Giá trị các tư liệu văn bia tại khu di tích lịch sử và danh thắng Yên Tử

Tư liệu văn bia tại Yên Tử vô cùng phong phú. Nếu tham khảo các bài viết và tài liệu mà người trước đã viết về Yên Tử thì rõ ràng nhiều tài liệu hôm nay đã mất. Những hiện vật sưu tầm được thì nhiều chữ đã mờ hết hoặc mờ từng đoạn chữ, phải mất nhiều công đối chiếu mới mong tìm hiểu được phần nào...

Hiện nay tại Yên Tử còn gần 40 đơn vị bia đã được sưu tầm. Những thông tin lịch sử được dịch ra từ minh văn trên bia đá đã cung cấp cho các nhà nghiên cứu nhiều tư liệu lịch sử trên các lĩnh vực khác nhau. Những sử liệu viết ấy đem đối chiếu với các sử liệu vật chất còn lại nơi đây đều có sự tương đồng.

Văn bia tại các tháp mộ sư tăng ở Yên Tử ít nhiều đều chứa đựng các giá trị về lịch sử, văn hoá. Ảnh: Trần Minh

Sơ bộ chỉnh lý nội dung các văn bia có thể cho phép lập lại được một phả hệ (tất nhiên có những quãng trống) những nhà sư đã tu hành tại đây cùng với lược sử của họ, từ đó mà có thể nghiên cứu được tình hình phát triển của Phật giáo Trúc Lâm qua từng thời kỳ. Trải qua các thời Lý, Trần, Lê, Nguyễn, Danh sơn Yên Tử đã trở thành nơi tu đạo của các bậc thiền sư đạo cao đức trọng mà cuộc đời và sự nghiệp của họ đã trở thành bất hủ: từ tổ Hiện Quang đời nhà Lý đến tam tổ Trúc Lâm đời Trần; từ tổ Chân Nguyên đời Lê đến Tỳ kheo ni Đàm Thái đời Nguyễn. Có nhà sư dòng dõi hoàng đế như Đệ nhất tổ Trần Nhân Tông, có những nhà sư xuất thân từ tầng lớp quý tộc do bởi nhân duyên hay do chán ghét cảnh phù hoa mà lìa bỏ lợi danh tìm về núi Yên Tử tu hành tại đây cho đến cuối đời: văn bia tháp Diệu Đăng cho biết tháp Diệu Đăng thờ Sư bà Diệu Đăng tên là Phạm Thị Ngọc Khoa, vốn là một nội thị cung tần phủ chúa Trịnh xuất gia; hay văn bia tháp Trường Quang cho biết nhân vật được thờ trong tháp là Vương phủ Thị nội cung tần Trần Thị Ngọc Loan sau đổi thành Lý Thị Ngọc Loan, bà vốn là ái nữ thuộc dòng dõi nhà Trần; lại có nhà sư vốn tu hành ở Trung Quốc sang Việt Nam được triều đình cho phép lên Yên Tử hành đạo như Tỳ kheo Minh Hành: nội dung văn bia tháp Tôn Đức cho biết tháp Tôn Đức thờ Thiền sư Minh Hành Tại Tại người ở phủ Kiến Xương, tỉnh Giang Tây, Trung Quốc.

Các văn bia nói về việc trùng tu giúp cho chúng ta nghiên cứu dễ dàng hơn về quá trình phát triển của các kiến trúc nơi đây. Còn về mặt văn học, có nhiều bài kí văn phong chải chuốt ít nhiều có giá trị bổ sung vào kho tàng văn học cổ nước nhà.

Yên Tử đã là khu thắng cảnh nổi tiếng, những di vật văn hoá, đặc biệt là các di vật thuộc thời Trần, từ khi Thiền phái Trúc Lâm ra đời cho đến nay đã tạo “linh hồn” cho Yên Tử trở thành khu di tích lịch sử đặc biệt quan trọng trong kho tàng di sản văn hoá dân tộc. Hơn 700 năm hình thành, tồn tại và phát triển, hệ thống di tích lịch sử và danh thắng Yên Tử luôn được các thế hệ quan tâm, giữ gìn, bảo vệ và tôn tạo. Các bia hầu hết được dựng ngoài trời, trải qua thời gian dài cùng với sự thăng trầm của lịch sử và huỷ hoại của thiên nhiên nên phần nhiều bia đã bị bào mòn, thậm chí có bia bị vỡ, hư hỏng nặng. Việc cần có ngay kế hoạch bảo vệ và tiến hành dập, dịch các văn bia để lưu giữ lại tư liệu lịch sử là hết sức cần thiết.

Trần Thị Thuỳ Chi
(Ban Quản lý các di tích trọng điểm Quảng Ninh)