Khẳng định vị thế thủ phủ

Những ngày này, người dân TP Hạ Long đang phấn khởi tổ chức nhiều hoạt động ý nghĩa chào mừng thành phố du lịch - thủ phủ của tỉnh tròn 30 năm tuổi. Nói là trẻ nhưng kỳ thực, Hạ Long đã có vị thế trung tâm từ lâu.

Khoảng năm 1999, trước khi khởi công xây dựng Nhà máy xi măng Thăng Long tại xã Thống Nhất, huyện Hoành Bồ (nay là TP Hạ Long), như thông lệ, công tác điều tra khảo cổ học trên vùng đất dự án. Trong đợt điều tra này, các nhà khảo cổ đã phát hiện nhiều bến bãi gốm sứ cổ thuộc hệ thống Thương cảng Vân Đồn ở các bến Gạo Rang, Đâm Gạo, bến Bang, cách cầu Bãi Cháy ngày nay không xa. Sự xuất hiện của những mảnh vỡ gốm sứ thời Trần, Lê chứng tỏ nơi đây từng là một điểm tập kết, chung chuyển hàng hoá giữa đất liền với các điểm ngoài đảo nhộn nhịp vào thế kỷ 14-18.

Đáng chú ý, cũng tại xã Thống Nhất, cách các bến thuyền trên không xa, các nhà khảo cổ còn phát hiện dấu tích một công trình kiến trúc cổ với những tảng đá kê chân cột hình vuông, mỗi chiều khoảng gần 1m. Từ đây còn có một con đường bó vỉa bằng gạch đỏ rộng khoảng 3m chạy ra cánh đồng. Các nhà khảo cổ nhận định rằng, đây có thể là một trụ sở dinh trấn thời Trần. Nếu như nhận định rằng, Thống Nhất từng là trung tâm của vùng đất Hoành Bồ - Hạ Long ngày nay thời Trần - Lê thì cũng không ngạc nhiên bởi đến thời Mạc, vua Mạc đã chọn thôn Xích Thổ, xã Thống Nhất để đắp thành đất, đóng quân, quản lý cả vùng rộng lớn.

140 năm trước, ngay sau khi xâm lược Bắc Kỳ, đưa quân đánh chiếm Hòn Gai, thực dân Pháp đã sớm nhận ra vị trí quan trọng của Hòn Gai. Một mặt, các chủ mỏ Pháp xây dựng Hòn Gai thành điểm tập kết than chuyển vàng đen về nước, một mặt, quân Pháp xây dựng các điểm phòng thủ về quân sự cho Hòn Gai. Khoảng năm 2004-2005, khi cải tạo, xây dựng bờ kè khu vực cảng Vinachine, các đơn vị thi công đã phát hiện 2 khẩu súng thần công còn nguyên vẹn. Trước đó, các đơn vị thi công cũng đã phát hiện 1 khẩu đại pháo dưới lòng đất thuộc nghĩa trang liệt sĩ cũ của Hòn Gai. Các khẩu súng này giờ đang được trưng bày ngoài trời ở Bảo tàng tỉnh Quảng Ninh. Điều đó cho thấy, vị trí quan trọng của Hòn Gai cả về mặt chính trị, quân sự, kinh tế trong lịch sử.

Ngày 25/4/1955, những tên lính Pháp cuối cùng rút khỏi Hòn Gai. Vùng mỏ hoàn toàn giải phóng. Chính quyền và nhân dân thị xã Hòn Gai bước vào một giai đoạn mới hàn gắn chiến tranh, khôi phục sản xuất than.

Ngày 5/8/1964, khi đưa máy bay vào ném bom miền Bắc Việt Nam, đế quốc Mỹ đã chọn Hòn Gai là một trong các điểm đánh phá đầu tiên. Anvarez Everet đã trở thành phi công Mỹ đầu tiên bị bắn rơi trên bầu trời miền Bắc tại Hòn Gai trong trận này.

Khoác trên mình bao sự kiện lịch sử như thế, ngày 27/12/1993, TP Hạ Long được thành lập trên cơ sở thị xã Hồng Gai cũ. Từ đây, vùng đất này bước sang một trang sử mới, từng bước khẳng định vị thế là thủ phủ của tỉnh, là thành phố du lịch vinh dự mang tên Di sản Thiên nhiên thế giới Vịnh Hạ Long. 30 năm, Hạ Long non trẻ ngày nào giờ đã phát triển cả về quy mô diện tích, dân số, đô thị, giữ vị trí quan trọng về chính trị, kinh tế, văn hoá xã hội của tỉnh Quảng Ninh nói riêng, khu vực Đông Bắc Bộ nói chung.

Kỷ niệm 30 năm Ngày thành lập TP Hạ Long là dịp để tổng kết, nhìn nhận, đánh giá, khẳng định những kết quả đạt được qua 30 năm xây dựng và phát triển của thành phố với nhiều thành tựu nổi bật, toàn diện trên các lĩnh vực, những đóng góp to lớn của thành phố thủ phủ với sự phát triển chung của tỉnh Quảng Ninh. Kết quả ấy, chính là nền tảng để Đảng bộ, chính quyền và nhân dân các dân tộc TP Hạ Long bước tiếp quyết tâm xây dựng Hạ Long là thành phố kiểu mẫu, giàu đẹp, văn minh, nghĩa tình.