Theo cách phát âm Hán Việt thì “quất” gần giống âm của từ “cát” trong cát tường. Cây quất tượng trưng cho sự may mắn, bình an, sức khỏe, trường thọ, niềm vui, hút tài lộc. Vì vậy, những ngày Tết, bên cạnh cành đào, cành mai, hầu hết mỗi gia đình của người dân miền Bắc đều chọn cây quất để trưng bày.

Những ngày tháng Chạp, màu sắc mà chúng tôi bắt gặp nhiều nhất ở xã Bình Khê (TX Đông Triều) là mênh mông màu xanh của lá và màu vàng của những trái quất chín. Trước đây, người dân xã chủ yếu trồng các loại hoa để bán, nhưng nhận thấy nhu cầu của thị trường thay đổi, giá trị kinh tế từ cây quất cao hơn, nên nhiều hộ đã mạnh dạn về tỉnh Hưng Yên lấy quất giống về trồng. Do hợp thổ nhưỡng và được chăm sóc chu đáo, những cây quất ở Bình Khê quả tươi lâu, dáng thế đẹp, dần dần trở nên có tiếng, được nhiều thương lái ở các vùng lân cận sang thu mua.

Bên cạnh trồng quất tán, khi thấy nhiều khách hàng chuyển sang chơi quất thế, quất bon sai, người dân xã cũng chịu khó đi các nơi để học về những kỹ thuật trồng quất mới. Để trồng được một cây quất có thế đẹp, đủ quả xanh, quả chín, lộc biếc, nở hoa trắng, đòi hỏi việc tưới nước, tỉa cành, uốn cành, đan quả… phải rất tỉ mỉ và khéo léo. Đồng thời cũng yêu cầu người trồng phải có con mắt mỹ thuật để nhìn cây quất có dáng nào, thế nào, sau đó uốn cành cho phù hợp. Thông thường để có những chậu quất bonsai, quất thế đáp ứng đúng nhu cầu của khách hàng, người trồng quất phải lên ý tưởng từ 1 năm trước, sau đó đặt các chậu gốm, trồng và uốn cây cho phù hợp.

Người trồng quất chỉ nghỉ ngơi đúng 1 tháng Tết; từ tháng 2 âm lịch họ đã phải xuống cây giống vào các chậu. Việc trồng quất trong chậu cũng là bí quyết để đảm bảo đến Tết, quất chơi được lâu, không bị rụng quả. Những ngày đầu xuống giống, người trồng phải tưới nước hằng ngày để đảm bảo bộ rễ phát triển ổn định, ủ giấy bóng trên luống để hạn chế cỏ, bổ sung vi lượng để cây có khả năng kháng thời tiết. Mùa mưa không được để gốc bị ngập nước, mùa nóng không được để khô gốc.

Những tháng cuối năm, người trồng phải thường xuyên có mặt ngoài ruộng để chăm sóc, tưới nước, tỉa cành cho cây. Những cây không đạt chất lượng, quả ra sớm sẽ được bứng gốc dời đến khu vực khác để chăm sóc phục vụ Tết năm sau.

Với thâm niên 15 năm trồng quất, hiện có tới 5.000 cây, 3 năm nay vợ chồng chị Nguyễn Thị Hiền (thôn Dọc Mản, xã Bình Khê) mạnh dạn đầu tư 350 triệu đồng mua máy bay không người lái để phun thuốc bảo vệ thực vật và hàng trăm triệu đồng cho hệ thống tưới nước nhỏ giọt. Áp dụng công nghệ cao vào sản xuất đã giúp vợ chồng chị tiết kiệm chi phí, thời gian, thuê nhân công, tăng hiệu quả cây trồng.

Chị Hiền cho biết: Đến khoảng cuối tháng 11 âm lịch, các thương lái quen ở Hải Phòng, Hải Dương, Thái Bình sẽ về tận vườn để khảo sát cây, đánh dấu, đặt hàng. Mỗi cây quất được trồng trong chum có giá từ 300.000-400.000 đồng tại vườn. Năm nào đắt hàng, đến rằm tháng Chạp sẽ bán được khoảng 70%, 30% còn lại sẽ bán cho các khách mua lẻ. Năm 2022, với khoảng 5.000 cây quất, chị Hiền tính toán thu được khoảng 1,3-1,5 tỷ đồng tiền bán quất.

Cùng với trồng quất cảnh, 3-4 năm trở lại đây, nhiều người dân ở TX Đông Triều đã trồng thêm bưởi Diễn bon sai trong chậu. Chậu bưởi nhỏ nhất tại vườn có mức giá từ 4-7 triệu đồng, chậu lớn giá từ 10-15 triệu đồng, tùy theo số quả, độ to của gốc và tuổi đời của cây. Do số lượng ít, mỗi vườn chỉ vài chục chậu, nên đến giữa tháng Chạp là đã "cháy hàng", không đủ để bán. Đây cũng là niềm vui của các nhà vườn khi góp phần làm đẹp không gian mỗi gia đình ngày Tết.