Quảng Ninh được ví là “Đất nước Việt Nam thu nhỏ” với vị trí địa chiến lược quan trọng. Là một trong 25 tỉnh, thành phố có biên giới nhưng là tỉnh duy nhất có đường biên giới trên bộ và trên biển với Trung Quốc (biên giới trên bộ 120 km, đường phân định Vịnh Bắc Bộ trên biển trên 191 km). Là một trong 28 tỉnh, thành phố có biển, với dải bờ biển dài 250 km và ngư trường rộng khoảng trên 6,1 nghìn km² (tương đương diện tích tự nhiên của tỉnh); là tỉnh duy nhất có 4 thành phố, 2 thị xã trực thuộc, tỷ lệ đô thị hóa cao xấp xỉ 69%. Trong xu thế hội nhập quốc tế, Quảng Ninh có lợi thế hội nhập sâu rộng khi nằm ở điểm đầu khu vực hợp tác “Hai hành lang, Một vành đai”, khu vực mậu dịch tự do ASEAN - Trung Quốc; trong vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ, Hợp tác kinh tế liên vùng Vịnh Bắc Bộ mở rộng; là cầu nối trung chuyển, giao lưu hàng hóa, khoa học công nghệ, đầu tư giữa Đông Bắc Á - Đông Nam Á.

Xét trên khía cạnh danh thắng, Quảng Ninh có nhiều cảnh quan “độc bản”, hội tụ đầy đủ các yếu tố tự nhiên, lịch sử, văn hóa. Toàn tỉnh có hơn 600 danh lam, thắng cảnh, di tích lịch sử, trong đó, Vịnh Hạ Long hai lần được UNESCO công nhận là di sản thiên nhiên thế giới. Quảng Ninh cũng là một trong những cái nôi của người Việt cổ với 3 nền văn hóa tiền sử: Văn hóa Soi Nhụ, văn hóa Cái Bèo và văn hóa Hạ Long. Hiện nay, trên địa bàn tỉnh có 22 dân tộc cùng sinh sống. Điều này khiến con người và xã hội Quảng Ninh có sự hội tụ, giao thoa, sự thống nhất trong đa dạng của nền văn minh sông Hồng. Không những thế, Quảng Ninh còn mang dáng dấp đặc trưng của vùng đất cách mạng, “cái nôi” của giai cấp công nhân với di sản tinh thần “Kỷ luật và đồng tâm” đặc biệt của giai cấp công nhân Vùng Mỏ.

Quảng Ninh vinh dự, tự hào là vùng đất được Bác đặt tên sau khi hợp nhất tỉnh Hải Ninh và khu Hồng Quảng năm 1963, “Bác đề nghị lấy mỗi tỉnh một chữ cuối của Hồng Quảng và Hải Ninh, ghép lại thành Quảng Ninh, vừa dễ hiểu, vừa dễ nhớ, lại có nhiều nghĩa. “Quảng” là rộng lớn, “Ninh” là yên vui, bền vững. Quảng Ninh là một vùng rộng lớn, yên vui, bền vững. Ông cha ta đã chẳng từng đặt những tên An Bang, Ninh Hải, Hải Ninh, An Quảng, Quảng Yên đó sao?”. Với sự quan tâm, niềm tin Bác gửi gắm thông qua ý nghĩa tên gọi, trong suốt 60 năm xây dựng và phát triển, Quảng Ninh đã vận dụng sáng tạo tư tưởng, đạo đức, phong cách và lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh vào công cuộc kiến thiết và phát triển toàn diện của tỉnh.

Thứ nhất, tập trung vào sản xuất, phát triển kinh tế

Xác định rõ, chỉ có “sản xuất tốt, kinh tế mạnh” mới đảm bảo đời sống nhân dân, ngay cả trong thời kỳ chiến tranh bom đạn (1963-1975), tỉnh Quảng Ninh vẫn tập trung chỉ đạo, điều hành sản xuất, đảm bảo đời sống, kiên định đường lối phát triển kinh tế song hành với chiến đấu chống giặc ngoại xâm. Quảng Ninh là địa phương tiêu biểu cho khẩu hiệu "Thóc không thiếu một cân, quân không thiếu một người", vừa chiến đấu ngoan cường, dũng cảm chống chiến tranh phá hoại của Đế quốc Mỹ vừa chi viện đắc lực cho chiến trường miền Nam.

Trong những năm gần đây, Quảng Ninh liên tục bứt phá vươn lên, giữ vững vai trò “đầu tầu kinh tế” của cả nước với tốc độ tăng trưởng kinh tế cao, trong đó, tốc độ tăng trưởng kinh tế 6 tháng đầu năm 2023 đạt 9,46% (đứng thứ 2 trong Vùng đồng bằng sông Hồng và thứ 4 cả nước); Giữ vững đà tăng trưởng kinh tế 2 con số trong 7 năm liên tiếp (2016 - 2022); Cải cách hành chính, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh cấp tỉnh có nhiều tiến bộ, giữ được vị trí thứ nhất chỉ số PCI 6 năm liên tiếp (2017 - 2022) và là địa phương duy nhất trong cả nước hai năm 2020, 2022 dẫn đầu cả nước đồng thời 4 chỉ số PCI, ParIndex, SIPAS, PAPI.

Vận dụng sáng tạo lời dạy của Bác, Quảng Ninh không chỉ tập trung phát triển kinh tế “bề nổi” mà kiên trì thực hiện mục tiêu chuyển hướng sang phát triển kinh tế bền vững, tăng trưởng xanh, bao trùm, trên cơ sở phát huy tối đa tiềm năng, thế mạnh, nội lực để tích cực chuyển đổi phương thức phát triển từ “nâu” sang “xanh”, quyết liệt thực hiện tái cơ cấu nền kinh tế, đặc biệt là lĩnh vực công nghiệp, dịch vụ. Nền kinh tế được định hướng giảm dần việc dựa vào tài nguyên không tái tạo như than, khoáng sản, đất và tăng dần các yếu tố bền vững như dịch vụ, du lịch, khoa học công nghệ, đầu tư, thương mại, cảnh quan, văn hóa...; lấy du lịch, dịch vụ làm trung tâm. Cơ cấu kinh tế chuyển dịch tích cực, đến nay, khu vực công nghiệp - xây dựng chiếm 55,2%, dịch vụ chiếm 39,9%. Quảng Ninh trở thành trung tâm du lịch quốc tế kết nối với khu vực và thế giới, giữ vững vai trò là một trung tâm năng lượng của quốc gia, trung tâm thủy sản miền Bắc, trung tâm kinh tế biển hiện đại, mang tầm quốc tế.

Thứ hai, phát triển kinh tế đi đôi với đảm bảo an sinh xã hội, công bằng xã hội

Kế thừa, vận dụng sáng tạo tư tưởng Hồ Chí Minh về phát triển hài hòa, đồng bộ giữa kinh tế, văn hóa và an sinh xã hội, Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI, Đảng ta nhấn mạnh: “Tăng trưởng kinh tế, phát triển văn hóa và thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội…” là cơ sở để phát triển bền vững. Tại Đại hội XII, XIII, Đảng ta cũng khẳng định, bảo đảm an sinh xã hội là một trong những nhiệm vụ trọng tâm trong thời kỳ mới. Nhận thức rõphát triển kinh tế phải đi đôi với đảm bảo an sinh xã hội, công bằng xã hội, tỉnh Quảng Ninh đã ban hành nhiều cơ chế, chính sách chăm lo bảo đảm an sinh xã hội, phúc lợi xã hội và ưu tiên bố trí nguồn lực lớn để nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân tại các xã, thôn, bản, các vùng đặc biệt khó khăn, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi, biên giới, hải đảo, các đối tượng chính sách, yếu thế, từng bước thu hẹp khoảng cách phát triển giữa các địa phương, vùng miền; thực hiện mục tiêu kép phát triển bền vững kinh tế xã hội, bảo đảm vững chắc quốc phòng – an ninh.

Thứ ba, quan tâm bảo tồn, phát triển văn hóa, lấy con người là trung tâm

Sinh thời, chủ tịch Hồ Chí Minh đặc biệt quan tâm đến việc giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, phát triển văn hóa con người “cốt lõi là việc ở đời và làm người”. Người khẳng định văn hóa là động lực của sự phát triển xã hội “soi đường cho quốc dân đi”.  Nhận thức rõ mối quan hệ biện chứng giữa văn hóa và chính trị, kinh tế xã hội, tỉnh Quảng Ninh luôn chú trọng gìn giữ, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa- con người của địa phương.

Tỉnh ủy đã ban hành Nghị quyết số 11-NQ/TU, ngày 9/3/2018 về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Quảng Ninh đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững. Công tác văn hóa đời sống luôn được chú trọng, năm 2020, toàn tỉnh có 94% số gia đình đạt tiêu chuẩn gia đình văn hoá; 90% số thôn, bản, khu phố đạt chuẩn văn hóa; thu hẹp dần khoảng cách về mức hưởng thụ văn hóa giữa đô thị và nông thôn, miền núi, hải đảo. Tỉnh cũng đặc biệt quan tâm, có kế hoạch huy độngcác nguồn lực đầu tư thiết chế văn hóa, thể thao đồng bộ, hiện đại với nhiều công trình nổi bật, tập trung bảo tồn, tôn tạo, phát huy các giá trị văn hóa vật thể, phi vật thể của các di tích lịch sử, danh lam thắng cảnh, các khu di tích đặc biệt quốc gia góp phần thúc đẩy kinh tế du lịch phát triển.

Thứ tư, chú trọng bảo đảm an ninh, quốc phòng và giữ vững chủ quyền

Với đặc trưng địa lý, là tỉnh có biên giới đồng thời trên bộ và trên biển, kinh tế Quảng Ninh mang dáng dấp “kinh tế biên mậu”, do đó, tỉnh Quảng Ninh luôn xác định phát triển kinh tếgắn với bảo đảm an ninh, quốc phòng và giữ vững chủ quyền, quyền chủ quyền của đất nước. Tỉnh có 82 xã, phường, thị trấn thuộc khu vực biên giới, hải đảo, là những địa bàn “phên dậu” có vị trí chiến lược đặc biệt quan trọng. Trong suốt 60 năm qua, đặc biệt là 10 năm gần đây, tỉnh đã thực hiện nhiều chủ trương, chính sách đặc thù nhằm hỗ trợ, phát triển kinh tế - xã hội ở khu vực miền núi, biên giới, biển đảo, vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Chú trọng đầu tư hoàn thiện hệ thống công trình hạ tầng kinh tế xã hội thiết yếu và cấp bách để phục vụ đời sống dân sinh khu vực biển, đảo và vùng ven biển, đảm bảo tính chiến lược về kinh tế, quốc phòng.

Trong vấn đề đảm bảo an ninh, chủ quyền, theo di huấn của Người, biển, đảo luôn có vị trí chiến lược “Đồng bằng là nhà, mà biển là cửa. Giữ nhà mà không giữ cửa có được không?”. Là tỉnh có đường biên giới trên biển kéo dài, Quảng Ninh sở hữu nhiều vùng biển đảo có vị thế chiến lược trong nền quốc phòng quốc gia với vai trò là những tiền đồn, cứ địa phòng thủ bảo vệ “cửa ngõ” miền Bắc. Quảng Ninh luôn xác định mục và thực hiện tốt mục tiêu kép phát triển bền vững kinh tế biển gắn với đảm bảo an ninh, quốc phòng, chủ quyền và quyền chủ quyền quốc gia trên nguyên tắc hòa bình, hữu nghị.

Với khoảng 70 đảo, đá lớn nhỏ, Cô Tô được xác định làquần đảo chứa đựng tiềm năng phát triển kinh tế biển tổng hợp, đồng thời có vị trí địa chiến lược quan trọng về đảm bảo an ninh quốc phòng, chủ quyền, quyền chủ quyền và lợi ích quốc gia trên biển của Quảng Ninh. Với vị thế địa chiến lược như vậy, ngày 9/5/1961, Cô Tô vinh dự được đón Bác ra thăm và sau đó cho phép kiến dựng tượng Người lúc sinh thời. Tượng đài của Người là hồn thiêng sông núi, điểm mốc thể hiện chủ quyền của Việt Nam ở biển Đông, là hơi ấm và niềm tin của Người đối với quân, dân Cô Tô nói riêng và tỉnh Quảng Ninh nói chung.

Triết lý phát triển xã hội của Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn có sự gắn kết chặt chẽ các lĩnh vực xã hội với nhau trong một tổng thể hoàn chỉnh, hướng đến sự phát triển bền vững, lâu dài và dựa trên nguồn sức mạnh nội sinh của con người, của dân tộc. Tư tưởng phát triển hài hòa, đồng bộ giữa kinh tế, văn hóa và an sinh xã hội gắn với đảm bảo an ninh quốc phòng cho đến nay vẫn giữ nguyên giá trị cả về lý luận và chỉ dẫn thực hành. Là địa phương có nhiều lợi thế để phát triển kinh tế- xã hội toàn diện đồng thời nắm giữ vị thế địa chiến lược trong nền quốc phòng quốc gia, Quảng Ninh luôn xác định con đường phát triển bền vững, đồng bộ, toàn diện theo đúng “tôn chỉ” của Triết lý Hồ Chí Minh.