Bản sắc riêng có và đặc trưng

Khác với những tỉnh đồng bằng sông Hồng, trung du miền núi hay duyên hải khác, Quảng Ninh có văn hóa công nhân mỏ. Đó là nét văn hóa riêng có và là bản sắc đặc trưng nhất của Quảng Ninh, không lẫn so với những nơi khác.

Đoàn kết, đồng tâm vốn là truyền thống của cư dân vùng biên ải, vùng biển trong lao động, sản xuất, đấu tranh chống thiên tai, giặc giã. Ở vùng đất heo hút, hiểm trở, thường trực bị đe dọa bởi các mối hiểm nguy từ thiên tai và địch họa, cố kết lại để thành một khối bền chặt, đồng tâm hiệp lực là yêu cầu bắt buộc để sinh tồn; trải qua thời gian, đoàn kết, đồng tâm càng thêm khăng khít, trở thành một lẽ tự nhiên của cư dân vùng Đông Bắc.

Tinh thần đoàn kết, đồng tâm trong văn hóa truyền thống càng được phát huy trong văn hóa hiện đại từ khi ngành công nghiệp khai thác than hình thành ở Quảng Ninh. Từ giữa thế kỷ XIX, người Việt Nam bắt đầu bổ nhát cuốc đầu tiên khai thác mỏ than tại núi Yên Lãng (Đông Triều) theo chỉ dụ của vua Minh Mạng. Sau này, cùng với quá trình khai thác thuộc địa của thực dân Pháp ở vùng Đông Bắc, lực lượng công nhân mỏ được hình thành và phát triển ngày càng đông đảo. Đội ngũ công nhân xuất thân từ nhiều vùng, miền khác nhau, sống quần tụ thành các xóm thợ, lán thợ, làng công nhân, khu phố thợ...

Trong quá trình lao động, sản xuất hầm lò, nhất là đấu tranh cách mạng chống lại ách áp bức hà khắc của thực dân và tay sai, công nhân mỏ phải đoàn kết thành một khối thống nhất để cộng hưởng sức mạnh đấu tranh. Từ khi Đảng ta ra đời, đoàn kết thống nhất là một nguyên tắc tổ chức và hoạt động của Đảng, nên phẩm chất đó càng được rèn giũa, phát huy, nâng lên tầm cao mới. Hơn nữa, giai cấp công nhân là giai cấp có ý thức tổ chức kỷ luật cao; sản xuất công nghiệp theo dây chuyền, mang tính chuyên môn hoá nên bắt buộc người lao động phải rèn tính kỷ luật, tuân thủ tuyệt đối kỷ luật lao động và kỷ luật tổ chức.

Đặc biệt, trong quá trình đấu tranh cách mạng, đội ngũ công nhân mỏ sớm giác ngộ được sứ mệnh lịch sử, kết thành một khối vững chắc, hình thành nên giá trị cốt lõi của tinh thần kỷ luật và đồng tâm trong cuộc Tổng đình công tháng 11/1936, tham gia khởi nghĩa tự quản trong Cách mạng Tháng Tám năm 1945, tiếp quản Vùng mỏ năm 1955, tham gia Binh đoàn Than vào Nam trực tiếp cầm súng chiến đấu, vừa sản xuất chi viện cho tiền tuyến lớn miền Nam vừa chiến đấu chia lửa cho chiến trường, làm nên Chiến thắng trận đầu bảo vệ biển trời Vùng mỏ, góp phần đập tan 2 cuộc leo thang chiến tranh bằng máy bay của đế quốc Mỹ ra bầu trời miền Bắc.

Như vậy, kỷ luật và đồng tâm là phẩm cách văn hóa Quảng Ninh ra đời từ văn hóa truyền thống và từ đời sống công nghiệp hiện đại, mà Quảng Ninh vốn là một trong những cái nôi hình thành và phát triển của giai cấp công nhân Việt Nam. Giá trị tinh thần từ khẩu hiệu tranh đấu của cuộc Tổng đình công năm xưa được phát huy qua các thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp, đế quốc Mỹ, bảo vệ biên giới phía Bắc.

Trong thời kỳ hoà bình, thống nhất, giá trị văn hoá đặc sắc đó lại tiếp tục trở thành hành trang vô giá của người Quảng Ninh trong công cuộc xây dựng quê hương, đất nước những năm đổi mới. Giá trị văn hoá công nhân mỏ trở thành sức mạnh để người thợ đoàn kết trong lao động sản xuất, sáng tạo đổi mới khoa học kỹ thuật đem lại năng suất, hiệu quả cao, phát triển kinh tế bền vững đi đôi với bảo vệ môi trường. Do đó, kỷ luật và đồng tâm - đoàn kết và thống nhất trở thành một truyền thống quý báu, mà cao hơn là một giá trị văn hóa đặc sắc Quảng Ninh.