Những năm gần đây, “du lịch Bình Liêu” đã trở thành từ khóa phổ biến, tăng vượt trội trên các công cụ tìm kiếm qua internet và trên thực tế đã trở thành cái tên đầy triển vọng trên bản đồ du lịch sinh thái - cộng đồng Việt Nam. Bình Liêu không chỉ có cảnh quan núi non hùng vĩ, ngoạn mục của miền biên viễn, được ví như “bản tình ca bốn mùa” mà mảnh đất này còn gây ấn tượng, lôi cuốn với đa dạng sắc màu văn hoá các dân tộc trên địa bàn. Là huyện có tỷ lệ đồng bào dân tộc thiểu số cao nhất tỉnh, gồm cả Tày, Dao, Sán Chay…, những đặc trưng văn hóa truyền thống của các dân tộc trên địa bàn đã hình thành cho vùng đất này nhiều tài nguyên du lịch độc đáo.

Phát huy tiềm năng, lợi thế đó, những năm qua, huyện Bình Liêu đã chú trọng phát triển các sản phẩm du lịch đặc trưng, hấp dẫn, trong đó có phát triển du lịch sinh thái - cộng đồng. Điểm du lịch sinh thái – cộng đồng nổi bật, hấp dẫn phải nhắc tới là vườn hoa Bình Liêu ở thôn Cao Sơn, xã Hoành Mô, do Hợp tác xã hoa Bình Liêu đầu tư trên diện tích gần 2ha. Không khí trong lành trên núi Cao Sơn, cùng vẻ đẹp của hàng trăm loài hoa thi nhau khoe sắc cuốn hút bất kì ai. Du khách đến với vườn hoa trên núi cao này còn được hòa mình vào cuộc sống thanh bình, hiếu khách của người dân bản địa, thưởng ngoạn cảnh vật núi non, và có nhiều hoạt động trải nghiệm thú vị như: tham quan các khu ươm giống, tìm hiểu về quy trình trồng hoa, trải nghiệm hái dâu tây, thu hoạch hoa… Đặc biệt, từ năm 2021, HTX đã đầu tư thêm mô hình farmstay nhỏ phục vụ nhu cầu lưu trú của du khách.

Ngoài ra trên địa bàn huyện Bình Liêu, hình thức homestay cho khách du lịch thuê đi kèm nhiều dịch vụ cho thuê lều trại, xe máy, trang phục dân tộc, bán nông sản địa phương... đã ngày càng phát triển. Nổi bật như homestay A Dào, homestay Sông Moóc House, Hoàng Sằn…

Anh Tằng Văn Dào, chủ homestay A Dào, xã Đồng Văn, cho hay:

Mô hình homestay thực hiện thời gian qua đã thu hút khách du lịch và ngày càng ổn định, có xu hướng tăng. Du khách rất thích thú với trải nghiệm thiên nhiên tươi đẹp, trong lành trên địa bàn và các hoạt động trải nghiệm sinh hoạt, văn hóa của đồng bào dân tộc Dao ngay trong homestay như văn hóa ẩm thực, may trang phục truyền thống...

Du lịch sinh thái – cộng đồng đang ngày càng phổ biến và dần trở thành “thỏi nam châm” thu hút du khách trên địa bàn tỉnh. Với sản phẩm du lịch này, các thành viên trong cộng đồng địa phương sẽ được tham gia vào quá trình triển khai, điều tiết và kiểm soát các hoạt động du lịch trên địa bàn; từ đó, lợi ích kinh tế sẽ được chia sẻ hài hoà cho cộng đồng. Cùng với đó, vai trò, trách nhiệm của cộng đồng và du khách trong việc gìn giữ cảnh quan thiên nhiên, bảo vệ môi trường và bản sắc văn hóa cũng được nâng cao hơn.

Du lịch sinh thái - cộng đồng đã góp phần vào việc giảm nghèo và xây dựng nông thôn mới trên địa bàn tỉnh; đồng thời nâng cao dân trí và đời sống văn hóa tinh thần, cải thiện điều kiện sống cho người dân; phát triển du lịch "xanh," gắn hoạt động du lịch với gìn giữ và phát huy các giá trị tài nguyên, bảo vệ môi trường.

Để tạo nền tảng cho phát triển bền vững, các ngành kinh tế “xanh” đã được tỉnh Quảng Ninh đẩy mạnh phát triển, trong đó có du lịch. Năm 2013, Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh ban hành Nghị quyết số 07-NQ/TU, ngày 24/5/2013, về phát triển du lịch Quảng Ninh giai đoạn 2013-2020, định hướng đến năm 2030. Đến năm 2016, tiếp tục ban hành Nghị quyết số 02-NQ/TU, ngày 5/2/2016, về phát triển dịch vụ, đã tạo những bước tiến lớn trong phát triển dịch vụ, du lịch của tỉnh. Gần đây nhất, ngày 26/9/2022, Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh đã ban hành Nghị quyết số 10-NQ/TU về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với quản lý tài nguyên, bảo vệ môi trường, phòng tránh và giảm nhẹ thiên tai, ứng phó với biến đổi khí hậu, bảo đảm an ninh nguồn nước giai đoạn 2022-2030. Nghị quyết này đặt ra nhiều mục tiêu, trong đó, có ưu tiên phát triển kinh tế “xanh”, kinh tế tuần hoàn; tiếp tục kiên trì chuyển đổi phương thức phát triển từ “nâu” sang “xanh” theo hướng bền vững, dựa vào ba trụ cột là thiên nhiên - con người - văn hóa.

Các Nghị quyết đã thực sự mở đường rộng cho ngành du lịch, trong đó có du lịch sinh thái – cộng đồng được phát triển đúng theo định hướng phát triển ba trụ cột. Nhiều giải pháp sát thực đã và đang được tỉnh quyết tâm triển khai, với việc đầu tư, lồng ghép nhiều nguồn lực cho chương trình xây dựng nông thôn mới. Đến nay, 98/98 xã của Quảng Ninh đã đạt chuẩn nông thôn mới, trong đó có 48 xã đạt nông thôn mới nâng cao và 22 xã đạt nông thôn mới kiểu mẫu. Nhờ đó bộ mặt nông thôn khang trang, hiện đại, tạo điều kiện cho du lịch địa phương phát triển. Ngoài ra, việc tập trung duy trì và phát triển, nâng cao chất lượng các sản phẩm OCOP cũng đã tạo ra các sản phẩm phục vụ cho du lịch.

Cùng với đó, từ cuối năm 2021, tỉnh đã giao các đơn vị liên quan nghiên cứu xây dựng mô hình du lịch nông nghiệp, nông thôn trên địa bàn tỉnh. Trong đó, các đơn vị tập trung đánh giá thực trạng phát triển du lịch nông nghiệp tại Quảng Ninh, xây dựng chương trình đào tạo về nghiệp vụ du lịch, xây dựng mô hình thí điểm tại TX Đông Triều, huyện Đầm Hà, TX Quảng Yên và TP Hạ Long, kết nối tuyến điểm du lịch giữa các địa phương, biên soạn cẩm nang giới thiệu sản phẩm du lịch…

Mặc dù phát triển ngày càng mạnh mẽ song du lịch sinh thái – cộng đồng trên địa bàn tỉnh cũng đối mặt với không ít thách thức như việc thay đổi nhận thức, thái độ, kỹ năng của người địa phương… Hơn thế, về lâu dài, loại hình du lịch sinh thái – cộng đồng không thể thiên về lượng mà cần hướng về chất. Nghĩa là chú trọng đến chất lượng sản phẩm, chất lượng dịch vụ để tăng giá trị, tăng thu nhập cho người dân, doanh nghiệp và quan trọng hơn là đảm bảo được các quy định về môi trường. Trong khi đó, hiện các mô hình du lịch sinh thái – cộng đồng trên địa bàn tỉnh đa số mới đáp ứng được nhu cầu tham quan, nghỉ dưỡng, trải nghiệm, khám phá mới, lạ của du khách ở mức đơn giản, chưa có nhiều dịch vụ hấp dẫn, chuyên nghiệp…

Để khắc phục những bất cập, phát triển du lịch sinh thái – cộng đồng trở thành một sản phẩm độc lập và bổ trợ đắc lực cho sản phẩm du lịch mũi nhọn của tỉnh là nghỉ dưỡng biển, đảo, thời gian tới, tỉnh Quảng Ninh sẽ tiếp tục thực hiện "Chương trình phát triển du lịch nông thôn trong xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021 – 2025" của Chính phủ. Tỉnh tập trung thực hiện 5 nhiệm vụ và 6 giải pháp phát triển du lịch gắn với xây dựng nông thôn mới theo Quyết định của Thủ tướng Chính phủ; đồng thời tập trung 8 nhóm giải pháp chính theo Đề án “Phát triển du lịch cộng đồng bền vững trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh đến năm 2025". Trong đó, chú trọng các giải pháp về cơ chế chính sách, đầu tư phát triển du lịch cộng đồng, xây dựng sản phẩm du lịch cộng đồng, phát triển nguồn lực du lịch cộng đồng, xúc tiến quảng bá, bảo vệ môi trường du lịch.

Theo ông Phạm Ngọc Thuỷ, Giám đốc Sở Du lịch, Sở sẽ nghiên cứu, học hỏi thêm kinh nghiệm của các địa phương đã triển khai loại hình du lịch này, quan tâm đến chính sách hỗ trợ hạ tầng, đào tạo nghề, hình thành sản phẩm du lịch; kêu gọi, thu hút các nhà đầu tư sao cho phù hợp.

Ngoài ra, cũng cần nói thêm rằng, việc nâng chất sản phẩm du lịch là cần thiết. Khi nâng chất thì chỉ cần thu hút một lượng khách “vừa đủ” sẽ giúp cho các điểm đến không bị quá tải, đời sống cư dân bản địa không chịu quá nhiều xáo trộn và môi trường tự nhiên có thời gian phục hồi cần thiết để tiếp tục phát triển bền vững.