Chiến tranh đã lùi xa, nhưng những chiến công oanh liệt của các chiến sĩ đặc công Rừng Sác vẫn còn được ghi nhớ và trân trọng. Và thật tự hào khi Quảng Ninh - vùng đất mỏ kiên trung đã có hai người con ưu tú góp mặt trong hàng ngũ những chiến sĩ đặc công Rừng Sác anh hùng, trở thành biểu tượng bất diệt của tinh thần quật khởi, của ý chí bất khuất mà bao thế hệ người Việt Nam luôn ghi nhớ và noi theo.

Anh hùng liệt sĩ Nguyễn Công Bao sinh năm 1947, quê ở xã Cẩm La, huyện Yên Hưng (nay là TX Quảng Yên). Anh là 1 trong 8 chiến sĩ lừng danh của Đoàn 10 Đặc công Rừng Sác, đơn vị 2 lần Anh hùng, do Đại tá Lê Bá Ước làm Đoàn trưởng. 

Trong trận đánh mưu trí, quyết liệt đêm mùng 2 rạng ngày 3/12/1973, các anh đã thiêu huỷ toàn bộ căn cứ Tổng kho xăng dầu Nhà Bè của Mỹ - Ngụy bên sông Lòng Tàu, Sài Gòn. Anh có biệt tài bơi lặn giỏi từ những ngày mò cua bắt ốc, chăn trâu, cắt cỏ bên sông, cùng bạn bè trang lứa học tiểu học trường làng. Những trang sử của ông cha đánh giặc giữ nước trên dòng sông quê hương đã nung nấu trái tim chàng trai vùng sông biển Hà Nam.

Năm 1968 anh tình nguyện nhập ngũ, được bổ sung vào một đơn vị đặc công thuỷ. Dịp nghỉ phép thăm nhà, anh xây dựng gia đình với cô giáo Vũ Thị Hiệp, người làng Phong Hải. Những ngày hạnh phúc của anh chị quá ngắn ngủi. Rồi anh vội vã về đơn vị huấn luyện các chiến sĩ mới. Tới đơn vị, anh viết thư về cho chị: “Gà gáy hôm đó nhỡ đò, anh đã cởi trần bơi từ bến đò Chanh, dọc sông Chanh qua sông Rừng rộng mênh mông sang bờ Thuỷ Nguyên, rồi chạy bộ về đơn vị kịp giờ điểm danh…”.

Năm 1972, khi chị Hiệp sinh con trai được 2 tháng rưỡi thì anh Nguyễn Công Bao được lệnh lên đường vào chiến trường B làm nhiệm vụ đặc biệt thuộc đơn vị C5, E10, đặc công Rừng Sác. Lúc đó anh đã là một đảng viên với cấp bậc thượng sĩ, chức vụ Trung đội trưởng. Đơn vị chọn thành lập Đội cảm tử gồm 8 người do anh Hà Quang Vóc làm tổ trưởng, anh làm tổ phó, cùng các anh Trần Ngọc Sĩ, Nguyễn Hồng Thế, Phạm Văn Tiềm, Đỗ Hải Quân, Nguyễn Văn Dực, Hoàng Hữu Hinh. Các anh đã làm lễ tuyên thệ, truy điệu sống dưới cờ trong căn cứ Rạch Lá - Ông Kèo, trước khi vào trận đánh Kho xăng Nhà Bè. Hà Quang Vóc và Nguyễn Công Bao đã chỉ huy đồng đội bơi ngầm vượt qua 14 lần hàng rào kẽm gai, chướng ngại vật nguy hiểm, chó bécgiê, ngỗng báo động… của địch để bố trí trận đánh.

Cùng lúc trên đường rút về, những quả mìn đặc biệt do các anh mưu mẹo ém vào các bồn xăng, các điểm hiểm yếu đồng loạt nổ tung, thì anh và Tiềm bị địch phát hiện. Trận đánh diễn ra vô cùng căng thẳng, ác liệt giữa 8 chiến sĩ cảm tử với bọn địch, lực lượng rất lớn gồm bộ binh, nhiều tàu chiến, máy bay trực thăng quần đảo trên sông Lòng Tàu. 6 chiến sĩ ta lọt được ra ngoài. Hai anh Bao và Tiềm đã bị lọt vào vòng vây của 7 chiếc tàu tuần tiễu của địch. Địch bủa vây, bắn xối xả, ném cơ man lựu đạn xuống sông. Bị sức ép kinh khủng dưới nước, hai anh trồi lên, đã bị chúng chao lưới kéo lên tàu. Hai anh còn tiếp tục chiến đấu, tiêu diệt thêm nhiều tên nữa. Biết không thể thoát được, nhưng kiên quyết không để địch bắt sống, Bao và Tiềm đã dùng vũ khí đặc biệt còn lại trong người hy sinh thân mình và huỷ luôn tàu giặc. Những chiến sĩ rút ra ngoài đã trực tiếp quan sát được bối cảnh hy sinh anh dũng của hai anh trên sông…

Sau trận đánh, đơn vị đã nhiều lần bí mật tìm kiếm nhưng vẫn không thể tìm được thi hài của Bao và Tiềm. Hai liệt sĩ được tuyên dương “Hành động Anh hùng” và được tặng thưởng Huân chương Chiến công hạng Nhất.

Thời điểm đó, hãng thông tấn Roi tơ đã phải thốt lên: “Những chiến sĩ Việt cộng này tinh khôn đến lạ lùng. Họ đã đánh vỡ dạ dày của quân đội Sài Gòn… Họ đã đốt sạch 200 triệu lít xăng trong 12 bồn chứa lớn bằng ngọn lửa rừng rực cháy suốt 12 ngày đêm…”. 

Trận tập kích phá hủy Tổng kho xăng Nhà Bè của Nguyễn Công Bao và đồng đội đã làm chấn động cả thế giới. Sự hy sinh to lớn của các anh không chỉ góp phần làm nên thành công của trận đánh lịch sử, mà còn cắt đứt mạch máu giao thông vận tải của Mỹ - Ngụy Sài Gòn, khiến cho quân Mỹ không thể thực hiện ý đồ đánh chiếm ra miền Bắc, là tiền đề để ta giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước năm 1975.

Đặc biệt vào năm 2013, tròn 40 năm sau ngày hy sinh, liệt sĩ Nguyễn Công Bao đã được Nhà nước truy tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân. Và đến năm 2014, Quảng Yên đã có một con đường mang tên người anh hùng của quê hương - đường Nguyễn Công Bao. Con đường dài gần 5km, chạy từ đê Cống Vông qua xã Cẩm La đến ngã ba đình Cốc, phường Phong Cốc (TX Quảng Yên).

Giới thiệu về con đường này, nhà thơ Dương Phượng Toại - bạn học của Anh hùng Nguyễn Công Bao, cho biết: "Con đường này với cư dân làng đảo Hà Nam chúng tôi vô cùng ý nghĩa, cũng là con đường đi qua quê vợ của liệt sĩ Nguyễn Công Bao. Đây là con đường thứ 2 trên đất nước Việt Nam được đặt theo tên người anh hùng của vùng đảo Hà Nam, sau đường Nguyễn Công Bao tại huyện Cần Giờ, TP Hồ Chí Minh".

“Tôi vô cùng tự hào về Anh hùng liệt sĩ Nguyễn Công Bao, một người bạn học trường làng thuở thiếu thời của tôi. Tự hào về người con, một chiến sĩ anh hùng quả cảm của quê hương tôi. Anh đã hy sinh hạnh phúc gia đình, hy sinh xương máu góp phần vào sự nghiệp giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước để có hạnh phúc hôm nay. Nhân dân rất tự hào về quê hương có con đường mang tên người Anh hùng. Chúng tôi còn ước vọng ngày mái trường Liên cấp I và II xã Cẩm La cũng sẽ mang tên Anh: "Trường Nguyễn Công Bao" để đến mãi sau này các thế hệ con cháu chúng tôi biết ngôi trường mang tên ý nghĩa này và tự hào về truyền thống quê hương. Đó cũng là một cách ứng xử  giáo dục về lịch sử quê hương đất nước. Một ứng xử văn minh uống nước nhớ nguồn của hậu thế” - Nhà thơ Dương Phương Toại chia sẻ thêm.

Và cho đến tận bây giờ, tên người anh hùng Nguyễn Công Bao sẽ mãi là niềm tự hào, mến thương của nhân dân Quảng Yên nói riêng và của Vùng mỏ nói chung.

Ghi nhận chiến công của liệt sĩ Hà Quang Vóc, Đảng và Nhà nước ta truy tặng ông Huân chương Quân công hạng Ba và ngày 15/1/1976, ông được Nhà nước truy tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân. Tên ông đã được Đảng, Nhà nước và nhân dân ta khắc ghi vào trang sử hào hùng của dân tộc. Để tưởng nhớ và tri ân những công lao to lớn của Anh hùng liệt sĩ Hà Quang Vóc, tên ông đã được đặt cho một con đường ở huyện Đầm Hà. Huyện Đầm Hà cũng đã xây dựng tượng đài người Anh hùng Hà Quang Vóc để tưởng nhớ một người con quê hương Đầm Hà nói riêng và Quảng Ninh nói chung đã anh dũng hy sinh trong chiến đấu, góp phần nhỏ bé của mình cùng quân dân cả nước đánh thắng quân xâm lược Mỹ và lính Ngụy tay sai.

Hiện nay, tại thị trấn Đầm Hà, huyện Đầm Hà có một con phố mang tên ông và đã xây dựng tượng đài người Anh hùng Hà Quang Vóc. Đây là một trong những địa chỉ đỏ để nhắc nhở các thế hệ tiếp bước noi theo học tập và rèn luyện.

Anh Nguyễn Quyết Thắng, Bí thư Huyện Đoàn Đầm Hà, chia sẻ: “Sự hy sinh của Anh hùng liệt sĩ Hà Quang Vóc đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng cán bộ, đoàn viên thanh niên và người dân của quê hương Đầm Hà. Anh đã trở thành biểu tượng của lòng dũng cảm, sự kiên trung và tinh thần đấu tranh không ngừng nghỉ vì độc lập, tự do của Tổ quốc. Câu chuyện về anh hùng Hà Quang Vóc không chỉ là một tấm gương sáng ngời về lòng yêu nước mà còn là lời nhắc đối với cán bộ, đoàn viên thanh thiếu nhi huyện nhà cần tiếp tục hun đúc và làm giàu thêm truyền thống đạo lý tốt đẹp ấy”.

Rừng Sác đã trở thành nơi chốn linh thiêng, những con người bám trụ, chiến đấu và hy sinh nơi đây góp phần cho hồn thiêng nước Việt trường tồn, bền vững. Câu chuyện về cuộc đời và những chiến công của hai Anh hùng liệt sĩ Nguyễn Công Bao và Hà Quang Vóc, những người con ưu tú, quả cảm của quê hương Quảng Ninh, cho đến tận hôm nay vẫn được nhắc đến với niềm tự hào, trân trọng và biết ơn sâu sắc. Máu xương các anh đã hòa vào với Đất mẹ để viết tiếp những trang sử hào hùng trên quê hương Việt Nam và trên Vùng mỏ giàu truyền thống cách mạng.

Ngày xuất bản: 28/4/2025
Thực hiện: Thu Hoài
Trình bày: Vũ Đức