Người hát then hay, làm đàn tính giỏi

Đã ở cái tuổi “thất thập cổ lai hy” thế nhưng giọng ông vẫn còn hào sảng lắm, đôi mắt tinh anh, đôi tay nhanh nhẹn và ông được coi là người hát then hay và làm đàn tính giỏi nhất xã Tình Húc, huyện Bình Liêu. Ông là Lương Thiêm Phú, trú tại bản Chang Nà, xã Tình Húc.

Cứ mỗi tuần một lần, ông Phú lại cùng những người bạn trong Câu lạc bộ hát then Chang Nà đi hát giao lưu cùng với các câu lạc bộ then khác trong huyện, khi thì ở Húc Động, thị trấn Bình Liêu, lúc lên đến tận Hoành Mô, Đồng Văn, Đồng Tâm. Nói về “nghiệp” then của mình ông kể: “Tôi mê những làn điệu then trữ tình, sâu lắng từ bé, được ông bà truyền dạy cho nên tôi thuộc hầu hết các làn điệu then. Mỗi khi làng có lễ hội hay vào các hội xuân đón năm mới, mừng nhà mới, ngày cưới, lễ mừng thượng thọ...tôi lại theo ông bà đi hát then. Nó ngấm vào máu thịt lúc nào không biết. Hát then là một nét văn hoá độc đáo và rất riêng của người Tày. Họ hát then để cầu chúc cho nhau sự an khang, mùa màng tốt tươi, để trao gửi tâm tình, để cầu chúc cho nhau  những điều tốt lành trong cuộc sống”.

Ông Phú bên những chiếc đàn tính do mình tự làm.

Để góp phần gìn giữ những làn điệu then, năm 2007 ông Phú tham gia vào CLB hát then Chang Nà, và ông là chủ nhiệm CLB từ đó đến nay. Hiện CLB có 18 thành viên, người cao tuổi nhất 74 tuổi, người trẻ nhất là 18 tuổi. Ông tâm sự: “Hát then mang tính truyền miệng nên dễ bị mai một, lớp người già như chúng tôi ngày càng ít, trong khi đó lớp trẻ không mặn mà lắm với những làn điệu then nên việc giữ gìn, truyền dạy những làn điệu then cho lớp trẻ là hết sức quan trọng”. Chính vì thế mà ông đã bỏ công sức đi khắp nơi để sưu tầm những làn điệu then cổ, then hay để biên tập lại truyền dạy cho lớp kế cận. Ngoài ra, ông còn viết các làn điệu then mới và ghi các buổi sinh hoạt của CLB, các làn điệu then vào các đĩa VCD để làm tư liệu tham khảo. Cùng với hát then, ông Phú cũng là nghệ nhân làm đàn tính nổi tiếng trong và ngoài huyện Bình Liêu. Ông cho biết: “Tôi biết làm đàn tính từ khi biết hát then. Đầu tiên là bắt chước ông bà làm rồi thành quen, tay nghề nâng cao dần. Đến lúc chỉ cần nghe âm thanh phát ra từ cây đàn biết là đàn tốt hay không. Chỉ có đàn tính mới có thể đệm cho hát then. Làn điệu then truyền cảm, trữ tình, lời hát then mộc mạc, cùng tiếng đàn tính ngọt ngào dễ đi vào lòng người. Đàn tính có âm sắc thật êm dịu, thanh thoát. Khi phát ra âm cao, người nghe thấy náo nhiệt vui tươi, trong như nước suối đầu nguồn. Lúc phát ra âm trầm nó cho người nghe cảm giác hơi mờ ảo như lời nỉ non”.

Hiện nay, những chiếc đàn tính trong CLB đều do ông Phú tự tay làm. Đồng thời, do ông làm có chất lượng tốt, âm thanh chuẩn nên những CLB hát then khác trong tỉnh cũng đến nhờ ông làm đàn giúp. Nhiều khi “đơn hàng” đến tới tấp ông phải làm đêm, làm ngày mới kịp. Thông thường để làm một chiếc đàn tính phải mất 3 đến 5 ngày, mỗi chiếc đàn tính được ông bán với giá 200.000-300.000 đồng. Số tiền bán đàn cũng đủ để ông duy trì hoạt động của CLB.

Cây đàn tính cùng làn điệu hát then từ lâu đã không thể thiếu trong đời sống tinh thần của người dân Bình Liêu. Ông Phú cùng với CLB hát then Chang Nà đã và đang góp phần gìn giữ nét văn hoá độc đáo của điệu hát then và cây đàn tính.

Đức Hiếu