Câu chuyện về phát triển hạ tầng giao thông tại Quảng Ninh chắc chẳng còn xa lạ đối với những người làm giao thông trong cả nước. Kinh nghiệm, bài học và kết quả về phát triển hạ tầng giao thông của Quảng Ninh đã từng được Chính phủ, Bộ GT-VT đánh giá có nhiều đột phá, bài bản và trí tuệ, phù hợp với bối cảnh, thực tế đất nước trong giai đoạn đổi mới và phát triển.

Bộ trưởng Bộ GT-VT Nguyễn Văn Thắng đã từng nhấn mạnh trong nhiều cuộc làm việc với tỉnh: Quảng Ninh đã tạo nên sự thay đổi mạnh mẽ về hạ tầng giao thông với chính sách thu hút đầu tư, huy động nguồn vốn xã hội hoá cho công cuộc đổi mới. Từ nguồn lực xã hội hoá, tỉnh đã tạo nên những công trình hiện đại bậc nhất cả nước, đi vào lịch sử của ngành GT-VT Việt Nam. Tỉnh Quảng Ninh đã huy động được những nguồn lực lớn, không phải là từ ngân sách mà chính từ sự đoàn kết, đổi mới tư duy, cải thiện môi trường đầu tư để thu hút vốn phục vụ phát triển. Điều này đã tạo sức bật mạnh mẽ cho Quảng Ninh, đưa vùng đất mỏ trở thành một trong những điểm đến hàng đầu khu vực phía Bắc, góp phần nâng tầm vị thế, phát huy những giá trị khác biệt.

Quả vậy, những người đã từng đến, sống ở Quảng Ninh cách đây khoảng một thập niên đều biết rằng, hạ tầng giao thông Quảng Ninh khá đơn điệu và sơ sài. Đường đến với tỉnh chủ yếu thông qua trục QL18 và QL10 - 2 tuyến đường thường xuyên nằm trong tình trạng xuống cấp bởi mật độ phương tiện quá tải, gây ách tắc và tốn nhiều thời gian di chuyển và chờ đợi. Đây cũng là “nút thắt” khiến Quảng Ninh - địa phương sở hữu đa dạng các loại hình kinh tế, nhiều tiềm năng riêng có không thể phát triển và khai thác hiệu quả lợi thế này. Kinh tế chủ yếu vẫn phụ thuộc vào ngành khai khoáng vốn hữu hạn và ngày càng khó khăn...

Trong bối cảnh khu vực và liên vùng đang phát triển hạ tầng giao thông mạnh mẽ, các tuyến cao tốc Hà Nội - Lào Cai, Hà Nội - Hải Dương - Hải Phòng đều được trung ương ưu tiên thực hiện nhằm tạo kết nối liên vùng. Trong khi, chỉ còn 25km nữa, Quảng Ninh cũng có thể tham gia vào chuỗi kết nối này. Tuy nhiên, bối cảnh thời điểm đó, nguồn ngân sách trung ương đang ưu tiên đầu tư cho nhiều mục tiêu chiến lược mới, Quảng Ninh chưa phải là trọng điểm, vì thế tuyến quy hoạch cao tốc Nội Bài - Hạ Long chưa thể thực hiện được.

Đứng trước những khó khăn tưởng chừng như không thể vượt qua, với khát vọng lớn lao đánh thức tiềm năng, lợi thế của một vùng đất lớn, tư duy trong bộ máy lãnh đạo thời điểm đó không ngừng vận động. Để phát triển, phá thế kìm kẹp, hạn chế của hạ tầng giao thông, không thể chỉ ngồi đợi, trông chờ. Những “đầu tàu” năng động đã mạnh dạn, tìm tòi con đường đi riêng cho mình thông qua việc tham góp ý kiến, kinh nghiệm từ những mô hình của các nước phát triển, áp dụng thực tế với bối cảnh, địa hình của tỉnh để cùng thống nhất ý tưởng triển khai.

Quan điểm phát triển được hoạch định, đó là “dựa vào nguồn lực bên trong là quyết định, chiến lược, cơ bản lâu dài và nguồn lực bên ngoài là quan trọng, đột phá”. Hình thức hợp tác công - tư (PPP) đã ra đời trong hoàn cảnh đó. Bắt tay vào thực hiện, Quảng Ninh đã nhanh chóng định vị những giá trị nổi trội, riêng có, cơ hội tạo nên lợi thế so sánh với hội tụ đầy đủ các yếu tố đặc thù. Tỉnh xác định “nút thắt” do thể chế, việc cởi bỏ có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với sự hấp dẫn của môi trường đầu tư.

Nghĩ và làm trong thời gian rất ngắn, năm 2012, tỉnh đã đề xuất và mạnh dạn thể nghiệm về thể chế bằng việc đề xuất với Chính phủ tự làm đường cao tốc với những lý lẽ thuyết phục, chứng minh nguồn tài chính và đã được Chính phủ chấp thuận. Năm 2014 cao tốc Hạ Long - Hải Phòng được khởi công xây dựng với tổng nguồn vốn cả đường và cầu gần 14.000 tỷ đồng. Chỉ sau 8 năm, năm 2022, lần lượt là Cảng hàng không quốc tế Vân Đồn và Cảng tàu khách chuyên biệt Hạ Long, trục cao tốc dọc tỉnh dài 176km đã hoàn thành, kết nối thẳng với khu vực và thế giới.

Điều đặc biệt, trong các công trình giao thông trọng điểm của tỉnh luôn có dấu ấn của nguồn vốn tư nhân. Giai đoạn 2016-2022, tổng vốn đầu tư cho các công trình giao thông đạt trên 36.000 tỷ đồng, trong đó Nhà nước tham gia vào các dự án khoảng trên 4.000 tỷ đồng, chủ yếu tập trung cho công tác GPMB. Như vậy, với một đồng ngân sách bỏ ra làm “vốn mồi”, Quảng Ninh đã huy động được 8-9 đồng từ khối tư nhân đầu tư vào tỉnh. Từ một tỉnh có xuất phát điểm thấp, Quảng Ninh đã vươn lên tốp các tỉnh phát triển năng động, được Bộ GT-VT đánh giá là địa phương có hạ tầng giao thông đồng bộ và phát triển nhanh nhất cả nước.

Giao thông được ví như mạch máu của nền kinh tế, có hạ tầng giao thông đồng bộ, hiện đại đáp ứng nhu cầu vận tải hàng hóa, hành khách… luôn cho thấy lợi thế vượt trội để phát triển nhanh, ổn định và bền vững. Đó là quan điểm kế thừa, xuyên suốt của Quảng Ninh trong nhiều năm qua. Đặc biệt, Nghị quyết Đại hội XI của Đảng năm 2011 đã đề ra Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, trong đó chỉ rõ nhiệm vụ quan trọng, trọng tâm là tập trung thực hiện có hiệu quả ba đột phá chiến lược (thể chế, nguồn nhân lực và kết cấu hạ tầng), “chìa khóa” quan trọng để đẩy mạnh sự nghiệp CNH-HĐH, đưa đất nước phát triển nhanh, bền vững.

Với hạ tầng đồng bộ ở cả 3 lĩnh vực là đường hàng không, đường biển và đường bộ, có lẽ chưa bao giờ việc đi lại, kết nối giữa các khu vực và quốc tế đến với Quảng Ninh và ngược lại lại thuận lợi và nhanh như hiện nay. Chỉ cần 4 giờ bay, các nhà đầu tư từ Hàn Quốc, Nhật Bản có thể đến Quảng Ninh bằng những chuyến bay charter thông qua Cảng hàng không quốc tế Vân Đồn.

Trong 3 năm đại dịch Covid-19, Cảng hàng không quốc tế Vân Đồn là một trong 3 địa điểm quan trọng được Chính phủ lựa chọn để thực hiện trọng trách quốc gia, đón trên 5 vạn chuyên gia, lao động quốc tế và người Việt Nam từ nước ngoài về nước. Trong đó, đã có những chuyến bay thẳng, lần đầu tiên có từ Mỹ - đất nước cách chúng ta nửa vòng trái đất đến với Vân Đồn. Trong hoàn cảnh hết sức ngặt nghèo do dịch bệnh và khẩn trương đó, Vân Đồn đối với người Việt là sân bay của “nghĩa đồng bào”. Trong giai đoạn bình thường mới, sân bay là cửa ngõ quốc tế quan trọng, gắn kết với chuỗi các dự án giao thông trọng điểm, các sản phẩm du lịch hấp dẫn.

Cùng với sân bay, việc Quảng Ninh đưa trục cao tốc dọc tỉnh dài 176km vào khai thác đã trở thành công trình giao thông quan trọng nhất hiện nay ở tỉnh. Trong giai đoạn này, các tỉnh thành lân cận Quảng Ninh, như: Lạng Sơn, Bắc Giang, Bắc Ninh, Hải Dương và Hải Phòng cũng tích cực triển khai công trình cầu, đường kết nối với Quảng Ninh để cùng khai thác tuyến cao tốc. Đây cũng là động lực để hình thành trục cao tốc phía Đông kéo dài từ Hà Nội đến Móng Cái với sự tham gia của Hưng Yên, Hải Dương, Hải Phòng và Quảng Ninh.

Từ những nỗ lực thúc đẩy hợp tác, liên kết vùng, Quảng Ninh cũng như các địa phương liên quan đã đạt được những kết quả quan trọng trong phát triển kinh tế. Vượt lên khó khăn do dịch bệnh, Quảng Ninh vẫn kiên cường vươn lên, giữ được tốc độ tăng trưởng 2 con số 7 năm liên tiếp - đây là kỳ tích, kỷ lục trên con đường đổi mới.

Hoạt động xúc tiến đầu tư, nhất là thu hút vốn FDI của Quảng Ninh đã trở thành một trong những điểm sáng trong bức tranh kinh tế của tỉnh thời gian qua. Tính đến nay, tổng vốn thu hút FDI trên địa bàn tỉnh đạt 754,63 triệu USD. Tổng vốn thu hút trong nước ngoài ngân sách đạt trên 45.304 tỷ đồng.

Tính riêng 6 tháng đầu năm 2023, tỉnh cấp mới Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư cho 17 dự án FDI, cao gấp 2,5 lần cùng kỳ 2022, các dự án chủ yếu thuộc lĩnh vực công nghiệp chế biến, chế tạo. Đặc biệt gần đây, tỉnh đã trao Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư cho 2 dự án của Công ty Foxconn Singapore PTE LTD tại KCN Sông Khoai (TX Quảng Yên) với tổng vốn đầu tư đăng ký hơn 250 triệu USD; Ban Quản lý KKT tỉnh trao Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư cho dự án Parts Seiko Việt Nam của Công ty Parts Seiko (Nhật Bản) triển khai tại KCN Sông Khoai với vốn đầu tư 10 triệu USD.

Hạ tầng giao thông đồng bộ, hiện đại cùng với những lợi thế về tài nguyên, thiên nhiên đã đưa Quảng Ninh trở thành điểm đến du lịch hấp dẫn du khách. Cùng với Cảng tàu khách quốc tế Tuần Châu, cảng tàu nhân tạo lớn nhất Việt Nam và Cảng tàu khách quốc tế Hạ Long - cảng chuyên biệt đầu tiên ở Việt Nam khai thác theo mô hình “một điểm đến, nhiều tiện ích” đưa, đón khách tham quan Vịnh Hạ Long, cuối tháng 3/2023, Quảng Ninh tiếp tục đưa Bến cảng cao cấp Ao Tiên (huyện Vân Đồn) vào khai thác, tạo đột phá cho các tuyến du lịch đảo khu vực Vịnh Bái Tử Long. Với sự đầu tư đồng bộ các loại hình giao thông không - thủy - bộ, Quảng Ninh đang được du khách đánh giá là địa phương có hạ tầng kết nối du lịch tốt nhất Việt Nam.

Điều này đã mang đến những lợi ích lớn, tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển du lịch. Nhìn vào kết quả hoạt động du lịch của Quảng Ninh đã thấy rõ sự khác biệt rất lớn khi Quảng Ninh có hạ tầng đồng bộ bằng những công trình đẳng cấp. Riêng 8 tháng năm 2023, Quảng Ninh đón 12,06 triệu lượt du khách, gấp 1,47 lần cùng kỳ năm 2022. Trong đó, khách quốc tế đạt 875.000 lượt. Tổng doanh thu du lịch đạt gần 24.000 tỷ đồng, gấp 1,6 lần cùng kỳ năm 2022... Chỉ riêng 4 ngày nghỉ lễ Quốc khánh 2/9 (từ ngày 1-4/9), tỉnh đón trên 380.000 lượt du khách; trong đó có gần 25.000 khách du lịch quốc tế. Doanh thu từ dịch vụ liên quan đến du lịch đã đóng góp quan trọng cho tăng trưởng kinh tế của tỉnh.

Giao thông kết nối đồng bộ cũng là yếu tố đưa Quảng Ninh về đích Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025 trước 3 năm theo tiêu chí của Trung ương. Quảng Ninh hiện không có huyện nghèo, xã nghèo; TP Hạ Long không còn hộ nghèo, hộ cận nghèo; 3 địa phương là Quảng Yên, Cô Tô, Vân Đồn không còn hộ nghèo; 9 địa phương còn lại tỷ lệ hộ nghèo dưới 1%.

Thành quả này minh chứng sinh động về những nỗ lực của hệ thống chính trị trong toàn tỉnh. Quảng Ninh trở thành một trong những địa phương đi đầu trong công cuộc đổi mới, sáng tạo của Vùng đồng bằng Bắc Bộ, cực tăng trưởng của khu vực phía Bắc... Những thành tích to lớn, dấu ấn nổi bật đã minh chứng cho tinh thần dám nghĩ, dám làm, dám đột phá của tỉnh với những định hướng chiến lược, từ đó cụ thể hóa, vận dụng sáng tạo trong thực tiễn. Đây được ví như “luồng gió mới” thổi bùng khát vọng phát triển Quảng Ninh ngày càng giàu đẹp.

Những đoàn khách du lịch tấp nập đến Quảng Ninh những ngày cuối tuần; những chuyến bay đến và đi các địa phương từ Cảng hàng không quốc tế Vân Đồn ngày càng tăng chuyến; các bến, cảng tàu nhộn nhịp; hoạt động sản xuất tại các KCN, KKT sôi động... tất cả thể hiện cho sự năng động nền kinh tế của tỉnh Quảng Ninh trên con đường phát triển.