Người Dao Thanh Y sinh sống trên địa bàn TP Móng Cái nói riêng và tỉnh Quảng Ninh nói chung nhiều năm qua vẫn luôn giữ gìn và lưu truyền nét bản sắc văn hóa riêng qua phong tục, tập quán như tục cưới hỏi, dân ca, dân vũ, trò chơi dân gian và nếp sinh hoạt hàng ngày… Bộ trang phục truyền thống của phụ nữ Dao Thanh Y là một nét văn hóa độc đáo, mang đậm nét đặc trưng riêng có.
Hải Sơn là xã vùng cao, biên giới cách trung tâm thành phố Móng Cái 33 km, đường biên giới dài 12,06 km tiếp giáp Trung Quốc. Xã Hải Sơn là nơi sinh sống đoàn kết của đồng bào các dân tộc Kinh, Dao, Sán Chỉ với tổng số 350 hộ, 1616 nhân khẩu; trong đó dân tộc Dao Thanh Y chiếm hơn 65% dân số trên địa bàn xã.
Phụ nữ Dao Thanh Y rất chú trọng việc giữ gìn trang phục truyền thống cho thế hệ con cháu nên luôn truyền dạy nghề cho thế hệ trẻ. Họ thường tranh thủ thời gian lúc nông nhàn hoặc thời gian trong ngày để may, thêu trang phục. Con gái Dao Thanh Y do được truyền dạy từ bà từ mẹ nên đều có thể tự may, thêu trang phục truyền thống cho mình và luôn ý thức giữ gìn văn hóa dân tộc thông qua những bộ trang phục truyền thống. Mỗi người con gái Dao Thanh Y khi về nhà chồng sẽ được mẹ của mình làm tặng một bộ quần áo truyền thống. Bộ quần áo này như của hồi môn được gìn giữ như vật quý trong gia đình.
Bộ trang phục gồm mũ, khăn đội đầu, áo dài, yếm, dây lưng, quần dài, quần ngắn và xà cạp. Những hoa văn trên trang phục của phụ nữ Dao Thanh Y được thêu sặc sỡ với nhiều họa tiết phong phú như hình cỏ cây, hoa lá hay bất kỳ vật dụng nào mà người dân nơi đây cảm thấy gần gũi trong sinh hoạt hàng ngày. Để quần áo thể hiện được sự tươi sáng và ấm áp, phụ nữ Dao Thanh Y lựa chọn màu sắc chính là màu đen và đỏ làm cho bộ quần áo rực rỡ và độc đáo. Vào các dịp Lễ, Tết phụ nữ Dao Thanh Y sẽ mặc trang phục truyền thống để thể hiện sự trân quý đối với các giá trị truyền thống đặc sắc của dân tộc.
“Trang phục của phụ nữ Dao Thanh Y là sự kết hợp của nhiều màu sắc như xanh, đỏ, vàng, đen, trắng. Nổi bật nhất là các họa tiết hoa, lá, chim… được thêu bằng chỉ len nhiều màu ở vạt áo, vai áo, đai thắt lưng. Mũ đội đầu, yếm ngực cũng được phụ nữ Dao Thanh Y trang trí nhiều họa tiết màu sắc sặc sỡ gắn bó với thiên nhiên và thể hiện tình yêu quê hương, đất nước”.
Tuy nhiên, đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn TP Móng Cái chủ yếu đều di cư từ những nơi khác đến đây, sinh sống xen lẫn với nhau. Lâu dần việc duy trì trang phục truyền thống của người Dao Thanh Y có nguy cơ mai một, “bị hòa tan” mất dần bản sắc.
Trước thực trạng đó, TP Móng Cái đã tích cực triển khai kế hoạch xây dựng “Làng người Dao” ở thôn Pò Hèn, xã Hải Sơn phục vụ phát triển du lịch cộng đồng trên địa bàn Thành phố giai đoạn 2023-2025, định hướng đến năm 2030. Đồng thời tuyên truyền, vận động đồng bào dân tộc thiểu số thay đổi tư duy “làm du lịch”; sưu tầm, phục dựng mẫu nhà truyền thống; duy trì nét đẹp trang phục, phong tục cưới hỏi.
Những năm gần đây, TP Móng Cái đã tổ chức thành công Ngày hội Văn hóa - Thể thao - Du lịch các dân tộc xã Hải Sơn, lễ hội Hoa sim biên giới và đưa vào trở thành hoạt động thường niên của địa phương; duy trì hoạt động thường xuyên, hiệu quả đối với câu lạc bộ văn nghệ dân gian hát đối của dân tộc Dao Thanh Y; thực hiện biên soạn cuốn sách học tiếng Dao Thanh Y, đồng thời xây dựng kế hoạch tổ chức đưa vào giảng dạy tiếng Dao tại trung tâm học tập cộng đồng xã Hải Sơn.
Song song với đó là bảo tồn các hình thức sinh hoạt văn hoá dân gian như: Lễ cấp sắc, lễ xuống đồng, các trò chơi; truyền dạy các loại hình trình diễn dân gian cho thế hệ trẻ biết và thực hành được các di sản văn hoá của dân tộc mình.
Để giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa truyền thống của dân tộc, Hội LHPN xã Hải Sơn đã ra mắt mô hình “Phụ nữ liên thế hệ bảo tồn và phát huy trang phục dân tộc” với 30 thành viên, ban chủ nhiệm với 4 thành viên, đại diện cho các thế hệ phụ nữ của xã Hải Sơn và đã được phân công nhiệm vụ cụ thể. Ban chủ nhiệm hướng dẫn các thành viên của mô hình học hỏi, trao đổi kinh nghiệm về cách may, thêu, trang trí trang phục dân tộc, đồng thời tổ chức các hoạt động tuyên truyền, giới thiệu về trang phục dân tộc cho các thế hệ trẻ.
“Những năm qua, chúng tôi đã tuyên truyền, vận động các tầng lớp nhân dân từng bước khôi phục các giá trị văn hóa đặc sắc của dân tộc, đặc biệt là giữ gìn bản sắc trang phục truyền thống của người phụ nữ và được nhân dân đồng tình ủng hộ”.
Bà Hiền cũng chia sẻ thêm: “Đây là mô hình có ý nghĩa, góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của địa phương. Đồng thời, tạo sân chơi lành mạnh cho hội viên phụ nữ, giúp họ giao lưu, học hỏi và nâng cao tinh thần đoàn kết. Thông qua mô hình, các thành viên sẽ cùng nhau học hỏi, trao đổi kinh nghiệm về cách may, thêu, trang trí trang phục dân tộc và cùng tham gia các hoạt động tuyên truyền, giới thiệu về trang phục dân tộc cho con cháu; đẩy mạnh phát triển du lịch và các dịch vụ du lịch cũng như góp phần gìn giữ, phát huy những giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc riêng có của địa phương”.
Đồng chí Vũ Tuấn Anh, Bí thư Đảng ủy xã Hải Sơn cho biết: “Hiện nay, địa phương rất chú trọng việc bảo tồn và phát huy những giá trị bản sắc văn hóa truyền thống đồng bào dân tộc, nhất là đồng bào dân tộc Dao Thanh Y. Xã Hải Sơn đã ra Nghị quyết lãnh đạo, chỉ đạo các thôn bản để khôi phục, duy trì những bản sắc văn hóa của dân tộc Dao Thanh Y và đã nhận được sự đồng tình ủng hộ của bà con nhân dân trong xã. Địa phương cũng chủ động nghiên cứu và thực hiện tốt công tác bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa vùng dân tộc thiểu số. Trong đó nhiều trò chơi dân gian, phong tục tập quán, lễ hội truyền thống, thêu trang phục dân tộc thủ công... được lưu giữ, tạo ấn tượng, sức hấp dẫn đối với du khách. Song song với đó là việc thường xuyên trùng tu, tôn tạo các di tích lịch sử văn hoá, nâng tầm quy mô, chất lượng các lễ hội hàng năm trên địa bàn để các lễ hội trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống văn hóa tinh thần của người dân nơi đây và có sức lan tỏa hấp dẫn và thu hút tới đông đảo du khách”.
Duy trì, bảo tồn nét đẹp trang phục truyền thống sẽ góp phần vào gìn giữ các giá trị văn hóa của đồng bào các dân tộc nói chung và người Dao Thanh Y nói riêng. Thông qua việc tổ chức lễ hội, ngày hội, phiên chợ Pò Hèn, cộng đồng các dân tộc xã Hải Sơn tiếp tục duy trì bản sắc, gìn giữ nét văn hóa đặc sắc trong tổng thể kho tàng văn hóa các dân tộc trên địa bàn.
Ngày đăng: 31/8/2024
Thực hiện: TRẦN TƯƠNG - HẢI NINH - VI THU
(Trung tâm Truyền thông và Văn hóa TP Móng Cái)
Built with Shorthand