Báo động tình trạng suy giảm nguồn nước

Nước là nguồn tài nguyên thiết yếu cho cuộc sống của con người và sự phát triển bền vững của mọi quốc gia. Những biến đổi khốc liệt và ngày càng khó lường của khí hậu, cùng với sự tác động của con người đã làm suy giảm nguồn nước. Vấn đề này đang đặt ra cho các cấp, ngành chức năng yêu cầu cấp bách tìm giải pháp để đáp ứng nhu cầu nước ngày càng tăng của xã hội.

Hiện nay, nguồn nước mặt phục vụ cấp nước sinh hoạt trên địa bàn tỉnh thuộc các lưu vực sông Trung Lương (Đông Triều); Thác Nhoòng, Mằn (Hoành Bồ); Đá Bạc (Hạ Long); Tiên Yên (Tiên Yên); Bình Liêu (Bình Liêu); Ba Chẽ (Ba Chẽ); Đầm Hà (Đầm Hà); Hà Cối (Hải Hà); Đồng Mô, Pắc Hooc (Bình Liêu); các hồ chứa cung cấp nước cho các nhà máy nước với tổng dung tích hồ khoảng 239,82 triệu m3  gồm các hồ Bến Châu, Khe Chè (Đông Triều); Yên Lập (Quảng Yên); Cao Vân (Cẩm Phả); Kim Tinh, Đoan Tĩnh, Tràng Vinh, Vạn Gia (Móng Cái); Trường Xuân, C4, Chiến Thắng (Cô Tô); Mắt Rồng, Khe Mai (Vân Đồn). Để cung cấp nước cho người dân trên địa bàn toàn tỉnh hiện có 29 nhà máy nước và trạm cấp nước đang vận hành cấp cho 14 đô thị và vùng lân cận với tổng công suất thiết kế 194.700 m3/ngày - đêm. Tổng lượng nước cấp cho sinh hoạt tại 14 đô thị trên địa bàn tỉnh là 57,869 triệu m3/năm, tỷ lệ cấp nước sinh hoạt đô thị đạt 91,12%.

Mực nước hồ Cao Vân (TP Cẩm Phả) suy giảm xuống mức thấp nhất kể từ đầu năm. (Ảnh chụp ngày 18-5-2017)

Mặc dù vậy, vào mùa khô, lượng nước sinh hoạt vẫn bị thiếu hụt. Ngay thời điểm tháng 5 vừa qua, do nắng nóng kéo dài, lượng mưa thấp dẫn đến mực nước tại các hồ, sông, suối trên địa bàn tỉnh đã suy giảm mạnh ảnh hưởng trực tiếp đến việc cấp nước sinh hoạt, đặc biệt khu vực TP Hạ Long, Cẩm Phả. Đơn cử như hồ Cao Vân là nguồn cấp nước thô chủ yếu cho Nhà máy nước Diễn Vọng xử lý để cung cấp nước sạch cho 98.400 khách hàng khu vực TP Cẩm Phả và phía Đông TP Hạ Long. Vào thời điểm giữa tháng 5-2017, mực nước hồ Cao Vân suy giảm mức thấp nhất kể từ đầu năm, ở cao trình +25,83 chỉ hơn mực nước kiệt nhất vào năm 2011 là 0,53m (tháng 5-2011 mực nước hồ là +25,3m). Cũng tại thời điểm trên, đập dâng Thác Nhoòng là nguồn cấp duy nhất cho Nhà máy nước Đồng Ho (Hoành Bồ) xử lý để cấp nước cho khu vực phía Tây TP Hạ Long cũng suy giảm xuống thấp nhất (dưới ngưỡng tràn 20-30cm); hồ chứa nước Mắt Rồng và nguồn nước ngầm mạch nông Lộ 12, Cái Rồng (Vân Đồn) là nguồn nước chính cho Nhà máy nước Vân Đồn hoạt động cũng đang bị cạn kiệt, ảnh hưởng tới việc cấp nước cho các khu vực huyện Vân Đồn. Trước thực trạng trên Công ty CP Nước sạch Quảng Ninh đã phải “giải cứu” khẩn cấp bằng việc huy động hàng trăm nhân công và máy móc đưa nước bổ sung từ TP Cẩm Phả và từ hồ Khe Mai, xã Đài Xuyên cung cấp nước cho người dân huyện Vân Đồn.

Từ thực trạng trên cho thấy, vấn đề suy giảm nguồn nước ở hạ lưu các lưu vực sông đang diễn ra và ngày càng diễn biến phức tạp. Ngoài nguyên nhân do tác động của biến đổi khí hậu toàn cầu còn do tác động của con người: Đó là việc khai thác, sử dụng nước chưa hợp lý. Bên cạnh đó, sự suy giảm rừng, thay đổi sử dụng đất trên lưu vực theo chiều hướng tăng làm suy giảm khả năng điều tiết dòng chảy lưu vực sông, giảm tỷ lệ diện tích các thuỷ vực, giảm nguồn nước mặt, nguồn nước bổ cập cho các tầng nước dưới đất vào mùa mưa và gia tăng hạ thấp mực nước dưới đất vào mùa khô... Theo tính toán của ngành nước, tổng nhu cầu dùng nước của 14 đô thị và các khu công nghiệp trên địa bàn tỉnh theo các giai đoạn đến năm 2020 là 457.100m3/ngày - đêm; đến năm 2025 là 743.600m3/ngày - đêm; đến năm 2030 là 1.062.100m3/ngày - đêm. Tổng công suất cấp nước hiện nay của các nhà máy nước đang hoạt động trên địa bàn tỉnh là 194.700m3/ngày -  đêm. Như vậy, với công suất cấp nước của các nhà máy nước như hiện nay thì khả năng cấp nước còn thiếu so với nhu cầu sử dụng nước trên địa bàn tỉnh. Cụ thể: Đến năm 2020 thiếu 269.300m3/ngày - đêm; đến năm 2025 thiếu 555.800m3/ngày - đêm; đến năm 2030 thiếu 874.300m3/ngày- đêm.

Để khắc phục tình trạng này đòi hỏi phải có những biện pháp đồng bộ và việc đầu tiên phải làm là gìn giữ, tăng cường quản lý và bảo vệ rừng, bởi đây là nhân tố quan trọng bảo đảm cân bằng sinh thái, có tác dụng to lớn trong việc điều tiết dòng chảy, chống rửa trôi, xói mòn, hoang hoá... Bên cạnh đó, chủ động tích nước tại các hồ đập vào mùa mưa để cung cấp nước trong năm; đồng thời có kế hoạch đầu tư xây dựng mới, cải tạo nâng dung tích chứa các hồ nước, nâng công suất các nhà máy nước và phương án điều tiết nước khoa học, hợp lý để đảm bảo an toàn cấp nước trên địa bàn tỉnh.

Hiểu Trân