Ai cần chú ý với vi rút HMPV gây viêm đường hô hấp?

Vi rút HMPV lây nhiễm chủ yếu cho trẻ em dưới 5 tuổi và có thể mắc lại vi rút này sau đó. Bệnh phổ biến hơn vào mùa đông và đầu mùa xuân.

Vi rút HMPV là gì?

Theo thông tin từ bác sĩ Trương Hồng Sơn - Viện Y học ứng dụng Việt Nam, vi rút metapneumovirus ở người (HMPV) là một loại vi rút thường gây ra các triệu chứng tương tự như cảm lạnh thông thường.

Vi rút HMPV thường gây ra các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp trên, nhưng đôi khi có thể gây ra các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp dưới như viêm phổi, các cơn hen suyễn hoặc làm bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) trở nên trầm trọng hơn.

Vi rút HMPV lây nhiễm chủ yếu cho trẻ em dưới 5 tuổi. Bạn có thể mắc lại vi rút này sau đó, nhưng các triệu chứng thường nhẹ hơn lần nhiễm đầu tiên.

Tuy nhiên, người lớn trên 65 tuổi và những người có vấn đề về hô hấp hoặc hệ thống miễn dịch suy yếu cũng có thể bị các triệu chứng nghiêm trọng. Nhiễm trùng HMPV phổ biến hơn vào mùa đông và đầu mùa xuân.

Về cơ chế bệnh sinh, bác sĩ Sơn cho hay vi rút HMPV thể hiện một đặc tính độc đáo trong tương tác với hệ miễn dịch của vật chủ. Biểu hiện lâm sàng của nhiễm HMPV có phổ rộng, từ các triệu chứng hô hấp nhẹ tương tự cảm cúm thông thường đến các biến chứng nghiêm trọng.

Đáng chú ý, mức độ nghiêm trọng của bệnh thường liên quan chặt chẽ với tình trạng miễn dịch của vật chủ, trong đó nhiễm trùng nguyên phát thường gây ra biểu hiện lâm sàng nặng nề hơn.

Điều này giải thích tại sao trẻ em - những đối tượng chưa từng phơi nhiễm với vi rút - có nguy cơ cao phát triển bệnh cảnh nặng.

Đặc điểm dịch tễ học của vi rút HMPV

Vi rút HMPV chủ yếu lây nhiễm qua giọt bắn đường hô hấp, với các giọt bắn chứa vi rút được phát tán trong không khí thông qua các hoạt động như ho, hắt hơi, hoặc thậm chí là quá trình nói chuyện thông thường.

Ngoài ra, sự lây truyền HMPV còn có thể xảy ra khi tiếp xúc trực tiếp với bề mặt bị nhiễm vi rút và sau đó chạm tay vào niêm mạc mũi, miệng, mắt.

Vi rút HMPV có thời kỳ ủ bệnh kéo dài từ 3 - 5 ngày. Một đặc điểm quan trọng của vi rút này là khả năng tạo miễn dịch không hoàn toàn sau nhiễm trùng, dẫn đến hiện tượng tái nhiễm có thể xảy ra nhiều lần trong đời.

Mặc dù vi rút HMPV có thể được phát hiện quanh năm, nhưng có xu hướng bùng phát mạnh vào mùa đông và đầu xuân.

Nghiên cứu dịch tễ học cho thấy HMPV đóng vai trò đáng kể trong gánh nặng bệnh tật đường hô hấp ở trẻ em, chiếm khoảng 10-12% các ca nhiễm trùng hô hấp được chẩn đoán.

Mặc dù phần lớn các ca bệnh có biểu hiện lâm sàng nhẹ, tuy nhiên khoảng 5-16% trường hợp mắc có thể tiến triển thành nhiễm trùng đường hô hấp dưới nghiêm trọng, trong đó viêm phổi là biến chứng đáng lo ngại nhất.

Tỉ lệ tử vong do nhiễm HMPV là bao nhiêu?

Vi rút HMPV có tác động đáng kể lên các nhóm đối tượng dễ bị tổn thương, bao gồm trẻ em, người suy giảm miễn dịch và người cao tuổi. Đặc biệt, ở những nhóm này, hiện tượng đồng nhiễm với các tác nhân vi rút đường hô hấp khác thường xuyên được ghi nhận, làm tăng mức độ phức tạp trong chẩn đoán và điều trị.

Về biểu hiện lâm sàng, HMPV gây ra một phổ triệu chứng đa dạng, từ hội chứng cảm cúm thông thường (bao gồm ho, sốt, nghẹt mũi và thở khò khè) đến các biến chứng nghiêm trọng như viêm phế quản và viêm phổi.

Đặc biệt ở những bệnh nhân có bệnh nền hoặc các yếu tố nguy cơ, vi rút có khả năng gây ra các biến chứng đe dọa tính mạng.

Theo nghiên cứu được công bố trên tạp chí Lancet Global Health năm 2021, HMPV được xác định là tác nhân gây tử vong đáng kể trong các ca nhiễm trùng đường hô hấp dưới cấp tính ở trẻ em dưới 5 tuổi.

Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc theo dõi và can thiệp sớm ở nhóm tuổi này. Tuy nhiên, thách thức lớn trong việc kiểm soát HMPV hiện nay là chưa có các biện pháp điều trị đặc hiệu và vắc xin phòng ngừa. Do đó, chiến lược điều trị hiện tại chủ yếu tập trung vào kiểm soát triệu chứng và hỗ trợ điều trị, đặc biệt ở những đối tượng có nguy cơ cao.

Cách phòng ngừa bệnh

Triệu chứng của mắc HMPV thường có biểu hiện tương tự như cảm cúm thông thường, bao gồm: ho, sốt, chảy nước mũi hoặc nghẹt mũi, đau họng, thở khò khè, khó thở, phát ban.

Vi rút HMPV có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng đòi hỏi phải nhập viện điều trị như viêm tiểu phế quản; viêm phế quản; viêm phổi; làm nặng thêm tình trạng hen suyễn hoặc COPD; viêm tai giữa.

Phòng ngừa nhiễm HMPV đòi hỏi một cách tiếp cận đa chiều, tập trung vào các biện pháp vệ sinh cá nhân và thực hành phòng ngừa lây nhiễm khoa học.

Vệ sinh cá nhân như rửa tay thường xuyên và đúng cách với xà phòng và nước sạch. Sử dụng dung dịch sát khuẩn tay có cồn khi không có điều kiện rửa tay với xà phòng. Tránh chạm tay vào vùng mặt, đặc biệt là mắt, mũi và miệng.

Phòng ngừa lây nhiễm như che miệng và mũi bằng khuỷu tay (không dùng bàn tay trần) khi ho hoặc hắt hơi. Đeo khẩu trang khi ở nơi đông người hoặc khi bị bệnh. Tránh tiếp xúc gần với người có triệu chứng nhiễm trùng đường hô hấp. Không dùng chung đồ dùng cá nhân như bát đĩa, ly cốc và dụng cụ ăn uống.

Vệ sinh môi trường, đảm bảo thông gió tốt trong không gian sinh hoạt và làm việc. Thực hiện vệ sinh và khử khuẩn thường xuyên các bề mặt thường xuyên tiếp xúc. Duy trì môi trường sống sạch sẽ.

Tăng cường sức đề kháng, duy trì lối sống lành mạnh và cân bằng. Đảm bảo chế độ dinh dưỡng hợp lý. Duy trì tâm trạng tích cực và giảm thiểu stress.

Việc tuân thủ nghiêm ngặt các biện pháp phòng ngừa này có thể giúp giảm đáng kể nguy cơ nhiễm HMPV và các bệnh truyền nhiễm khác trong cộng đồng.