Ông Nguyễn Ngọc Thung (SN 1933) là thành viên của đại đội 906 khu Hồng Quảng - một trong 3 đại đội khi đó của Vùng mỏ được nhận nhiệm vụ vào tiếp quản. Cùng với đại đội 906 còn có đại đội 7 của khu Hồng Quảng và đại đội Hồ Chí Minh của đặc khu Hòn Gai. Đại đội Hồ Chí Minh tiếp quản mỏ Hà Tu, Hà Lầm. Đại đội 7 tiếp quản nhà máy sàng Hòn Gai, còn đại đội 906 từ Cẩm Phả vào tiếp quản bốt điện Quang Hanh và nhà máy điện Cột 5, đồng thời lập đội danh dự tống tiễn quân Pháp xuống tàu há mồm về nước.

Sau khi tiếp quản ở Hòn Gai, Đại đội lại lên đường tiếp quản khu vực Hà Nam - Yên Hưng (TX Quảng Yên ngày nay) và được nhập với nhiều đơn vị khác để thành lập Trung đoàn 244 (thuộc Sư đoàn bộ binh 350) gồm 3 tiểu đoàn, tiếp tục nhiệm vụ tiếp quản và bảo vệ Vùng mỏ. Đây là nhiệm vụ hết sức khó khăn bởi sau hiệp định Giơ-ne-vơ, thực dân Pháp vẫn tìm mọi thủ đoạn, ráo riết vơ vét tài nguyên ở khu mỏ. Chúng có nhiều âm mưu phá hoại, gây lung lạc tinh thần, niềm tin trong nhân dân vào quân Việt Minh, đồng thời di chuyển, phá hoại máy móc của ta nhằm làm tê liệt sản xuất của Vùng mỏ.

Ông Thung nhớ lại: Thời điểm đó có một số đối tượng dân tộc thiểu số phản động đi theo Pháp, mà ta gọi là hành lang Thanh Phán phản động. Chúng đưa ra những luận điệu xuyên tạc nhằm dụ dỗ đồng bào dân tộc thiểu số tin rằng Việt Minh là bọn răng đen, tóc dài, ăn thịt người, nên đồng bào phải trốn vào miền Nam ngay. Đối tượng bị dụ dỗ thứ hai là đồng bào Công giáo. Chúng đưa ra luận điệu là Chúa đã vào Nam rồi, nên có nơi cả làng có ý định kéo nhau vào miền Nam theo Chúa. Để đối phó với những âm mưu đó, lực lượng bộ đội chúng tôi được giao nhiệm vụ vào trong dân nắm bắt tình hình, đồng thời tuyên truyền để người dân hiểu, cùng nhau đoàn kết chống lại các thủ đoạn của địch. Chúng tôi cũng thường xuyên phải đi tuần tra cả ngày lẫn đêm để chống bọn phản động lén lút phá hoại.

Không chỉ di dời, phá hoại máy móc sản xuất của Vùng mỏ, chúng còn phá hoại các huyết mạch năng lượng và giao thông như khu vực nhà máy điện, bến phà Bãi Cháy, mang đi các tàu lai dắt ở khu vực bến phà nhằm khiến giao thông khu vực này tê liệt. Tuy nhiên, bằng tinh thần đoàn kết, một lòng hướng về Đảng, hướng về cách mạng, quân và dân Vùng mỏ đã làm thất bại các hoạt động phá dỡ máy móc, cưỡng ép đồng bào di cư vào miền Nam của địch.

Ở Yên Trì (Quảng Yên), trước khi ta thực hiện công tác chống cưỡng ép di cư, có 64 gia đình định ra đi, sau khi được cán bộ giải thích, đã có 46 gia đình ở lại. Ở Lán Đạo (thị xã Hòn Gai), nơi tập trung đồng bào theo đạo Thiên Chúa, trong số 47 gia đình định di cư đã có 35 gia đình tự nguyện ở lại, 137 gia đình đã làm đơn gửi Chính phủ và Ủy ban Quốc tế giám sát đình chiến ở Việt Nam phản đối thủ đoạn lừa bịp cưỡng ép giáo dân di cư của bọn phản động. Đến tháng 3/1955, toàn Đặc khu Hòn Gai chỉ có 216 gia đình với 2.145 người di cư trong tổng số hơn 70.000 dân của Đặc khu.

Ông Lê Ngọc Lâm (92 tuổi) - nguyên chiến sĩ quân báo của Trung đoàn 244, được giao nhiệm vụ quân báo tại Nhà máy điện Cột 5, góp phần bảo vệ nhân dân, chống địch phá hoại, bảo đảm cơ sở hạ tầng để khi bộ đội chính quy tiếp quản được toàn vẹn. Ông Lâm kể: Khi đó, nhà máy điện ở Cột 5 của ta bị địch phá hoại, nhưng ta đã kiên quyết đấu tranh, bảo vệ nhà máy, nhờ đó ổn định được sản xuất. Quân dân ta cũng đoàn kết một lòng, có vấn đề gì là thông báo ngay. Và khi tên lính cuối cùng bước lên tàu rút về nước, người dân xung quanh ùa ra, vẫy cờ, hoa hô vang “Ủng hộ Việt Minh”. 

Còn Đại tá Phùng Ngọc Hùng, nguyên cán bộ trinh sát Quân khu Đông Bắc, Trung đoàn 244 tiếp quản Vùng mỏ, bồi hồi nhớ lại: Bộ đội chúng tôi rất xúc động khi chứng kiến lòng dân luôn luôn hướng về Đảng, về cách mạng. Nhân dân Bãi Cháy khi ấy còn cùng nhau may những lá cờ đỏ sao vàng với kích thước rất lớn treo khắp phố, chuẩn bị mừng ngày giải phóng. Vùng mỏ bao nhiêu năm bị thực dân Pháp đô hộ đến bây giờ được hoàn toàn giải phóng, người dân vô cùng mừng rỡ. Vì vậy, được về tiếp quản Vùng mỏ với chúng tôi cũng là niềm vui, niềm tự hào rất lớn.

Từ rạng sáng ngày 25/4, từng đoàn người bên Bãi Cháy nườm nượp kéo sang bên Hòn Gai để dự mít tinh, đón chờ giây phút lịch sử trọng đại của quê hương. Đúng 8 giờ 30 phút ngày 25/4/1955, tại cuộc mít tinh ở thị xã Hòn Gai, Ủy ban quân chính Hồng Quảng ra mắt trước toàn thể nhân dân. Đại diện quân sự đã đọc nhật lệnh của Đại tướng Võ Nguyên Giáp, và ông Nguyễn Ngọc Đàm - Chủ tịch Ủy ban quân chính khu Hồng Quảng lúc bấy giờ, đã đọc thư của Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi đồng bào Hồng Quảng.

Ngày giải phóng Vùng mỏ đã trở thành sự kiện lịch sử ghi dấu son trong chặng đường phát triển của vùng đất Quảng Ninh. Khu mỏ Hồng Quảng hoàn toàn giải phóng, chấm dứt những đêm trường nô lệ để bước vào công cuộc dựng xây, phát triển, với tinh thần “Kỷ luật và Đồng tâm” và một không khí lao động hăng say. Nhìn lại chặng đường đã qua, những cựu chiến binh của Trung đoàn 244 năm xưa thật vui và tự hào khi những cống hiến, hi sinh của thế hệ họ đã đổi lại thành quả là hòa bình, tự do và những đổi thay ấn tượng của Vùng mỏ hôm nay. Được trao truyền niềm tin và sự quả cảm của các thế hệ đi trước, những người con Quảng Ninh đã, đang và tiếp bước cha anh, viết tiếp những trang sử vẻ vang trên Đất mỏ anh hùng.