Thứ Sáu, 27/06/2025 05:21 (GMT +7)

Thơ viết về Hạ Long

Chủ nhật, 19/08/2007 | 06:32:54 [GMT +7] A A

Di sản thế giới Vịnh Hạ Long không chỉ có cảnh quan thiên nhiên tuyệt mỹ, mà còn là nơi chứa đựng các giá trị lịch sử - văn hoá liên quan mật thiết với lịch sử dân tộc v.v...

Tất cả các giá trị đó, từ lâu đã trở thành nguồn cảm hứng cho các thi sĩ sáng tạo nên những thi phẩm tuyệt vời, với nhiều tên tuổi lớn của mọi thời kỳ văn học. Tính tới nay, số bài thơ sáng tác về Vịnh Hạ Long khó mà thống kê hết được và đây chính là một phần làm tôn thêm giá trị và vẻ đẹp của di sản.

Vịnh Hạ Long luôn là đề tài bất tận cho các thi sĩ sáng tác.

Xếp theo trình tự thời gian, bài thơ viết về Vịnh Hạ Long được cho là sớm nhất, đó là bài ''Đi chơi phủ Yên Bang'' (Hợp tuyển thơ văn Việt Nam, thế kỷ X-XVII, NXB Văn học, 1976) của vua Trần Thánh Tông (1240- 1290). Bài thơ chỉ có 4 câu nhưng đã phần nào nói lên cảnh đẹp của Vịnh Hạ Long thật thơ mộng: Sớm chơi núi mây nổi/Đêm nghỉ bến trăng thanh... Hơn 100 năm sau, thi hào Nguyễn Trãi trong một dịp đến Hạ Long đã thốt lên trong bài ''Vân Đồn” (Nguyễn Trãi toàn tập, NXB Khoa học xã hội, 1969): Kỳ quan đất dựng giữa trời cao/Một vùng nước biếc gương lồng bóng/Muôn hộc xanh om tóc mượt màu...

Tuy nhiên, nhắc tới thơ viết về Vịnh Hạ Long của các bậc tiền nhân, người ta thường nhớ tới bài thơ của vua Lê Thánh Tông (1442-1497) khắc trên núi Bài Thơ, mùa xuân, tháng hai năm Quang Thuận thứ 9 (1468) nhân khi vua đi tuần thú ở An Bang, thấy cảnh đẹp của Hạ Long mà tức cảnh, đề thơ. Vua Lê Thánh Tông ca ngợi cảnh đẹp của Vịnh Hạ Long: Núi non la liệt như quân cờ, tiếp trời xanh biếc... Ngày 28-2 năm Kỷ Dậu, niên hiệu Bảo Thái (1729), cũng trong một bối cảnh tương tự, chúa Trịnh Cương đã làm bài thơ hoạ với bài thơ của Lê Thánh Tông, trong đó đã ca ngợi: Núi tiếp nước, nước tràn đến trời/Bàn tay (nào) đã xếp đặt những hình thù rất mực thần kỳ? Không chỉ các bậc hoàng đế, vẻ đẹp của Vịnh Hạ Long cũng đã chinh phục cả ''Bà chúa thơ Nôm” Hồ Xuân Hương. Trong bài Độ Hoa Phong (Thơ Hồ Xuân Hương, NXB Giáo dục, 1993), bà đã cảm nhận: Cõi tiên có băm sáu phòng mây và động ngọc/Đây không biết chốn nào là cung Thuỷ tinh...

Bước sang thế kỷ XX, thơ viết về Hạ Long tiếp tục có thêm những sáng tác hay của các nhà thơ được coi là tiêu biểu của nền thi ca Việt Nam như ''Đoàn thuyền đánh cá” của Huy Cận (1958), ''Chào Hạ Long'' của Xuân Diệu (6-1959), ''Giấc mộng diệu huyền'' của Tế Hanh (1957), ''Qua Hạ Long'' của Chế Lan Viên (1960), ''Thăm Vịnh Hạ Long'' của Sóng Hồng, tức đồng chí Trường Chinh (8-1961), ''Thu Hạ Long'' của Lưu Trọng Lư (1970), ''Chơi thuyền trên Vịnh Hạ Long'' của Trần Nhuận Minh (1985) v.v... Lạ một điều là cũng chỉ có ngần ấy ''chất liệu'': Đảo đá - nước - mây trời nhưng Hạ Long trong mỗi bài thơ là một vẻ đẹp khác nhau, là một khám phá mới về cảnh đẹp mà như nhà thơ Sóng Hồng đã khẳng định trong bài ''Thăm Vịnh Hạ Long'': Kỳ quan thế giới là đây/Việt Nam thứ nhất cảnh này thần tiên... (Thơ Sóng Hồng tập I, NXB Văn học, 1996).

Không chỉ các nhà thơ của Việt Nam, Vịnh Hạ Long còn tạo cảm xúc mạnh với các nhà thơ nước ngoài dù chỉ một lần đặt chân tới ''chốn thần tiên'' này. Trong bài ''Cảm hứng trong khi chơi thuyền trên Vịnh Hạ Long'', nhà thơ Quách Mạt Nhược (Trung Quốc) cảm nhận: So với cảnh diệu kỳ, thơ có cũng như không. Một nhà thơ khác của Trung Quốc là Tiêu Tam trong câu đầu tiên của bài ''Vịnh Hạ Long”, đã khẳng định luôn: Chưa xem Vịnh Hạ Long, chưa phải đến Việt Nam. Cũng với tâm trạng ấy, nhưng khác chăng đôi chút là nhà thơ A.M. Gurơxanốp (Liên Xô) trong bài ''Hạ Long'' đã liên tưởng ví Vịnh Hạ Long là một cô gái: Vịnh Hạ Long, Vịnh Hạ Long!/Vịnh đẹp như chưa bao giờ thấy/Tôi sẽ nhớ em mãi mãi/Em là hy vọng, ước mơ. Nhà thơ S. W. Kuntjahjo (Indonexia) lại có một cảm nhận về Vịnh Hạ Long dưới góc nhìn lịch sử: Cùng tiếng gió gào đập trên sóng biếc/Tôi vẳng nghe tiếng anh hùng họ Trần hô vang Sát Thát/Tiêu diệt sáu trăm chiến thuyền và năm vạn quân Nguyên... Còn rất nhiều các bài thơ của các tác giả sáng tác về Vịnh Hạ Long không thể kể hết ở đây. Năm 1977, Hội Văn Nghệ Quảng Ninh đã xuất bản ''Tuyển thơ Hạ Long'' do nhà thơ Trần Nhuận Minh sưu tầm, tuyển chọn, biên tập và đã được bổ sung, tái bản hai lần. Đây là tập hợp những sáng tác thơ hay nhất về Vịnh Hạ Long của các tác giả trong và ngoài nước.

Thời gian trôi qua, nhiều tác giả thơ viết về Hạ Long đã trở về cõi vĩnh hằng nhưng những sáng tác của họ thì còn mãi với thời gian, trở thành một phần giá trị lịch sử văn hoá của di sản, tôn vinh thêm vẻ đẹp của Vịnh Hạ Long.