Khi tiếng nói cười của bọn trẻ khuất sau những khoảnh đồi, tôi cũng vội vàng bắt chuyến xe cuối cùng trở về nhà. Hình ảnh những cậu bé bơi lội giữa trưa nắng hay gánh lúa nặng trĩu trên vai khiến tôi trăn trở mãi về mùa hè của trẻ em vùng cao. Khi điều kiện sống còn nhiều thiếu thốn thì mùa hè của các em là mùa mưu sinh, là những ngày tranh thủ giúp đỡ cha mẹ...

Ở nơi không có sinh hoạt hè

Từ trung tâm thị trấn Trới, huyện Hoành Bồ, chúng tôi mất gần 2 tiếng để đến thôn Phủ Liễn, xã Đồng Sơn. Con đường men theo triền núi uốn lượn khúc khuỷu. Từ đầu thôn, thêm 3km nữa trên con đường sỏi đá, lội qua hai con suối, chúng tôi mới vào được Khe Cháy - nơi mà 20 trẻ em không biết đến sinh hoạt hè.

Anh Đặng Tằng Dương, Phó Bí thư Đoàn Thanh niên xã Đồng Sơn chia sẻ: Chúng tôi cũng muốn tổ chức sinh hoạt hè cho các em lắm, nhưng đường sá trong khu đi lại khó khăn. Mùa hè thường xuyên xảy ra mưa bão, chỉ cần một cơn mưa thôi, cả khu này bị biệt lập. Tổ chức sinh hoạt hè mà không đảm bảo an toàn cho các em, nếu có tình huống xấu xảy ra thì ai chịu trách nhiệm. Vì vậy, chúng tôi chỉ có thể tuyên truyền, nhắc nhở các em khi tắm suối, mò cua bắt ốc phải hết sức cẩn thận. Thỉnh thoảng, các khu khác của thôn Phủ Liễn tổ chức sinh hoạt, có bánh kẹo, các đoàn viên lại dành riêng cho khu Khe Cháy một phần, đợi nắng ráo mới mang vào cho các em.

Suốt một tháng hè qua, Đặng Tòng Huy (bên trái) làm bạn với đoạn suối chảy qua thôn.

Do ít giao tiếp, trẻ em ở Khe Cháy ngại ngùng, e dè khi tiếp xúc với mọi người. Đặng Tòng Huy, lớp 6 cũng vậy. Làn da em đen nhẻm, thân hình còi cọc trông như học sinh lớp 3. Gia đình Huy vừa đón thêm một thành viên, vì vậy, bố mẹ đã xuống Trung tâm Y tế huyện từ vài hôm trước. Mấy ngày nay, Huy phải tự lo cơm nước, trông nhà. Suốt một tháng hè qua, Huy làm bạn với đoạn suối chảy qua thôn. Ngày ngày, em mò cua, bắt cá để cải thiện bữa ăn. Đi cùng với Huy còn có cậu em họ nhỏ hơn một tuổi. Cách chỗ Huy một đoạn, hai bạn nhỏ khác cũng đang bắt ốc. Chiếc kính lặn tự chế nhìn có vẻ chuyên nghiệp. Hai anh em ngụp lặn thành thục...

Giữa 12 giờ trưa, nhìn những cậu bé để đầu trần, miệt mài đánh từng bụi rậm để bắt cá, ốc. Tôi chợt nghĩ, giờ này, trẻ em thành phố có khi đã ăn trưa, nằm ngủ trong phòng có điều hòa mát rượi...

Mưu sinh ngày hè

Không chỉ ở Phủ Liễn, phụ giúp gia đình công việc đồng áng là thực trạng phổ biến đối với trẻ em vùng cao trong những ngày hè. Trên những cánh đồng đang vào mùa gặt ở huyện Ba Chẽ, đâu đâu cũng thấy trẻ em theo bố mẹ ra đồng. 

Trên thửa ruộng ở thôn Làng Han, xã Đồn Đạc (Ba Chẽ), tôi gặp em Đặng Xuân Nghiêm, học sinh lớp 6, đang cùng các bà, các mẹ gặt lúa. Mẹ Nghiêm không giấu nổi niềm tự hào: “Từ nhỏ, nó đã theo mẹ ra đồng cấy lúa. Năm nay lớn hơn, tôi hướng dẫn con đi gặt lúa. Tuy còn vụng nhưng cứ làm nhiều khắc quen tay”. Không chỉ giúp mẹ gặt lúa, Nghiêm còn đảm nhận luôn một phần việc nhà, giúp mẹ trông em.

Em Đặng Xuân Nghiêm, thôn Làng Han, xã Đồn Đạc (Ba Chẽ) giúp gia đình thu hoạch lúa.

Trò chuyện với nhiều trẻ vùng cao mới thấy, các em rất ít tham gia các buổi sinh hoạt hè. Một phần vì phải phụ giúp gia đình công việc đồng áng, việc nhà, một phần do các buổi sinh hoạt hè chủ yếu tổ chức ở các nhà văn hóa, đi lại khá xa. Hoạt động hè lại chưa đa dạng tạo sự thu hút. Không những thế, phần lớn các xã vùng sâu, vùng xa đều thiếu điểm vui chơi cho trẻ em. Nếu có thì cũng đã xuống cấp.

Phía bên kia cánh đồng, Nịnh Hải Phúc, học sinh lớp 8, thôn Làng Han, cũng đang theo mẹ ra đồng gặt lúa. Em kể với tôi: “Các gia đình trong họ nhà em thay phiên giúp nhau gặt lúa. Tuần trước nhà em đã gặt xong, nên tuần này em sang giúp nhà bác. Phải làm mới có tiền mua sách chuẩn bị năm học mới chị ạ”.

Em Nịnh Hải Phúc, học sinh lớp 8, thôn Làng Han, xã Đồn Đạc theo mẹ ra đồng gặt lúa.

Thiếu điểm vui chơi, ít được tham gia sinh hoạt hè nên tắm sông, tắm suối là lựa chọn của rất nhiều trẻ vùng cao. Chúng tôi thường xuyên bắt gặp hình ảnh các em học sinh miền núi tắm suối, bơi lội cả ngày. Trong khi, những thông tin đau lòng về các vụ đuối nước ở khu vực miền núi vẫn thường xuyên xảy ra. Gần đây nhất, ngày 6/5/2018, 6 em nhỏ ở xã Lục Hồn (Bình Liêu) rủ nhau xuống đập tràn bản Chuồng trên địa bàn để chơi. Trong lúc chơi đùa, Hoàng Quang H. (5 tuổi) và Hoàng Vân P. (4 tuổi), đều trú tại thôn Lục Nà đã bị trượt chân ngã xuống nước, tử vong.

Mùa hè của các em vẫn trôi qua từ năm này qua năm khác. Ước mơ của các em về một sân chơi an toàn, đầy đủ có lẽ vẫn là ước mơ.

Hoàng Quỳnh