Từ khi đất nước hoàn toàn thống nhất, đặc biệt là sau khi bước vào thời kỳ đổi mới, Quảng Ninh đã thực hiện chủ trương mở rộng quan hệ kinh tế đối ngoại, coi trọng kinh doanh tiểu ngạch và liên doanh, liên kết; sử dụng có hiệu quả các nguồn vốn viện trợ của các tổ chức quốc tế; đẩy mạnh xuất khẩu để có ngoại tệ nhập vật tư, thiết bị cần thiết cho sản xuất và đời sống.

Vấn đề hội nhập kinh tế quốc tế được tỉnh Quảng Ninh quan tâm từ khá sớm. Tuy nhiên, những năm đầu đổi mới, do điều kiện đất nước còn nhiều khó khăn, nên các chủ trương, nhiệm vụ, giải pháp cụ thể về hội nhập kinh tế quốc tế chưa có định hướng rõ nét. Khởi đầu cho sự phát triển kinh tế đối ngoại là việc thiết lập quan hệ đối ngoại với nước láng giềng Trung Quốc. Thực hiện Thông báo số 118 của Ban Bí thư Trung ương Đảng, Chỉ thị số 08 của Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng, ngày 5/2/1989, Ủy ban nhân dân tỉnh ra quyết định cho phép mở cửa biên giới để nhân dân các xã giáp biên giới qua lại thăm thân và trao đổi hàng hóa thiết yếu tại một số điểm của các huyện Hải Ninh (nay là thành phố Móng Cái), Quảng Hà (nay là huyện Đầm Hà, Hải Hà) và Bình Liêu; đồng thời cho mở 2 chợ cửa khẩu ở Ka Long (Móng Cái) và Hoành Mô (Bình Liêu). Đến ngày 15/4/1994, hai bên tổ chức lễ thông cầu Bắc Luân và mở cửa khẩu quốc tế Móng Cái - Đông Hưng. Đây là sự kiện có tầm quan trọng đặc biệt đối với hoạt động thương mại và xuất nhập khẩu, mở ra thời kỳ hợp tác phát triển mới giữa 2 tỉnh Quảng Ninh và Quảng Tây, cũng như hai nước Việt Nam và Trung Quốc. Tiếp đó, Hiệp định song phương về hợp tác phát triển kinh tế thương mại giữa Việt Nam và Trung Quốc được ký kết, cùng với việc Việt Nam gia nhập ASEAN và ASEM tạo cơ hội thuận lợi để Quảng Ninh mở rộng quan hệ hợp tác với các nhà đầu tư nước ngoài và tiếp cận thị trường thế giới.

Năm 1992, tỉnh đã đề xuất và được Bộ Công an cho phép vận dụng cơ chế đặc thù, tạo sự thông thoáng trong việc giải quyết các thủ tục xuất, nhập cảnh qua cửa khẩu đường bộ và phương tiện thủy qua cửa khẩu cảng. Trên cơ sở đó, Quyết định số 1050 ngày 29/5/1992 của UBND tỉnh ra đời đã mở ra thời kỳ mới, thúc đẩy các hoạt động kinh tế, du lịch, thông thương hàng hóa. Cũng trong năm 1992, Quảng Ninh đã chủ động nghiên cứu lập đề án trình Chính phủ cho phép thành lập “Khu kinh tế của khẩu Móng Cái” với một số cơ chế, chính sách ưu đãi đặc thù tạo điều kiện để Móng Cái phát triển. Ngày 18/9/1996, Chính phủ ban hành Quyết định số 675/QĐ-TTg, về “Áp dụng thí điểm một số chính sách tại khu vực cửa khẩu Móng Cái”. Quyết định số 675/QĐ-TTg tuy chưa thỏa mãn tất cả những gì đề án của tỉnh mong muốn, nhưng với các chính sách mà Chính phủ cho phép Móng Cái được hưởng đã thể hiện sự thông thoáng, cởi mở, ưu ái mà chưa địa phương nào trong cả nước khi đó có được, nhất là chính sách tài chính. Trong 5 năm (từ 1996 - 2000), mỗi năm, Nhà nước đầu tư cho Móng Cái không dưới 50% tổng thu ngân sách trên địa bàn khu vực cửa khẩu Móng Cái (ở thời điểm đó, tổng thu ngân sách trên địa bàn Móng Cái đạt trên 200 tỷ đồng). Đây là nguồn vốn rất lớn dành cho Móng Cái để đầu tư phát triển. Từ chính sách trên, chỉ sau một thời gian ngắn, nhiều công trình kết cấu hạ tầng quan trọng, quy mô lớn đã được đầu tư xây dựng, như hệ thống đường giao thông, cầu Ka Long II, công trình cấp điện, cấp nước, chợ trung tâm, công trình cửa khẩu Bắc Luân, trụ sở huyện, nhà văn hóa, khu du lịch Trà Cổ… được xây dựng. Diện mạo của Móng Cái thay đổi nhanh chóng từng ngày.

Hoạt động kinh tế, nhất là hoạt động thương mại, du lịch phát triển sôi động, tốc độ tăng trưởng kinh tế nhanh chưa từng có (25 - 30%/năm). Quyết định số 675/QĐ-TTg thực sự là dấu mốc lịch sử của thành phố Móng Cái nói riêng và tỉnh Quảng Ninh nói chung. Sau 5 năm, Móng Cái đã thực hiện tốt chính sách theo Quyết định số 675/QĐ-TTg, hầu hết các địa phương có cửa khẩu trong cả nước đều đến tham quan, học tập kinh nghiệm. Từ sự thành công của Móng Cái, Chính phủ đã áp dụng rộng rãi, cho phép thành lập nhiều khu kinh tế cửa khẩu trong cả nước, đồng thời ban hành Quyết định số 53/QĐ-TTg, ngày 19-4-2001, "Về chính sách đối với khu kinh tế cửa khẩu biên giới”.

Riêng tỉnh Quảng Ninh, Chính phủ tiếp tục ra Quyết định số 115/2002/ QĐ-TTg, ngày 13-9-2002, về thành lập khu kinh tế cửa khẩu và áp dụng chính sách khu kinh tế cửa khẩu đối với khu vực Hoành Mô - Đồng Văn (Bình Liêu) và Bắc Phong Sinh (Hải Hà). Đây là 2 huyện miền núi biên giới kinh tế có nhiều khó khăn, nên nhờ có chính sách ưu đãi trên, tình hình phát triển kinh tế - xã hội đều có những thay đổi quan trọng. Ngoài chính sách để lại 50% tổng thu ngân sách, Chính phủ còn cho phép khách Trung Quốc được sử dụng giấy thông hành xuất nhập cảnh để vào Quảng Ninh và Hà Nội, sau này được mở rộng đến các địa phương khác và trở thành phương thức trao đổi khách thuận lợi giữa hai nước. Tình hình phát triển kinh tế thương mại, du lịch, xuất nhập khẩu biên giới trở thành thị trường cầu nối giữa thị trường nội địa nước ta và Trung Quốc. Hợp tác đầu tư giữa hai bên tuy chưa lớn song cũng mang lại những hiệu quả nhất định đối với sự phát triển kinh tế của hai nước.