Ở Sông Mã một thời gian, chúng tôi được lệnh quay tàu về vùng biển Hạ Long - Cát Bà. Cả ba tàu phóng lôi 313, 316, 319 đều quây quần bên nhau ở địa chỉ khu neo có tên là Bãi Bèo. Nhiệm vụ hàng ngày của phân đội bây giờ là ôn luyện nghiệp vụ và kỹ năng tác chiến. Tiểu đoàn phó Trần Bảo được cử xuống trực tiếp làm phân đội trưởng còn chiến sĩ thấy ai đuối sức thì thay ngay nhưng xáo trộn không nhiều vì hầu hết anh em đã được rèn luyện thử thách qua các cuộc hành trình đường dài. Vào thời điểm này chiến sự ở cả hai miền Nam Bắc đều ác liệt. Hạm đội 7 của Mỹ vẫn áp sát bờ biển của ta, tin chúng ném bom hủy diệt nhiều nơi trên đất liền khiến ai cũng lo lắng băn khoăn về hậu phương gia đình.

Tôi còn nhớ như in khung cảnh xuất quân của Phân đội 3 vào sáng ngày 1/7/1966 là lúc mặt trời đã soi sáng toàn vùng biển đảo Hạ Long - Cát Bà. Cờ Tổ quốc tung bay trên đuôi tàu, nhiều bà con trên các phương tiện dân sự vẫy chào tiễn đưa khiến chúng tôi ai cũng cảm động ứa nước mắt. Chẳng hề có dấu hiệu sợ hãi nào cả khi chỉ có cảm xúc được thể hiện, được hiến dâng, bừng bừng khí thế được lập công như ngày 2/8/1964.

Vượt qua đảo Hòn Guốc có hình thù như một chiến hạm, chúng tôi vấp phải sự chống trả ác liệt của máy bay phản lực Mỹ. Bom đạn rốc-két của chúng thi nhau nhằm vào ba chiếc tàu phóng lôi của ta bé xíu như chiếc lá trôi trên sóng biển. Vậy mà từ những chiếc lá mong manh này quân địch không ngờ ta đã phản pháo bằng tất cả hỏa lực được trang bị. Do quá chênh lệch về phương tiện kỹ thuật toàn phân đội đã bị thương vong nặng nề: T336 hy sinh hết không để lại dấu tích gì, kỳ hạm chỉ huy là T333 cũng bị chìm chỉ còn sống sót một nửa, T339 của chúng tôi bị trọng thương không cơ động được. Tôi được lệnh thả khói mù để ngụy trang nhưng vỏ thùng chứa khói mắc kẹt trên giá đỡ, khói phun như mây đen không tản đi đâu được khiến nhiều người trên boong tàu ngạt thở sặc sụa. Lo ngại có thể bị lọt vào tay chúng tất cả, thuyền trưởng Nguyễn Văn Giản hội ý tổ đảng rồi quyết định phá tàu bằng lựu đạn và tiểu liên AK. Nghe những tiếng nổ lục bục dưới khoang tàu còn ám hơi mình mà đồng đội ai cũng thấy nhói đau, ruột gan cồn cào như bị xát muối. Khi tàu chìm mũi tàu cắm xuống lòng biển hất tung tất cả 12 anh em chúng tôi xuống nước. Từng tổ 3 người trang bị áo phao quây quần lấy nhau bơi đi trong sóng lừng nhấp nhô cao như đống rơm đống rạ.

Lúc này trời đã xế chiều, tôi vẫn còn kịp nhận ra lờ mờ những đỉnh núi bị bóc đất lấy than là nơi có rất nhiều người thân và bạn bè của tôi đang sinh sống ngóng trông. Đang còn chưa biết đủ sức để trở về hay không thì tàu giặc đã ập tới đen ngòm một góc biển… Vậy là trong lúc thế cùng lực kiệt, 19 cán bộ chiến sĩ Phân đội 3 tàu phóng lôi trở thành tù binh của Hải quân Mỹ. Sau này chúng tôi mới rõ nhiệm vụ của Phân đội 3 trong trận thủy chiến không cân sức ấy là ngăn chặn tầm ảnh hưởng của địch, làm chậm lại bước đi của chúng muốn áp sát cửa biển Hải Phòng để thực hiện các mục tiêu hủy diệt trên quy mô lớn. Có thể chúng tôi được ví như trứng chọi với đá - nhưng về tinh thần thì hoàn toàn trái ngược. Điều đó càng được chứng minh bởi sự nể trọng của đối phương trong suốt hơn hai năm bị cầm tù.

Kể từ đây câu chuyện về chúng tôi có thể viết thành tiểu thuyết, chỉ xin được tóm tắt thế này: Thời gian đầu anh em bị biệt giam ở quân cảng Đà Nẵng trên một con tàu không rõ là chiến hạm hay phương tiện hậu cần, nhưng lúc nào cũng có hai chiếc ca nô vũ trang chạy quanh tuần phòng. Một phái đoàn của Hội Chữ thập đỏ quốc tế đã đến gặp chúng tôi và phát cho mỗi người một bản quy ước Giơ-ne-vơ về tù binh. Tuy vậy chúng tôi vẫn nhận được sự chỉ đạo của cấp ủy trong tù phải đối phó thống nhất để bảo vệ những gì có thể bảo vệ được. Đặc biệt là phải giữ thật kín địa điểm lắp lôi và kho tàng cất giấu vũ khí. Những tưởng có quy ước Giơ-ne-vơ thì không ai bị sử dụng vũ lực khi chúng lấy lời khai. Nào ngờ hầu hết chúng tôi đều phải chịu những thử thách đầu tiên gay go nhất để giữ gìn khí tiết. Tôi còn nhớ mãi khuôn mặt viên sĩ quan hỏi cung mình là người gốc Phi mắt trắng, môi thâm, thành thạo tiếng Việt đến mức phân biệt được thế nào là muôi, mủng, thìa. Khi tôi bị bệnh nấm chân đòi thuốc chữa hắn còn hài hước giải thích: Có hai loại nấm, một thứ anh ăn nó, một thứ nó ăn anh, cứ yên tâm có thuốc mỡ bôi của Mỹ là xong ngay.

Thời gian bị biệt giam trên tàu địch chúng tôi còn được tiếp cái gọi là các phái đoàn dân sự nhân danh giáo xứ này, giáo xứ nọ dẫn đầu. Sau này anh em mới rõ hơn họ đều là lực lượng an ninh tình báo muốn thăm dò lòng dạ chúng tôi, tìm hiểu về văn hóa phong tục, chế độ chính trị… quẩn quanh vẫn là mục tiêu để vuốt ve xem có mua chuộc sử dụng được ai không. Thỉnh thoảng chúng tôi được đưa lên boong tàu để phơi nắng, cứ mỗi lần như vậy chợt nhận ra bà con mình lao động tạp vụ quanh quẩn trên quân cảng là lòng dạ ai cũng cồn cào bao nỗi nhớ về nơi xuất phát của mình. Khi chúng tôi được bàn giao lên bờ cho lực lượng lính thủy đánh bộ Mỹ cai quản thì được biết nơi đây cũng là một địa chỉ khá đặc biệt. Ban ngày anh em được sinh hoạt trong khuôn viên của trại, ban đêm tất cả đều bị khóa chặt trong một chuồng trại chỉ đủ kê một chiếc giường bạt cá nhân và chỗ để chiếc xô nhựa đi vệ sinh. Sát cạnh chúng tôi là hai trại giam, một của bà con hoạt động trong Nam mà chúng thường gọi là Visi, một của lính Mỹ phản chiến suốt ngày vang lên tiếng hát như gào thét và những tiếng động như gõ vào xoong, nồi, thùng, chậu.

Hơn hai năm trời ở trại giam này anh em đã tìm cách bắt liên lạc với đồng bào, đồng chí cùng cảnh ngộ để động viên nhau giữ vững tinh thần. Sáng nào chúng tôi cũng xếp hàng tập thể dục và đồng thanh cất lên những bài ca cách mạng. Bọn lính Mỹ giám sát anh em cũng tếu táo cười đùa thích thú. Khi chỉ huy của chúng biết ý nghĩa của các bài hát đã ra lệnh cấm đoán và bớt xén khẩu phần ăn, cả trại liền đấu tranh tổ chức tuyệt thực ba ngày đòi được đối xử theo đúng quy ước Giơ-ne-vơ. Đấu tranh thắng lợi chúng tôi lại tiếp tục các hoạt động để giữ vững đội ngũ. Tiểu đoàn phó Trần Bảo vốn thành thạo nhiều ngoại ngữ động viên chúng tôi tự học tiếng Anh. Khi vốn tiếng Anh đã kha khá, anh em sử dụng để làm địch vận.

Chúng tôi là tù binh mà cũng trở thành nhân chứng, con tin để mặc cả, để trao đổi với phi công Mỹ bị cầm tù ở miền Bắc. Quả nhiên khi hội nghị Pa-ri về chiến tranh Việt Nam được nhóm họp, ngay trong những phiên đầu hai bên đã thỏa thuận: 19 cán bộ chiến sĩ tàu phóng lôi của ta được phóng thích thì 3 phi công Mỹ bị cầm tù cũng được trở về với gia đình. Trước ngày phóng thích chúng tôi, người Mỹ vẫn còn gạ gẫm hù dọa anh em về tương lai tiền đồ khi trở về miền Bắc, nếu không yên tâm có thể được giúp cư trú chính trị ở bất cứ nơi nào mà mình muốn. Nhưng điều này đã được chi bộ Đảng trong tù lường trước nên tất cả đều một lòng thể hiện quyết tâm trở về với đồng đội, với quê hương sau hơn 2 năm xa cách và anh em ai cũng muốn lại được tiếp tục hòa vào cuộc kháng chiến của cả nước vì những mục đích thiêng liêng của toàn dân tộc.