Ngay từ năm 2015, Tỉnh ủy Quảng Ninh đã tiến hành rà soát, đánh giá hoạt động của tổ chức, bộ máy, đội ngũ cán bộ trong hệ thống chính trị của tỉnh và phát hiện ra nhiều bất cập, mâu thuẫn cần tập trung khắc phục kịp thời. Toàn tỉnh chỉ có 32,8% số trưởng thôn, khu, bản là đảng viên; tỷ lệ chưa qua đào tạo còn cao. Bí thư chi bộ đồng thời là trưởng thôn, khu, bản đạt tỷ lệ thấp, chỉ chiếm 21,8%; trình độ, năng lực hoạt động thực tiễn của một số bí thư chi bộ chưa đáp ứng yêu cầu, nắm được nguyên tắc tổ chức và sinh hoạt đảng, nhưng thiếu kiến thức, kỹ năng hoạt động của trưởng thôn, khu, bản. Vai trò, năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của tổ chức đảng ở nhiều thôn, khu phố còn rất hạn chế, nhất là vùng sâu, vùng xa, khu vực còn nhiều khó khăn, biên giới, hải đảo. Những trưởng thôn, khu, bản chưa là đảng viên thì thiếu kiến thức về công tác đảng, nên lãnh đạo còn tỏ ra lúng túng, cứng nhắc, chưa thực sự hiệu quả, thậm chí có người còn vi phạm về nguyên tắc tổ chức và hoạt động của Đảng.

Qua khảo sát, tổng kết thực tiễn, Tỉnh ủy Quảng Ninh nhận thấy, ở những thôn có trưởng thôn, khu, bản là đảng viên, đặc biệt nếu là bí thư chi bộ, thì vai trò lãnh đạo và cụ thể hóa các nhiệm vụ của đồng chí đó trên địa bàn được tiến hành thuận lợi, tránh sự trùng chéo, đùn đẩy, giảm khâu trung gian, tạo sự thống nhất, đồng thuận ngay từ việc ban hành nghị quyết đến chỉ đạo thực hiện, qua đó nhận được sự ủng hộ, đồng tình cao của nhân dân. Khi trưởng thôn, khu, bản là bí thư chi bộ thì họ sẽ có điều kiện trực tiếp cùng chi ủy, chi bộ bàn bạc, xây dựng nghị quyết sát với thực tiễn công việc của trưởng thôn, khu, bản hơn và khi đó, việc triển khai thực hiện nghị quyết của chi bộ, chủ trương chỉ đạo của cấp ủy cấp trên sẽ được thuận lợi hơn; phát huy tinh thần tiên phong, gương mẫu của đảng viên cả trong công việc, cũng như trong cuộc sống thường ngày. Ngược lại, khi trưởng thôn, khu, bản không là bí thư chi bộ hoặc chưa phải là đảng viên, thì công tác lãnh đạo, chỉ đạo sẽ gặp nhiều khó khăn, vướng mắc, nhất là trong việc tiếp thu, triển khai thực hiện các chủ trương, nghị quyết của chi bộ.

Thực tế cũng cho thấy, khi chức danh bí thư chi bộ và trưởng thôn, khu, bản do 2 người phụ trách sẽ có nhiều hạn chế. Cụ thể, nếu trưởng thôn, khu, bản là đảng viên, thì việc triển khai nghị quyết của chi bộ có thể vẫn thuận lợi, nhưng không trực tiếp bằng khi bí thư chi bộ là trưởng thôn, khu, bản. Nếu trưởng thôn, khu, bản không là đảng viên thì các nguyên tắc tổ chức, sinh hoạt đảng, công tác kiểm tra, giám sát không áp dụng với trưởng thôn, khu, bản, làm kém đi khả năng lãnh đạo của tổ chức đảng với trưởng thôn, khu, bản. Còn khi trưởng thôn, khu, bản không là bí thư chi bộ có thể xảy ra tình trạng “lệch pha” giữa hai chức danh trên, nhất là ở những nơi thiếu đoàn kết, khiến công việc kém hiệu quả.

Từ thực tiễn đó, ngày 28/12/2016, Ban Thường vụ Tỉnh ủy Quảng Ninh ban hành Chỉ thị số 12-CT/TU, về “Thống nhất nhiệm kỳ đại hội chi bộ trực thuộc đảng bộ cơ sở với bầu trưởng thôn, bản, khu phố, nhiệm kỳ 2017-2020”. Trong đó, đặt ra mục tiêu thực hiện 100% số bí thư chi bộ đồng thời là trưởng thôn, bản, khu phố, với phương châm lựa chọn nhân sự theo phương thức “Dân có tin rồi Đảng mới cử”; thống nhất và đồng bộ nhiệm kỳ đại hội chi bộ trực thuộc đảng bộ cơ sở với việc bầu trưởng thôn, bản, khu phố. Năm 2018, tỷ lệ bí thư chi bộ đồng thời là trưởng thôn, bản, khu phố đạt 98,53%; nhiệm kỳ 2020 - 2022 và 2022 - 2025, Tỉnh ủy chỉ đạo đồng loạt thực hiện bầu trưởng thôn, bản, khu phố trên địa bàn toàn tỉnh; sau đó, đồng loạt tổ chức đại hội chi bộ thôn, bản, khu phố để bầu bí thư chi bộ trong 01 ngày, hoàn thành mục tiêu 100% bí thư chi bộ đồng thời là trưởng thôn, bản, khu phố, trên cơ sở thực hiện quy trình nhân sự “Dân tin - Đảng cử”, dựa trên nguyên tắc: Đảng gắn bó mật thiết với nhân dân, dựa vào nhân dân để xây dựng Đảng. Mô hình “Dân tin, Đảng cử” là sự thể hiện sinh động mối quan hệ mật thiết giữa “lòng dân” với “ý Đảng”, cụ thể hóa một cách sáng tạo các chủ trương, đường lối của Đảng, thúc đẩy làm tốt hơn nữa việc thực hiện luật dân chủ ở cơ sở.

Để thực hiện thành công mô hình, cấp ủy các cấp đã chủ động kết nạp vào Đảng những quần chúng có năng lực, uy tín với nhân dân, có khả năng làm trưởng thôn, bản, khu phố; đồng thời, rà soát, đánh giá thực trạng trình độ, năng lực, uy tín của đội ngũ cán bộ đang đảm nhiệm các chức danh ở thôn, bản, khu phố và đội ngũ đảng viên trong chi bộ, để lựa chọn nhân sự phù hợp, nhất là với các thôn, bản ở vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo. Thực hiện quy trình Đảng giới thiệu nhân sự để nhân dân lựa chọn, bầu vào các chức danh trưởng thôn, bản, khu phố, sau đó cấp ủy giới thiệu để bầu các chức danh trong chi bộ; các bước giới thiệu nhân sự trưởng thôn, bản, khu phố đều được thông qua ban công tác mặt trận để đàm thoại, lấy ý kiến rộng rãi của người dân, đảng viên.

Sau khi hoàn thành việc bầu bí thư chi bộ đồng thời là trưởng thôn (bản, khu phố), tỉnh quan tâm bồi dưỡng, nâng cao trình độ, năng lực cho đội ngũ này để bảo đảm hiệu quả công việc. Các đảng ủy xã, phường, thị trấn phân công cấp ủy viên trực tiếp phụ trách các chi bộ; thường xuyên tổ chức giao ban với các bí thư chi bộ đồng thời là trưởng thôn (bản, khu phố); yêu cầu các chi bộ xây dựng quy chế làm việc, trong đó quy định rõ quyền hạn, trách nhiệm của người đứng đầu. Các địa phương tăng cường việc giám sát và phản biện xã hội của nhân dân thông qua MTTQ cùng các tổ chức chính trị - xã hội, nhằm tránh sự độc đoán, chuyên quyền, khắc phục tình trạng “vừa đá bóng, vừa thổi còi”. Đến năm 2018, tỷ lệ bí thư chi bộ đồng thời là trưởng thôn (bản, khu phố) trong toàn tỉnh đạt 98,53%. Đến nhiệm kỳ 2020-2022, Tỉnh ủy chỉ đạo đồng loạt thực hiện bầu trưởng thôn, bản, khu phố toàn tỉnh vào ngày 5/1/2020; sau đó đồng loạt tổ chức đại hội chi bộ thôn, bản, khu phố để bầu bí thư chi bộ vào ngày 18/1/2020, hoàn thành mục tiêu 100% số bí thư chi bộ đồng thời là trưởng thôn (bản, khu phố).

Đồng chí Nguyễn Văn Hồi, Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Trưởng Ban Dân vận Tỉnh ủy, Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh, khẳng định: Quy trình nhân sự “Dân tin - Đảng cử” được Quảng Ninh triển khai từ rất sớm. Thực tiễn cho thấy, đây là chủ trương đúng đắn, góp phần quan trọng trong việc đổi mới phương thức, nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của chi bộ đảng ở khu dân cư; nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ thống chính trị ngay từ cơ sở. Hiệu quả, vai trò hạt nhân chính trị lãnh đạo nhiệm vụ của chi bộ đối với toàn bộ hoạt động ở thôn, bản, khu phố được nâng lên rõ rệt, gắn kết nhiệm vụ của bí thư chi bộ đồng thời là trưởng thôn; giảm các khâu trung gian, tránh sự trùng chéo, đùn đẩy, né tránh hoặc có “khoảng trống” trong sự lãnh đạo của chi bộ và điều hành của trưởng thôn. Với mô hình này, cơ cấu bộ máy ở các thôn, bản, khu phố gọn nhẹ hơn, tạo sự thống nhất, đồng thuận ngay từ việc ban hành nghị quyết đến chỉ đạo thực hiện. Hết các thôn, bản, khu phố áp dụng hình thức “nhất thể hóa” đều giữ vững danh hiệu chi bộ trong sạch, vững mạnh, thôn, bản, khu phố đạt tiêu chuẩn văn hóa; đồng thời, phát huy được năng lực cá nhân, tính năng động, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung của đội ngũ cán bộ, đảng viên, hạn chế tình trạng trông chờ, ỷ lại, né tránh, nể nang trong công việc; thực hiện tốt nguyên tắc tập trung dân chủ, tạo sự đồng thuận trong đội ngũ cán bộ, đảng viên và nhân dân.

Ông Trần Xuân Nhữ, khu Hai Giếng 2, phường Cẩm Thủy, TP Cẩm Phả là một trong những Bí thư Chi bộ, Trưởng thôn, khu phố tiêu biểu trên địa bàn tỉnh những năm qua. Cuối tháng 11 vừa qua, ông cũng là nhân sự được cử tri nhân dân tín nhiệm giới thiệu bầu Trưởng thôn khu phố nhiệm kỳ 2025-2027. Đây là nhiệm kỳ thứ 3 ông Nhữ được nhân dân tín nhiệm giới thiệu để bầu trưởng khu phố.

Ông Trần Xuân Nhữ chia sẻ: Kể từ khi triển khai mô hình “Dân tin-Đảng cử; nhất thể hóa Bí thư chi bộ kiêm Trưởng khu, vai trò này thực sự đã đi vào lòng dân. Việc gánh vác đồng thời hai chức danh đã tạo thuận lợi cho tôi trong xử lý các công việc của khu phố khi vừa là người tiếp thu chủ trương, đường lối, nghị quyết của Đảng, vừa trực tiếp lãnh đạo nhân dân thực hiện, nên triển khai công việc nhanh hơn, tạo sự thống nhất cao trong chi ủy, chi bộ, đặc biệt là sự đồng thuận, ủng hộ của quần chúng nhân dân. Với phương châm “đảng viên đi trước”, trong bất kỳ công việc gì, tôi cùng các cán bộ đảng viên trong khu phố luôn tâm niệm phải nghĩ trước, làm trước, khi mình thành công, bà con sẽ mạnh dạn làm theo. Tất cả mọi chủ trương, nghị quyết của chi bộ, khu phố đều được đưa ra bàn luận công khai, minh bạch, hướng tới đảm bảo đới sống của nhân dân. Do đó, nhân dân trong khu đồng thuận cao trong mọi công việc của khu phố như: Tích cực tham gia phong trào “Nhà tôi có bình chữa cháy, nhà tôi không có chuồng cọp” với 94% gia đình trong khu đã tự trang sắm bình chữa cháy; duy trì nền nếp phong trào “Ngày chủ nhật xanh”, tổng vệ sinh môi trường; thực hiện hiệu quả nghị quyết của thành phố về xây dựng TP Cẩm Phả không rác thải sạch, đẹp an toàn. Qua đây, góp sức xây dựng khu phố, địa phương ngày càng giàu đẹp, văn minh, nghĩa tình.

Việc thực hiện mô hình cũng đã góp phần mở rộng dân chủ, thể hiện sự lắng nghe, tôn trọng ý kiến, ý chí, nguyện vọng của nhân dân, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của nhân dân; hỗ trợ giải quyết kịp thời, dứt điểm, đúng quy định các vụ, việc khiếu nại, tố cáo ngay từ cơ sở, xây dựng mối quan hệ gắn bó mật thiết với nhân dân; qua đó, tăng cường niềm tin của nhân dân đối với Đảng, chính quyền. Chỉ số lòng tin của cán bộ, đảng viên và quần chúng nhân dân với Đảng trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh tăng từ 73,3% năm 2016 lên 95,6% năm 2023.

Khẳng định hiệu quả mô hình “Dân tin-Đảng cử”, đồng chí Hoàng Bá Nam, Bí thư Thành ủy Móng Cái, cho rằng: Mô hình “Dân tin-Đảng cử” được tỉnh Quảng Ninh lãnh đạo, chỉ đạo trong hai nhiệm kỳ vừa qua đã thể hiện sự lãnh đạo tuyệt đối toàn diện của Đảng, đặc biệt là thể hiện uy tín của cán bộ, đảng viên khi được giới thiệu tham gia vào làm trưởng thôn, khu phố trên địa bàn TP Móng Cái nói riêng, toàn tỉnh nói chung. Qua mô hình cũng thể hiện rõ tinh thần tập trung dân chủ và nguyên tắc lãnh đạo của Đảng; việc tiếp thu ý kiến của nhân dân để đưa ra chủ trương đúng đắn, đáp ứng nguyện vọng của nhân dân từ mỗi chi bộ; thể hiện tính đấu tranh phê bình và tự phê bình rất cao; việc truyền tải chủ trương, chính sách của Đảng. Nhà nước đến với nhân dân rất nhanh chóng và kịp thời. Với những kết quả tích cực đã đạt được, TP Móng Cái sẽ tiếp tục duy trì, triển khai hiệu quả mô hình “Dân tin-Đảng cử”, nhất thể hóa bí thư chi bộ đồng thời là trưởng thôn, khu phố. Bởi vậy, ngay sau cuộc bầu cử trưởng thôn, khu phố nhiệm kỳ 2025-2027, thành phố sẽ bắt tay vào công tác chuẩn bị đại đội chi bộ theo đúng kế hoạch đặt ra. Cùng với đó, tổ chức tập huấn, bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn nghiêp vụ cho đội ngũ bí thư chi bộ, trưởng thôn, khu phố, nhất là về năng lực nắm tình hình nhân dân, giải quyết những vấn đề cấp thiết đối với nhân dân, đáp ứng vọng của nhân dân…

Tiếp tục chủ trương bầu Trưởng thôn, bản, khu phố đồng bộ với tổ chức Đại hội chi bộ thôn, bản, khu phố từ nhiều nhiệm kỳ qua, nhiệm kỳ 2025-2027, tỉnh Quảng Ninh thống nhất tiếp tục thực hiện mô hình Bí thư chi bộ đồng thời là Trưởng thôn, bản, khu phố theo phương châm “Dân tin - Đảng cử”. Toàn tỉnh sẽ bầu 1.452 Trưởng thôn, bản, khu phố vào ngày 15/12/2024; sau đó đồng loạt tiến hành Đại hội chi bộ thôn, bản, khu phố, xong trước ngày 15/1/2025. Hiện nay, các địa phương đang khẩn trương, tích cực chuẩn bị chu đáo hướng tới ngày hội “Dân tin - Đảng cử”.

Đồng chí Bùi Thị Bính, Giám đốc Sở Nội vụ, cho biết: Đến nay, 100% UBND cấp xã đã ban hành quyết định tổ chức bầu Trưởng thôn trước thời gian quy định, trong đó một số địa phương hoàn thành sớm như Đông Triều, Hạ Long, Cô Tô. Việc ban hành quyết định tổ chức bầu cử đã bảo đảm nội dung theo quy định, thông tin đến cử tri về ngày bầu cử, thời gian tổ chức bầu cử để cử tri chủ động tham gia đông đủ. Nhiều địa phương cũng sớm ban hành quyết định thành lập các tổ bầu cử đảm bảo đúng quy định về số lượng, thành phần tham gia. Hiện các xã, phường, thị trấn đang thực hiện niêm yết danh sách cử tri ở nhà văn hóa thôn, bản, khu phố và các địa điểm công cộng. Về công tác nhân sự, bám sát quy định và hướng dẫn của Trung ương, của tỉnh, các địa phương đã chỉ đạo cấp xã tổ chức họp và nghe cấp ủy chi bộ báo cáo nhân sự dự kiến giới thiệu ứng cử trưởng thôn, bản, khu phố, đảm bảo thực hiện triển khai hiệu quả mô hình “Dân tin - Đảng cử”, giữ vững mục tiêu 100% bí thư chi bộ đồng thời là trưởng thôn, bản, khu phố. Đến thời điểm này, các thôn, bản, khu phố đã cơ bản hoàn thành xong bước 3, bước 4 và đang khẩn trương hoàn thiện những bước cuối cùng đảm bảo cuộc bầu cử diễn ra thành công, thực sự là ngày hội toàn dân, góp phần tổ chức thành công đại hội chi bộ nhiệm kỳ 2025-2027, hoàn thành mục tiêu 100% bí thư chi bộ đồng thời là trưởng thôn, bản, khu phố.