Cầu Bạch Đằng – cây cầu mở đầu cho chuỗi cao tốc dọc tỉnh kéo dài đến TP Móng Cái, có lẽ không còn xa lạ đối với người dân Quảng Ninh và những người thi công hạ tầng giao thông trong cả nước. Cầu Bạch Đằng không chỉ nổi tiếng về sự đồ sộ, như dải lụa trải dài qua dòng sông Bạch Đằng lịch sử nối TP Hải Phòng với tỉnh Quảng Ninh, mà còn là một trong 7 cầu có dây văng nhiều nhịp trên thế giới. Trong đó, cầu Bạch Đằng là cây cầu lớn thứ 3, song lại do chính người Việt đầu tư, thiết kế và tổ chức thi công với các điều kiện các công nghệ, thiết bị, kỹ thuật đều là lần đầu có tại Việt Nam. Chính điều này đã khiến cầu Bạch Đằng là biểu tượng về kỹ thuật xây dựng cầu đường mới của Việt Nam.

Tâm sự về giai đoạn đầu triển khai cầu Bạch Đằng, đồng chí Đỗ Thông, nguyên Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh, nhớ lại:

Đây là công trình thực sự đã tốn rất nhiều công sức của các đồng chí lãnh đạo tỉnh khi đó. Dự án thi công trên vùng địa chất phức tạp; liên quan đến 2 địa phương là Quảng Ninh và Hải Phòng; độ cao trụ tháp chịu khống chế để không ảnh hưởng đến phễu bay của Cảng hàng không Cái Bi; nguồn vốn đầu tư khó khăn do phải huy động từ nguồn lực ngoài ngân sách… Tuy nhiên, với khát vọng lớn lao đánh thức tiềm năng, lợi thế của một vùng đất yên bình, sự kế thừa và đổi mới tư duy trong phát triển của các thế hệ lãnh đạo tỉnh không ngừng lớn mạnh. Do đó, những khó khăn đã từng bước được tháo gỡ, cầu Bạch Đằng hiện hữu như những chiến thắng hiển hách còn vang vọng mãi trên dòng sông lịch sử.

Để có được cầu Bạch Đằng như ngày hôm nay, Quảng Ninh đã nhiều lần phải tính toán, thay đổi thiết kế cho phù hợp từ kết cấu bê tông dự ứng lực sang kết cấu thép nhằm đối phó với vấn đề nền móng yếu thông qua việc giảm trọng lượng. Tiếp đó là nhận chuyển giao kỹ thuật cầu khẩu độ lớn của Nhật Bản để chuyển sang cầu dây văng nhiều nhịp. Việc thay đổi này đã giải quyết bài toàn giảm chiều cao trụ giữa của cầu chính; giảm chiều cao dầm; rút ngắn chiều dài cầu chính, giảm đáng kể số lượng trụ cầu dẫn và giảm hơn 1.000 tỷ đồng vốn đầu tư so với phương án ban đầu, dễ dàng hơn trong phương án huy động vốn.

Để dự án được triển khai thuận lợi, Quảng Ninh đã đề xuất với Bộ GTVT chủ trì, thành lập Ban Điều hành triển khai dự án, trực tiếp đồng chí Thứ trưởng Bộ làm trưởng Ban. Bộ đã thành lập Tổ cố vấn gồm các chuyên gia đầu ngành về cầu trong khắp cả nước để cùng tham gia ý kiến trong quá trình triển khai. Tỉnh Quảng Ninh cũng chấp nhận bổ sung gói thầu tư vấn công nghệ riêng cho cầu chính gồm các chuyên gia nước ngoài, có mặt thường xuyên để kiểm tra, tư vấn, giám sát công trình. Cùng với đó, chủ đầu tư và các nhà thầu vừa làm, vừa nghiên cứu, ứng dụng theo những đóng góp của các chuyên gia. Từ đó, liên tục các giải pháp thi công được điều chỉnh, kinh nghiệm thi công ngày một hoàn thiện.

Ông Nguyễn Tiến Oánh, Chỉ huy trưởng Công trường thi công cầu Bạch Đằng hồi tưởng:

Ngay từ những mũi khoan đầu tiên, trụ tháp giữa ngã ba sông Bạch Đằng và sông Cấm, nước chảy xiết, luồng hàng hải đến các cảng Hải Phòng đông tàu, thuyền qua lại. Trong khi đường kính mỗi trụ cọc khoan nhồi là D2.000, khoan sâu xuống lòng đất đến 70m. Để triển khai, chủ đầu tư đã yêu cầu nhà thầu bổ sung thiết bị công nghệ khoan tiên tiến nhất về thi công khoan nhồi. Và cứ thế, những khó khăn từ mũi khoan cọc đầu tiên chúng tôi đã khắc phục được và vượt qua để đạt tiến độ dự án. Phần thi công dưới lòng sông đã xong, tiếp đó bắt đầu thi công kết cấu phần dựng trên mặt nước. Chúng tôi đã chỉ đạo nhà thầu tổ chức thi công 3 ca liên tục, các anh em công nhân hầu như không có ngày nghỉ, chia ca kíp để làm đảm bảo tiến độ.

Những khó khăn nối tiếp. Khi xử lý được phần âm, lên trụ tháp và đúc hẫng dầm cầu khó khăn lại thêm bội. Cầu có kết cấu bê tông cốt thép nhiều nhịp, chiều cao tháp thấp bởi bị khống chế phễu bay của Cảng hàng không Cát Bi. Vì thế, dẫn đến góc nghiêng của dây văng nhỏ (đạt 19 độ, khuyến cáo cầu dây văng lớn hơn 22 độ), lực tác dụng ngang vào xe đúc lớn. Các khối đúc này là một trong những công nghệ mới lần đầu triển khai ở Việt Nam do phải sử dụng xe đúc chạy dưới có trọng lượng lên đến 215 tấn. Ưu điểm của công nghệ này là tạo được những khối đúc có chiều dài lên đến 9,6m và nặng gần 500 tấn, khiến tổng tải trọng của cả khối đúc và xe đúc lên đến 700 tấn, là một trong những kỷ lục về đúc hẫng trên thế giới. Bên cạnh đó, hệ thống day cáp cũng thuộc hạng tiên tiến nhất hiện nay là hệ song song SSI2000 với 144 bó cáp sử dụng từ 31 đến 85 sợi cáp/bó… những yếu tố kỹ thuật phức tạp này đã khiến các nhà thầu chịu áp lực lớn về chất lượng, thời gian. Tháng 9/2018, cầu Bạch Đằng đã hoàn thành thi công, trở thành công trình điển hình, tiêu biểu về kỹ thuật thi công cầu của ngành GTVT Việt Nam.

Cuối tháng 7/2022, 4 địa phương có cao tốc Hà Nội - Móng Cái đi qua là tỉnh Quảng Ninh, TP Hải Phòng, tỉnh Hải Dương và tỉnh Hưng Yên đã ký kết thỏa thuận hợp tác kết nối kinh tế trục cao tốc phía Đông. Liên kết hình thành dựa trên cơ sở trục đường cao tốc Hà Nội - Móng Cái dài gần 300km đi qua các tỉnh, thành, được xác định là hạ tầng giao thông liên kết tốt nhất phía Bắc hiện nay. Trong đó Quảng Ninh đóng góp gần 2/3 chiều dài tuyến với hệ thống cao tốc dọc tỉnh dài 176km.

Trục cao tốc này còn kết nối hàng loạt khu công nghiệp, các đô thị… nối liền 3 sân bay quốc tế (Nội Bài, Cát Bi, Vân Đồn) và hệ thống các cảng biển quốc tế, tạo ra một vùng có tổng diện tích tự nhiên gấp 3 lần Thủ đô Hà Nội, 5 lần TP Hồ Chí Minh và 8 lần so với TP Đà Nẵng. Liên kết kinh tế sẽ khai thác thế mạnh riêng của từng tỉnh, thành phố, nhất là về các lĩnh vực: Tài nguyên du lịch, dịch vụ; chuỗi sản xuất - thương mại gắn với thị trường Trung Quốc của Quảng Ninh; lợi thế đặc biệt về hệ thống cảng biển và logistics của Hải Phòng; nguồn nhân lực, quỹ đất và vị trí trung tâm vùng, thế mạnh về công nghiệp cơ khí, chế tạo của Hải Dương và vị trí tiếp giáp Thủ đô Hà Nội, tiềm năng lớn trong phát triển công nghiệp cũng như nông nghiệp công nghệ cao, đang có tốc độ đô thị hoá rất nhanh của Hưng Yên.

Từ đó, hình thành vùng kinh tế có hạ tầng giao thông tốt nhất cả nước, vành đai kinh tế phía Đông, chuỗi kinh tế hỗ trợ để cùng phát triển; hình thành cộng đồng doanh nghiệp mạnh, tạo không gian phát triển mới… Liên kết này cũng thiết lập cơ chế điều phối và triển khai hiệu quả để khơi thông, kết nối các nguồn lực, bổ sung lợi thế cho nhau, tối ưu hóa việc khai thác, sử dụng hiệu quả các nguồn lực của nền kinh tế, trở thành cực tăng trưởng khu vực phía Bắc. Điều này phù hợp với bối cảnh khi nước ta đang hội nhập sâu rộng, nền công nghiệp thế giới được xây dựng từ việc kết nối giữa các nhà máy, các KCN với cảng biển, sân bay để hình thành chuỗi giá trị sản xuất toàn cầu.

Việc hình thành liên kết vùng sẽ cộng hưởng nhiều lợi thế, bù đắp những thiếu hụt mà mỗi địa phương đang tìm kiếm như cửa khẩu của Quảng Ninh, cảng biển của Hải Phòng, nguồn nhân lực của Hải Dương và mặt bằng của Hưng Yên. Các địa phương sẽ cùng chia sẻ kinh nghiệm, thiết kế các chương trình cải thiện môi trường kinh doanh chung, khai thác hiệu quả hạ tầng giao thông và logistics đồng bộ, tạo ra sự lưu thông thuận lợi, hỗ trợ tốt cho hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp và đời sống người dân. Để từ đó, các KCN trong vùng có thể kết nối nhanh nhất tới cảng biển, cửa khẩu, nguồn nhân lực, tạo ra chuỗi cung ứng sản xuất, đáp ứng nhiều sản phẩm kết hợp. Đây chính là điểm cộng, động lực quan trọng hấp dẫn các nhà đầu tư, để hình thành chuỗi sản phẩm kinh tế có chất lượng cao. Và đặc biệt, là lợi thế nổi trội có được từ nỗ lực đầu tư đường cao tốc của Quảng Ninh.

Quảng Ninh đang là một trong những địa phương dẫn đầu về tốc độ phát triển và hoàn thiện hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội đồng bộ, hiện đại bảo đảm liên thông, tổng thể, trọng tâm ưu tiên là phát triển hạ tầng giao thông chiến lược (gồm cả đường bộ cao tốc, đường hàng không, đường thủy - hàng hải quốc tế), hạ tầng công nghệ thông tin, viễn thông, cảng biển và dịch vụ cảng biển, hạ tầng logistics, hạ tầng các KCN, KKT, dịch vụ, du lịch, hạ tầng đô thị. Từ đó, đã thúc đẩy liên kết vùng, hợp tác hóa lãnh thổ, tạo những hành lang, không gian phát triển mới, được tính toán, cân nhắc với kiến tạo cảnh quan - kiến trúc công trình mang dấu ấn bản sắc địa phương để phục vụ cho phát triển du lịch và tăng cường năng lực đối trọng xuyên biên giới.

Thực tế khi tuyến đường đang được thi công thì nhiều nhà đầu tư lớn đã tìm hiểu cơ hội đầu tư vào các dự án dọc hai bên cao tốc, nhiều địa phương sẽ đồng loạt triển khai các siêu dự án, các KCN, KKT với số vốn lên đến hàng tỷ USD. Sự phát triển của hạ tầng, nhất là hạ tầng giao thông đã tạo điều kiện cho kinh tế - xã hội, đặc biệt là du lịch phát triển nhanh chóng.

Cao tốc nối cao tốc, đường lớn đã mở thênh thang sẽ là động lực để Quảng Ninh hiện thực hoá khát vọng vươn tới những tầm cao mới. Đặc biệt là chuỗi cao tốc đã góp phần hoàn thiện hạ tầng giao thông tuyến đường cao tốc ven biển vùng duyên hải Bắc Bộ, vùng đồng bằng sông Hồng, hình thành hệ thống cao tốc Hà Nội - Hải Phòng - Hạ Long - Móng Cái và kết nối với cao tốc Hà Nội - Ninh Bình, Hà Nội - Lào Cai, đưa Quảng Ninh trở thành cửa ngõ giao thông của vùng kinh tế Bắc Bộ, kết nối giao thương ASEAN với nước bạn Trung Quốc.