lưới quốc gia ra đảo, Cô Tô từ một huyện nghèo đã trở thành huyện đảo nông thôn mới đầu tiên của cả nước, đến hết năm 2020 không còn hộ nghèo, GRDP bình quân đầu người đạt 5.000 USD.

Từ phương châm mọi người dân Quảng Ninh đều được hưởng thành quả phát triển, tăng trưởng bao trùm, không để ai bị bỏ lại phía sau, trong 5 năm (2016-2021), tỉnh đã ban hành 19 chính sách riêng có về an sinh, phúc lợi xã hội; tập trung vào các chính sách việc làm, đất ở, đất sản xuất, nước sinh hoạt, đào tạo nghề, giáo dục, y tế, xóa đói, giảm nghèo, đền ơn, đáp nghĩa, bảo hiểm và cứu trợ, chăm lo nâng cao đời sống của những người cao tuổi, neo đơn, khuyết tật, mất sức lao động và trẻ mồ côi… Từ đó, đã khuyến khích người nghèo, người dân ở vùng khó khăn phát triển sản xuất, vươn lên thoát nghèo và làm giàu, nâng cao khả năng tự bảo đảm an sinh.

Tỉnh đã ưu tiên dành nguồn lực từ ngân sách chi cho sự nghiệp y tế, đầu tư cải tạo, nâng cấp hoàn thiện các cơ sở y tế, nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe nhân dân, tập trung rà soát, sắp xếp hệ thống y tế theo hướng tinh gọn, hiệu quả (Trạm y tế tuyến xã theo 3 mô hình; các trung tâm y tế cấp huyện) tăng cơ hội tiếp cận dịch vụ y tế, chăm sóc sức khỏe, nhất là cho người nghèo, đối tượng khó khăn. Tỷ lệ người dân tham gia bảo hiểm y tế đạt 95%, riêng vùng đồng bào dân tộc thiểu số, vùng đặc biệt khó khăn tỷ lệ này là 100%. Phát triển mạnh y tế dự phòng, nâng cao hiệu quả năng lực dự báo, phát hiện, kiểm soát và khống chế dịch bệnh, đặc biệt là đại dịch Covid-19.

Riêng đối với lĩnh vực giáo dục đào tạo hệ thống cơ sở vật chất được nâng cấp theo hướng đồng bộ, hiện đại, từng bước phát triển mô hình giáo dục thông minh với 85% số trường đạt chuẩn quốc gia. Tỉnh chú trọng công tác quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, sử dụng cán bộ là người dân tộc thiểu số, xem đó là yếu tố cần thiết mang tính chiến lược để tăng cường năng lực nội sinh vùng đồng bào dân tộc thiểu số; góp phần tăng tỷ lệ cấp ủy viên là người dân tộc thiểu số nhiệm kỳ 2020-2025 ở các cấp.

Để kích thích sản xuất, tỉnh lựa chọn được các sản phẩm đặc trưng của các vùng miền, ưu tiên nguồn lực, xây dựng mô hình phát triển sản xuất theo chuỗi giá trị, giải quyết việc làm tại chỗ, tăng thu nhập, vươn lên thoát nghèo, làm giàu theo hướng người dân là chủ thể của Chương trình mỗi xã, phường một sản phẩm (OCOP) gắn kết với việc triển khai có hiệu quả Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn, giảm nghèo bền vững, đưa 17 xã, 54 thôn ra khỏi diện đặc biệt khó khăn sớm hơn 1 năm và 91% xã đạt chuẩn nông thôn mới, xã Việt Dân (TX Đông Triều) đạt nông thôn mới kiểu mẫu đầu tiên trong cả nước.

Chú trọng xây dựng và triển khai các chính sách phù hợp để phát huy vai trò của vùng khó khăn đối với tăng trưởng kinh tế. Trong đó, đặc biệt ưu tiên cơ chế, chính sách bảo tồn và phát huy di sản văn hóa, nhất là văn hóa các dân tộc thiểu số thực sự trở thành nguồn lực quan trọng để xây dựng và phát triển kinh tế - xã hội bền vững; thu hút các doanh nghiệp vào đầu tư nâng cao chất lượng sản phẩm văn hóa ở các huyện miền núi, biên giới, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, các sản phẩm văn hóa đặc trưng vùng miền để phục vụ phát triển du lịch, tạo sinh kế, thu nhập cho người dân.

Như lời cam kết, lời hứa với nhân dân, cử tri ở vùng phên dậu của đất nước, trên hành trình phát triển tỉnh Quảng Ninh không để ai bị bỏ lại phía sau, mọi người dân đều được hưởng thụ thành quả phát triển của tỉnh, trong giai đoạn 2021-2025, Quảng Ninh sẽ dành khoảng 4.200 tỷ đồng, gồm vốn ngân sách tỉnh 2.500 tỷ đồng, vốn ngân sách huyện 1.500 tỷ đồng, vốn huy động hợp pháp khác 200 tỷ đồng để đầu tư hạ tầng và phát triển kinh tế - xã hội, văn hóa, an ninh quốc phòng người dân khu vực này. Căn cứ nguồn vốn được duyệt, đến nay UBND tỉnh đã xây dựng được kế hoạch, lộ trình đầu tư 101 công trình hạ tầng động lực, thiết yếu tại các địa phương có đông đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi, biên giới, hải đảo. Trong đó có 26 công trình giao thông, 30 công trình thủy lợi, 15 công trình giáo dục, 6 công trình y tế, 10 công trình văn hóa, 2 công trình chợ thương mại, 12 công trình nước sinh hoạt.

Quảng Ninh hôm nay hiện đại, quy củ, ngăn nắp, sạch sẽ, là nơi giao thoa vẻ đẹp thiên nhiên, con người, văn hóa trong xu thế hội nhập và phát triển. Đô thị xanh, sạch đẹp, nông thôn, miền núi, hải đảo là những miền quê đáng sống. Kinh tế - xã hội phát triển đột phá, đạt được những thành tựu toàn diện, là một địa phương luôn nằm trong top dẫn đầu của cả nước, với mức tăng trưởng GRDP trong 10 năm qua luôn đạt trên 10%. GRDP bình quân đầu người đã đạt trên 6.700 USD, gấp hơn 2 lần bình quân chung cả nước. Tỷ lệ hộ nghèo theo tiêu chí đa chiều giảm từ 4,56% năm 2015 xuống còn 0,36% năm 2021; khu vực nông thôn giảm xuống còn khoảng 1%. Chính trị ổn định, xã hội kỷ cương, an ninh, an toàn, văn minh, quốc phòng, an ninh được bảo đảm, chủ quyền biên giới, biển đảo quốc gia được giữ vững, không để xảy ra các tình huống bị động, bất ngờ; xây dựng biên giới hòa bình, hữu nghị, ổn định, hợp tác và phát triển. Ứng phó có hiệu quả với các thách thức an ninh phi truyền thống, nhất là dịch bệnh, thiên tai. Đó là những điều kiện tiên quyết để tỉnh tiếp tục hiện thực hóa những ý tưởng, khát vọng lớn trở thành một cực tăng trưởng của khu vực phía Bắc.