Trong những trang sử hào hùng của dân tộc, hình ảnh những người lính từng cầm súng chiến đấu bảo vệ Tổ quốc mãi là biểu tượng sáng ngời của lòng dũng cảm, ý chí kiên cường. Một trong những anh hùng ấy là cựu chiến binh Đặng Triệu Khải (SN 1939, xã Đầm Hà, huyện Đầm Hà).

Vừa tròn 20 tuổi, chàng thanh niên Đặng Triệu Khải lên đường nhập ngũ, đóng quân huấn luyện tại Móng Cái, Hải Hà. Đến năm 1965, khi cuộc chiến bước vào giai đoạn cam go, ông cùng đồng đội được huấn luyện gấp rút để trở thành bộ đội chủ lực tiến vào chiến trường miền Nam. Trong lòng người lính trẻ khi ấy chỉ có một ý nghĩ duy nhất là dốc hết sức mình cho sự nghiệp giải phóng dân tộc.

Bước chân vào chiến trường khốc liệt, Đặng Triệu Khải được biên chế vào Tiểu đoàn 3, Trung đoàn 1, Sư đoàn 324, Quân đoàn 2 (nay thuộc Quân khu 4). Những tháng ngày hành quân xuyên rừng Trường Sơn, đối mặt với muôn vàn gian khổ, ông cùng đồng đội đã làm nên những chiến công hiển hách. Ông trực tiếp tham gia nhiều trận đánh lớn: Chiến dịch Đường 9-Khe Sanh, chiến dịch Tết Mậu Thân 1968, đến chiến dịch phản công Đường 9 - Nam Lào, chiến dịch Trị Thiên-Huế, chiến dịch Hồ Chí Minh...

Đặc biệt, trong chiến dịch phản công Đường 9 - Nam Lào năm 1971, ông được giao chỉ huy một trung đoàn chiến đấu tại điểm cao 550 – nơi diễn ra trận quyết chiến với Lữ đoàn 147 thủy quân lục chiến Việt Nam Cộng hoà. Suốt 5 ngày đêm, địch dùng mọi loại vũ khí đánh phá dữ dội, biến rừng xanh thành vùng đất đỏ trơ trụi. Giữa vòng vây quân thù, ông và đồng đội vẫn kiên cường bám trụ. Trong lúc giằng co ác liệt, ông bị máy bay địch bao vây, giăng lưới hòng bắt sống. Không chút nao núng, bằng sự mưu trí và lòng quả cảm, ông đã một mình chiến đấu, bắn rơi một máy bay Mỹ ngay trên trận địa. Tại trận chiến điểm cao 550, quân ta bắn rơi 5 máy bay lên thẳng và 1 đại đội địch.

Nhớ lại những giây phút ấy, ông Khải chia sẻ: "Giữa lằn ranh sống chết, điều duy nhất tôi nghĩ đến là không thể để bị đánh bại, không thể để quân thù giẫm lên mảnh đất thiêng liêng của Tổ quốc. Chúng tôi đã chiến đấu đến giây phút cuối cùng với niềm tin tất thắng".

Đêm 22/3/1971, sau 5 ngày vây hãm, quân ta tổng tiến công dữ dội, đánh thiệt hại nặng Lữ đoàn 147 thủy quân lục chiến của địch. Sau hơn 50 ngày đêm (từ ngày 30/1–23/3/1971), chiến dịch phản công Đường 9 - Nam Lào của quân và dân ta giành toàn thắng, giáng một đòn chí mạng vào lực lượng dự bị chiến lược của địch, tiêu diệt gọn nhiều đơn vị tinh nhuệ.

Sau đó, ông tiếp tục cùng đồng đội chiến đấu trên chiến trường Trị Thiên-Huế, với chiến dịch Xuân - Hè 1972 tại Quảng Trị là một trong những trận đánh ác liệt nhất. Những thắng lợi ấy đã mở ra cục diện mới, buộc Mỹ và chính quyền Sài Gòn ký Hiệp định Pa-ri, chấm dứt chiến tranh ở Việt Nam. Đến mùa xuân 1975, đơn vị ông tham gia giải phóng Huế - Đà Nẵng. Ngày 30/4/1975, ông và đồng đội tiến vào Sài Gòn nhưng bị bom ngạt của địch cản trở. 2 ngày sau, đơn vị ông vào được thành phố, sau đó lên Tây Nguyên để truy quét tàn dư chống phá cách mạng. Đến năm 1976, ông xuất ngũ trở về quê hương.

Với những chiến công và thành tích lập được, ông Đặng Triệu Khải được phong tặng danh hiệu "Dũng sĩ diệt máy bay" và “Dũng sĩ diệt Mỹ” trong chiến dịch Đường 9 - Nam Lào năm 1971. Đồng thời, ông cùng được trao nhiều huân chương cao quý, như: Huân chương Chiến sĩ Giải phóng hạng 3 (1974) và hạng 2 (1975), Huân chương Chiến công Giải phóng hạng 3 (1975) và Huân chương Kháng chiến hạng Nhất do Chủ tịch nước trao tặng năm 1999.

Hơn nửa thế kỷ đã trôi qua, nhưng những ký ức về một thời máu lửa vẫn in đậm trong tâm trí người cựu chiến binh. Nhắc lại những ngày tháng oai hùng ấy, đôi mắt ông ánh lên niềm tự hào. "Dù thời gian có trôi qua, nhưng với tôi, tinh thần chiến đấu, lòng yêu nước vẫn vẹn nguyên như thuở nào”, ông Đặng Triệu Khải xúc động nói.

Những năm tháng đất nước còn chia cắt, khi tiếng gọi của Tổ quốc vang lên, những chàng trai trẻ không ngần ngại lên đường chiến đấu vì độc lập, tự do. Trong đoàn quân xung phong ấy, cựu chiến binh Đào Hồng Ngọc (trú tại khu 5, phường Trần Hưng Đạo, TP Hạ Long) là một trong những người lính dũng cảm đã đi qua những trận chiến khốc liệt.

Sinh năm 1949 tại Hải Dương, ông Đào Hồng Ngọc lớn lên giữa thời kỳ đất nước đang trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Năm 1967, vừa tròn 18 tuổi, ông gia nhập quân đội, trở thành chiến sĩ của Đại đội 1, Tiểu đoàn 7, Trung đoàn 3, Quân khu 7. Không chút do dự khi được gọi tên, ông cùng đồng đội lên đường vào Nam, mang theo nhiệt huyết và ý chí kiên cường.

Hành trình vào chiến trường gian khổ và kéo dài suốt 6 tháng, băng qua dãy Trường Sơn đầy hiểm nguy. Khi đặt chân tới Sài Gòn, chiến sự diễn biến căng thẳng, quân Mỹ tăng cường lực lượng kiểm soát, buộc đơn vị của ông phải lui về miền Đông Nam Bộ củng cố lực lượng. Từ đây, ông Ngọc cùng đồng đội tiến vào Tây Ninh, chuẩn bị cho chiến dịch Mậu Thân 1968 – một trong những trận đánh khốc liệt nhất của Sư đoàn 9. “Sau chiến dịch Mậu Thân, Đại đội 1 của chúng tôi từ 100 người chỉ còn lại 36. Mất mát quá lớn, nhưng chúng tôi vẫn kiên cường chiến đấu đến cùng” - ông Ngọc xúc động nhớ lại.

Sau chiến dịch Mậu Thân, ông Ngọc cùng đồng đội tham gia đánh địch ở mặt trận miền Tây Nam Bộ. Trong đó, trận chiến tại Chi khu Bến Sỏi (Tây Ninh) là một ký ức không thể quên. Đây là vị trí chiến lược quan trọng, nơi địch tập trung lực lượng mạnh để bảo vệ tuyến đường huyết mạch từ Campuchia vào miền Nam nước ta.

Chi khu Bến Sỏi có khoảng 5 đại đội ngụy quân với hệ thống phòng thủ kiên cố. Địch lập nhiều hàng rào dây thép gai, bố trí lô cốt, hầm ngầm và kiểm soát chặt chẽ khu vực. Đại đội 1 của ông Ngọc được giao nhiệm vụ nhử địch ra khỏi vị trí để quân chủ lực tấn công. Ngày 10/3/1969, quân ta mở các trận đánh liên tiếp, tiêu diệt 3 đại đội địch, nhưng cũng chịu tổn thất nặng nề. Ông Ngọc bị thương nặng ở lưng và ngực, được đưa đi điều trị rồi tiếp tục trở lại chiến trường.

Ông Ngọc chia sẻ: “Trận đánh tại Chi khu Bến Sỏi là một cuộc chiến không cân sức. Ban đầu, Đại đội 1 của tôi có 100 chiến sĩ tinh nhuệ, nhưng sau trận chiến dữ dội, chỉ còn lại 7 người trụ vững. Dù hiểm nguy, nhưng chúng tôi đã chiến đấu đến cùng, không ai chùn bước. Những người ngã xuống hôm đó là những người anh hùng mà tôi mãi mãi ghi nhớ”.

Từ năm 1971, ông Ngọc được cử đi học y tá, dược sĩ để chăm sóc thương bệnh binh. Trong thời gian này, ông Ngọc đã nhanh chóng nắm được kỹ thuật dùng nước dừa làm dịch truyền cho thương binh trong các ca phẫu thuật. Theo ông Ngọc, việc chọn được các quả dừa tốt, không già, không non quá, có cùi dừa mềm thường phải là người có kinh nghiệm tốt. Nhờ kỹ thuật này, ông Ngọc đã góp phần cứu sống nhiều đồng đội trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. Bởi thời điểm này đang trong các cuộc chiến đấu ác liệt ở miền Nam, thương binh nhiều, khó khăn mọi bề, nhất là về thuốc, vật tư y tế, dịch truyền, vì địch kiểm soát nghiêm ngặt.

Cuối tháng 4/1975, ông Ngọc thuộc Đại đội 6, Tiểu đoàn 8, Trung đoàn 2, Quân khu 9, cùng đơn vị nhận nhiệm vụ giải phóng TP Cần Thơ, nơi được xem là trung tâm trọng yếu của Vùng 4 chiến thuật. Cựu chiến binh Đào Hồng Ngọc kể: “Lực lượng địch ở Cần Thơ còn khá mạnh, chưa chịu tổn thất nhiều. Khi chúng tôi trinh sát, phát hiện địch đã rút phần lớn, nhưng vẫn cài mìn và mai phục nhằm tiêu diệt quân giải phóng. Bằng sự mưu trí, chúng tôi lần lượt phá hủy các bẫy mìn, vô hiệu hóa lực lượng địch. Đến trưa ngày 30/4/1975, nhận được tin Sài Gòn giải phóng, chúng tôi tiếp quản Đài Phát thanh Cần Thơ và chính thức giải phóng thành phố lúc 18h30 cùng ngày. Khoảnh khắc đất nước thống nhất, chúng tôi vỡ òa trong niềm vui sướng. Đó là giây phút không thể nào quên trong cuộc đời”.