Thực hiện Thông báo Kết luận số 16-TB/KL ngày 7/7/2022 của Bộ Chính trị về thực hiện một số mô hình thí điểm theo Nghị quyết số 18-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, tỉnh Quảng Ninh đã tiến hành sắp xếp tổ chức, bộ máy, biên chế các mô hình dừng thí điểm, đồng thời tổng kết các mô hình thí điểm về tổ chức, bộ máy và nhất thể hóa chức danh theo Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Ban Chấp hành Trung ương, Nghị quyết số 19-NQ/TU ngày 3/3/2015, Chương trình hành động số 21-Ctr/TU ngày 5/2/2018 của BCH Đảng bộ tỉnh. Trong đó, mô hình bí thư chi bộ đồng thời là trưởng thôn, bản, khu phố tại 1.452 thôn, bản, khu phố trên toàn tỉnh sẽ được tổng kết để đánh giá hiệu quả thực hiện. Đây cũng là cơ sở để Quảng Ninh triển khai thực hiện tốt Nghị quyết số 21-NQ/TW ngày 16/6/2022 Hội nghị lần thứ năm Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về tăng cường củng cố, xây dựng tổ chức cơ sở đảng và nâng cao chất lượng đội ngũ đảng viên trong giai đoạn mới.

“Qua thực tiễn ở địa phương thấy rằng các chi bộ mạnh, thôn mạnh, nhân dân đoàn kết – đều có sự khởi nguồn từ đồng chí bí thư chi bộ, trưởng thôn, khu phố. Họ chính là trung tâm đoàn kết, sáng tạo, hạt nhân quy tụ sức mạnh lòng dân ở địa bàn khu dân cư. Như ở TP Hạ Long việc triển khai thực hiện các nghị quyết của Trung ương, của tỉnh ở các khu phố, thôn, bản đều rất nhanh, hiệu quả đến được với từng người dân chính là nhờ có đội ngũ cán bộ ở các thôn, bản, khu phố rất năng nổ, tận tình. Không còn là chuyện vai bên này gánh việc thôn, vai bên kia gánh việc chi bộ nữa, mà họ đã gắn kết, định hình được tình cảm rất tự nhiên từ bản thân họ lan tỏa ra cộng đồng về ý thức việc của chi bộ là việc của thôn, việc của thôn là trách nhiệm của chi bộ. Điều đó có nghĩa rằng từ cấp nhỏ nhất là thôn, khu đã hòa được suy nghĩ việc của Đảng là việc của Nhân dân, xây dựng Đảng là trách nhiệm của Nhân dân." - Bí thư Thành ủy Hạ Long Vũ Văn Diện chia sẻ.

“Tôi luôn tâm niệm rằng mình còn trẻ, cứ nhiệt tình, lăn xả với công việc, làm việc bằng cái tâm, bằng trách nhiệm, bằng sự tiền phong, gương mẫu của người đảng viên thì chắc chắn bà con sẽ tin tưởng và làm theo. Và kết quả tôi được hưởng thật hạnh phúc, khi tất cả các hoạt động gì thôn đề ra đều được bà con hưởng ứng, thực hiện. Điển hình như: hiến đất làm đường nội đồng, tự giác đóng các loại thuế, phí, tích cực đầu tư cho con cái học hành, đám cưới, đám ma đã giản tiện, văn minh, vệ sinh môi trường, đường làng ngõ xóm đã sạch hơn xưa rất nhiều... Đặc biệt, thôn tôi không còn hộ nghèo, thôn cũng hoàn thành chương trình xây dựng nông thôn mới. Chi bộ tôi đạt hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ” – Bí thư Chi bộ, Trưởng thôn Đồng Cống (xã Bình Dân, Vân Đồn) Liêu Văn Thắng chia sẻ.

Nghị quyết số 21-NQ/TW ngày 16/6/2022 Hội nghị lần thứ 5 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về tăng cường củng cố, xây dựng tổ chức cơ sở đảng và nâng cao chất lượng đội ngũ đảng viên trong giai đoạn mới, khẳng định quan điểm: Tổ chức cơ sở Đảng là nền tảng của Đảng, hạt nhân chính trị, cầu nối giữa Đảng với nhân dân, bảo đảm sự lãnh đạo của Đảng ở cơ sở. Đội ngũ đảng viên là nhân tố quyết định năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của tổ chức cơ sở đảng. Xây dựng tổ chức cơ sở đảng trong sạch, vững mạnh, nâng cao chất lượng đội ngũ đảng viên là nhiệm vụ quan trọng, thường xuyên, lâu dài, liên tục, là trách nhiệm của các cấp ủy, tổ chức đảng, đảng viên, góp phần xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị, củng cố niềm tin của nhân dân đối với Đảng. Với mô hình bí thư chi bộ đồng thời là trưởng thôn, khu được thực hiện theo quy trình nhân sự “Dân tin – Đảng cử” sẽ là một trong những nền tảng quan trọng để thực hiện hiệu quả Nghị quyết số 21-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng.

Giáo sư Tạ Ngọc Tấn, Phó Chủ tịch Thường trực Hội đồng lý luận Trung ương khẳng định: Mô hình bí thư chi bộ đồng thời là trưởng thôn đã được nhiều địa phương trong cả nước thực hiện, trong đó tại Quảng Ninh mô hình này được tổ chức theo quy trình nhân sự “Dân tin – Đảng cử” đã giúp cơ sở lựa chọn được đội ngũ đứng đầu thôn có chính trị và phẩm chất đạo đức tốt, có trách nhiệm, có tâm huyết, đại diện cho ý chí, nguyện vọng của nhân dân điều hành thực hiện nhiệm vụ trong cộng đồng dân cư và nhận nhiệm vụ Đảng giao phó. Đặc biệt với việc thống nhất thực hiện nhiệm kỳ của bí thư chi bộ và nhiệm kỳ của trưởng thôn, khu trong cùng thời gian cho thấy tính khoa học của Quảng Ninh từ ban hành Nghị quyết, Chỉ thị, đến cách làm thận trọng theo từng giai đoạn để mô hình từng bước, từng bước thấm vào dân, ngấm vào cán bộ. Xét cả về mặt thực tiễn và lý luận thì thấy rằng, mô hình này, cách làm “Dân tin – Đảng cử” rất cần nhân rộng để chúng ta xây dựng “đồn lũy của Đảng” mạnh hơn.

Nhìn lại kết quả thực hiện mô hình nhất thể hóa Bí thư chi bộ đồng thời là trưởng thôn, khu theo phương châm “Dân tin - Đảng cử”, trong thời gian qua tại Quảng Ninh thấy rằng, cùng với nhân dân cả nước, 5 năm một lần vui ngày hội lớn toàn dân bầu cử Đại biểu Quốc hội, đại biểu HĐND các cấp, người dân Quảng Ninh từ năm 2017 có thêm 2 ngày hội náo nức lòng người nữa đó là ngày toàn tỉnh cùng thực hiện bầu trưởng thôn, bản, khu phố và ngày đại hội chi bộ. Ngày hội lớn đó bắt đầu cho hành trình niềm tin “Dân tin – Đảng cử” từ sự thống nhất, đồng bộ về nhiệm kỳ trưởng thôn, bản, khu phố với nhiệm kỳ của bí thư chi bộ thôn, khu!

Nhìn từ góc độ lý luận, thấy rằng thực hiện quy trình nhân sự “Dân tin – Đảng cử” đòi hỏi sự thể hiện và thực hiện trên thực tế 1 cách có hiệu quả cơ chế “Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, nhân dân làm chủ”. Tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị cấp xã và cánh tay nối dài của chính quyền cơ sở là các thôn, khu do vậy đòi hỏi sự “hóa thân” của Đảng trong chính quyền và yêu cầu cao với sự kiêm nhiệm, lồng ghép nhiều vị trí công tác, chức năng, nhiệm vụ, tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị. Trong mọi công việc của Đảng và Nhà nước, luôn xác định “dân là gốc”, thật sự tin tưởng, tôn trọng và phát huy quyền làm chủ của nhân dân; kiên trì thực hiện đúng nguyên tắc: “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng”. Nhân dân là trung tâm, là chủ thể của công cuộc đổi mới, mọi chủ trương, chính sách phải thực sự xuất phát từ nguyện vọng, quyền và lợi ích chính đáng của nhân dân. Đảng phải chăm lo đầy đủ và sâu sắc đến đời sống, lợi ích của nhân dân, xây dựng mối quan hệ gắn bó máu thịt với nhân dân, dựa vào nhân dân để xây dựng Đảng.

Vì vậy, việc thực hiện mô hình bí thư chi bộ đồng thời là trưởng thôn, khu theo quy trình nhân sự “Dân tin – Đảng cử” của tỉnh Quảng Ninh càng khẳng định sâu sắc nguyên tắc “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng”. Đồng thời cũng đã góp phần rất lớn trong thực hiện tinh gọn bộ máy bởi nếu như năm 2015, số người hoạt động không chuyên trách ở cấp thôn trong toàn tỉnh có 12.549, đến hết năm 2017, số người giảm chỉ còn 11.688; đến 9/2022, con số này chỉ còn 3.086 người hoạt động không chuyên trách ở thôn, bản. Đặc biệt, mô hình đã khắc phục tính khô cứng, khiên cưỡng trong sinh hoạt chi bộ trong phân tách bí thư và trưởng thôn, làm cho sinh hoạt chi bộ mang hơi thở cuộc sống hơn, tính cộng đồng hơn.

Đồng chí Nguyễn Văn Hồi, Ủy viên BTV Tỉnh ủy, Trưởng Ban Dân vận, Chủ tịch Ủy ban MTTQ tỉnh cho biết: Việc nhất thể hoá hai chức danh này cũng góp phần đưa Nghị quyết của chi bộ sát thực hơn, hiệu quả hơn và đi vào đời sống xã hội ở cộng đồng dân cư; phát huy được cao nhất sức mạnh lãnh đạo của chi bộ và trách nhiệm của đảng viên nhất là người đứng đầu (bí thư chi bộ - trưởng thôn, khu) đối với việc thực hiện nhiệm vụ ở khu dân cư. Chi ủy, chi bộ và nhất là đồng chí bí thư chi bộ kiêm trưởng thôn, khu phố sâu sát thực tế, nắm chắc tình hình chính trị tư tưởng, việc chấp hành chính sách pháp luật của cán bộ, đảng viên và nhân dân hơn... Từ đó, có những chỉ đạo, điều hành phù hợp, sát thực tiễn, đảm bảo tính khả thi cao.

Không chỉ xây dựng chi bộ vững mạnh mà từ đây công tác phát triển đảng viên ở địa bàn khu dân cư được quan tâm hơn, nhất là ở thôn, bản, khu phố có ít đảng viên. Đời sống văn hóa, xã hội địa phương được nâng lên rõ rệt. Qua mô hình này, đời sống văn hóa tinh thần ở mỗi thôn, bản dân cư đều được củng cố hơn, nhất là các bản hương ước càng có sức sống mãnh liệt hơn ... bởi tình làng nghĩa xóm, tinh thần đoàn kết, sự đồng thuận trong cuộc sống sinh hoạt, lao động sản xuất cộng đồng dân cư được nâng lên. Đặc biệt trong 2 năm 2020 và 2021, trước diễn biến phức tạp, khó lường của dịch bệnh COVID-19, với mô hình “bí thư chi bộ đồng thời là trưởng thôn, bản, khu phố” và sáng tạo xây dựng mô hình “tổ công tác tự quản tại thôn, bản, tổ dân cư, khu phố” theo phương châm “3 trước, 4 tại chỗ” thực sự hiệu quả, góp phần quan trọng vào thành tích chung đưa Quảng Ninh trở thành điểm sáng, điển hình trong cả nước về thực hiện “mục tiêu kép”, giữ vững đà tăng trưởng 2 con số. An sinh xã hội trên địa bàn được bảo đảm, tình hình an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội được duy trì ổn định; các sự kiện lớn của tỉnh đều được tổ chức thành công như Đại hội Đảng các cấp; bầu cử ĐBQH và HĐND các cấp; SEA Games...

Đến thời điểm này, tỉnh Quảng Ninh hoàn thành mục tiêu thực hiện 100% số bí thư chi bộ đồng thời là trưởng thôn, bản, khu phố, với phương châm lựa chọn nhân sự theo phương thức “Dân có tin rồi Đảng mới cử”. Mô hình thành công không chỉ bởi đã đi, đi trúng vào vấn đề xây dựng Đảng từ cơ sở mà điều quan trọng hơn tạo nên thành công đó chính là từ cách làm rất bài bản, khoa học của tỉnh.

Đó là, cấp ủy các cấp chủ động kết nạp vào Đảng những quần chúng có năng lực, uy tín với nhân dân, có khả năng làm trưởng thôn, bản, khu phố; đồng thời, rà soát, đánh giá thực trạng trình độ, năng lực, uy tín của đội ngũ cán bộ đang đảm nhiệm các chức danh ở thôn, bản, khu phố và đội ngũ đảng viên trong chi bộ để lựa chọn nhân sự phù hợp, nhất là với các thôn, bản ở vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo. Thực hiện quy trình Đảng giới thiệu nhân sự để nhân dân lựa chọn, bầu vào các chức danh trưởng thôn, bản, khu phố; sau đó, cấp ủy mới giới thiệu để bầu các chức danh trong chi bộ; các bước giới thiệu nhân sự trưởng thôn, bản, khu phố đều được thông qua ban công tác mặt trận để đàm thoại, lấy ý kiến rộng rãi của người dân, đảng viên.

Sau khi hoàn thành việc bầu chức danh bí thư chi bộ đồng thời là trưởng thôn, bản, khu phố, tỉnh quan tâm mạnh mẽ, cụ thể công tác bồi dưỡng, nâng cao trình độ, năng lực cho đội ngũ này để bảo đảm hiệu quả công việc. Các đảng ủy xã, phường, thị trấn phân công cấp ủy viên trực tiếp phụ trách các chi bộ, thường xuyên tổ chức giao ban với các bí thư chi bộ đồng thời là trưởng thôn, bản, khu phố. Yêu cầu các chi bộ xây dựng quy chế làm việc, trong đó quy định rõ quyền hạn, trách nhiệm của người đứng đầu. Các địa phương cũng tăng cường việc giám sát và phản biện xã hội của nhân dân thông qua Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cùng các tổ chức chính trị - xã hội, nhằm tránh sự độc đoán, chuyên quyền, khắc phục tình trạng “vừa đá bóng, vừa thổi còi”.

Tỉnh đã ban hành các quy định nhằm tạo cơ chế hỗ trợ, động lực triển khai thực hiện mô hình này, như: Phụ cấp đối với cán bộ không chuyên trách thôn, bản, khu phố ở mức cao nhất trong quy định của Chính phủ (Nghị quyết số 55, ngày 7-12-2016, của Hội đồng nhân dân tỉnh); thực hiện chính sách trợ cấp 1 lần (mỗi năm 1/2 tháng lương cơ sở) đối với các đồng chí bí thư chi bộ, trưởng thôn, bản, khu phố, trưởng ban công tác mặt trận thôn, bản, khu phố có tổng thời gian 10 năm giữ các chức danh trên mà không vi phạm kỷ luật. Quy định về khen thưởng tổ chức đảng và đảng viên, theo đó hằng năm Ban Thường vụ Tỉnh ủy sẽ tổ chức hội nghị biểu dương, khen thưởng những đồng chí bí thư chi bộ đồng thời là trưởng thôn, bản, khu phố hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ tiêu biểu. Ban hành Quy định số 07-QĐi/TU, ngày 20-2-2019, “Về việc Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy; ủy viên ban thường vụ các huyện, thị, thành ủy và đảng ủy xã, phường, thị trấn dự sinh hoạt chi bộ thôn, bản, khu phố”.

Đồng chí Nguyễn Xuân Ký, Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch HĐND tỉnh cho biết: Làm đúng nguyên tắc “Việc gì có lợi cho dân thì làm”, mọi chủ trương, chính sách phải xuất phát từ nguyện vọng, quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của nhân dân, phát huy quyền làm chủ của nhân dân, mô hình bí thư chi bộ đồng thời là trưởng thôn, khu được thực hiện tại Quảng Ninh rất bài bản theo từng giai đoạn. Trong đó, trước năm 2016, tỉnh thực hiện bầu trưởng thôn trước rồi bầu bí thư chi bộ để tăng số bí thư là trưởng thôn, khu; giai đoạn 2016-2020 đưa nhiệm kỳ bí thư chi bộ, trưởng thôn về làm 1, tăng được tỷ lệ bí thư là trưởng thôn lên 100%, đây là giai đoạn chuẩn bị rất công phu về công tác cán bộ, tất cả các thôn, bản đều có đảng viên và phát triển đảng viên mới. Giai đoạn 2020-2022 đã làm được cả 4 việc: thống nhất cùng 1 nhiệm kỳ, 100% bí thư chi bộ là trưởng thôn, cùng một ngày tổ chức bầu trưởng thôn và một ngày đại hội chi bộ, tăng được tỷ lệ đảng viên trẻ.

Mặc dù, đã đạt được những kết quả rất tốt, nhưng việc tiếp tục triển khai thực hiện mô hình bí thư chi bộ đồng thời là trưởng thôn, khu ở Quảng Ninh hiện đang gặp một số khó khăn do nguồn đảng viên mới ngày càng ít, nhất là ở chi bộ địa bàn dân cư vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo do số thanh niên trong thôn, bản phần lớn đi làm ăn xa, dẫn đến tình trạng già hóa đảng viên. Tình trạng thiếu nguồn quy hoạch cho chức danh bí thư chi bộ đồng thời là trưởng thôn, chế độ chính sách cho bí thư chi bộ, trưởng thôn, khu vẫn còn thấp, nhất ở những khu đông dân, nhiệm vụ chính trị nhiều... “Tôi đã từng làm bí thư chi bộ, trưởng thôn, giờ là đảng viên thuộc diện 213 của thôn, thấy rằng, thực tiễn hiện nay chế độ thù lao cho đối tượng này thấp. Với các đồng chí bí thư chi bộ, trưởng khu là cán bộ hưu trí có thể đó không phải là mối quan tâm chính khi họ nhận trách nhiệm này nhưng với những bí thư, chi bộ trẻ thực sự đây là một trở ngại trong quá trình cống hiến của họ. Bởi họ còn trẻ còn nhiều gánh nặng cuộc sống gia đình phải lo toan, việc đảng, việc dân, việc nhà sẽ rất khó để cân bằng nếu như kinh tế không đảm bảo và ổn định.” – nguyên Bí thư Chi bộ, Trưởng thôn Mào Sán Cáu Lỷ Đức Tài (xã Quảng An, Đầm Hà) chia sẻ. 

Ngoài những bất cập, hạn chế trên thì công tác lãnh đạo, chỉ đạo của chi bộ ở các thôn, bản, khu phố hiện nay cũng gặp khó khăn trong phát huy vai trò giám sát của các đoàn thể như ban công tác mặt trận thôn, các tổ chức hội. Do một số bí thư chi bộ, trưởng thôn, khu chưa cân bằng được khi phân vai thực hiện nhiệm vụ, thường là nặng việc khu, nhẹ việc chi bộ. Điều này cũng làm hạn chế việc kiểm soát quyền lực của đồng chí bí thư chi bộ, trưởng khu.

 “Chi bộ phải ra nghị quyết lãnh đạo hàng năm với các đoàn thể, tổ chức hội trong thôn nhưng trên thực tế hiện nay có đoàn thể không có đảng viên nên đặt ra vấn đề vậy chi bộ lãnh đạo đoàn thể đó như thế nào? Từ thực tiễn cơ sở thấy rằng khó khăn này đang đặt ra nhiệm vụ mới đối với chi bộ là tìm nguồn bồi dưỡng đào tạo kết nạp được đảng viên cho các tổ chức đoàn thể, hội ở khu dân cư để từ đây mới làm tốt, làm trọn vẹn được vai trò lãnh đạo của chi bộ.” – Bí thư Chi bộ, Trưởng thôn Đồng Cống (xã Bình Dân, Vân Đồn) Liêu Văn Thắng cho biết.

Nghị quyết số 21-NQ/TW ngày 16/6/2022 Hội nghị lần thứ năm Ban Chấp hành Trung ương Khóa XIII nêu nhiệm vụ, triển khai thực hiện hiệu quả mô hình “chi bộ bốn tốt”, “đảng bộ cơ sở bốn tốt” (hoàn thành tốt nhiệm vụ chính trị; chất lượng sinh hoạt tốt; đoàn kết, kỷ luật tốt; cán bộ, đảng viên tốt). Từ thực tiễn hoạt động các chi bộ thôn, bản, khu phố thấy rằng để đạt được 4 tốt này không chỉ chi bộ, các đảng viên trong chi bộ thực hiện được mà phải có sự tham gia rất sâu sắc của các đoàn thể, hội ở khu dân cư, có sự đồng thuận, ủng hộ của nhân dân.

“Trong cuốn Hồ Chí Minh toàn tập, Người khẳng định “Chi bộ là đồn lũy của Đảng chiến đấu ở trong quần chúng”. Việc gắn bó mật thiết và phát huy vai trò của quần chúng nhân dân trong xây dựng chi bộ thể hiện bản chất giai cấp công nhân, tính nhân dân, tính dân tộc sâu sắc của Đảng, là nguồn sức mạnh, là vấn đề có ý nghĩa sống còn của Đảng, là tiêu chuẩn của một Đảng mác- xít, đồng thời là vấn đề cơ bản, cấp bách của công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng hiện nay. Với mô hình bí thư chi bộ đồng thời là trưởng thôn khu được thực hiện theo quy trình nhân sự “Dân tin – Đảng cử” như tại Quảng Ninh sẽ là nền tảng quan trọng để chúng ta triển khai thực hiện hiệu quả mô hình “chi bộ bốn tốt”, “đảng bộ cơ sở bốn tốt” theo tinh thần Nghị quyết số 21-NQ/TW ngày 16/6/2022 Hội nghị lần thứ năm Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII. Như vậy, cần có sự tổng kết, đánh giá, rút kinh nghiệm, nhân rộng mô hình hoạt động hiệu quả này.”- PGS.TS Nguyễn Viết Thảo, thành viên Hội đồng lý luận Trung ương khẳng định.

Thực hiện: Bùi Hương - Thu Chung
Trình bày: Đỗ Quang