Ra miền Đông vui hội đua thuyền

Trước đây nói về Hội đua thuyền nhiều người chỉ biết đến xã Quan Lạn (huyện Vân Đồn), thế nhưng những năm gần đây, nhiều địa phương khu vực miền Đông đã phục dựng lại hội đua thuyền này.

Đua thuyền bằng chân tại Lễ hội Miếu Ông - Miếu Bà, xã Nam Sơn (Ba Chẽ).

Năm nay là năm đầu tiên, huyện Hải Hà tổ chức hội đua thuyền với quy mô lớn có 6 đội thuyền đến từ 5 xã còn trước đây chỉ có xã Phú Hải tổ chức cho các thôn trong xã thi đấu với nhau. Phú Hải có truyền thống nghề biển lớn nhất Hải Hà, xã có 96 phương tiện đánh bắt cá hoạt động. Theo những người cao niên ở Phú Hải, thì hội đua thuyền của xã có từ năm 1952, gắn với lễ hội đền Trần ở xã, là nơi thờ Hưng Đạo đại vương Trần Hưng Đạo, diễn ra từ 16 đến 20 - 8 âm lịch. Lễ hội gồm 2 phần chính là phần lễ và phần hội. Phần lễ đón rước Thành hoàng làng từ đình My Sơn về đền Trần. Trong phần hội người dân và du khách thập phương còn được tham gia các trò chơi như kéo co, buộc lưới, đẩy gậy, đấu vật, bắt vịt, đặc biệt là hội đua thuyền. Qua nhiều năm phát triển nhỏ lẻ, mãi đến năm 2014, huyện Hải Hà mới đứng ra tổ chức hội đua thuyền quy mô cấp huyện, nhưng những năm đầu chỉ có vài ba xã tham gia, đến năm 2016 hội có nhiều đội tham gia nhất. Cái độc đáo ở Hội đua thuyền Hải Hà có cả nam lẫn nữ cùng tham gia. Còn hội đua thuyền ở các xã Quan Lạn (Vân Đồn) hay Tiên Lãng (Tiên Yên), chỉ có VĐV nam. Mỗi thuyền đua ở Hải Hà có 10 VĐV thì trong đó 5 nam, 5 nữ.

Chị Nguyễn Thị Mùi, VĐV đua thuyền thôn Trung (xã Phú Hải), cho biết: Môn đua thuyền đòi hỏi người tham gia phải đoàn kết, vì như thế mới làm nên chiến thắng. Người phụ nữ Phú Hải chúng tôi từ bao đời nay, luôn sát cánh cùng chồng con vật lộn với sông nước lo cuộc sống gia đình. Vậy cớ sao trong các cuộc thi lại thiếu phụ nữ được. Người chồng sẽ trở nên mạnh mẽ hơn khi có người vợ cùng sát cánh.

Ở xã Nam Sơn, huyện Ba Chẽ, đã bắt đầu tổ chức môn thi đua thuyền bằng chân từ năm 2015, nằm trong hoạt động Lễ hội Miếu Ông - Miếu Bà. Môn đua thuyền bằng chân mới thấy xuất hiện ở Ba Chẽ mà chưa thấy ở nơi nào khác trong tỉnh. Bên con sông Ba Chẽ khu vực xã Nam Sơn là các làng bản của người Dao với những cái tên Sơn Hải, Cái Gian, Làng Mới, Khe Sâu. Đây cũng là khu vực rộng nhất của sông, trước đây không có đường bộ mà bà con phải đi lại bằng thuyền, thậm chí muốn đến Miếu Ông - Miếu Bà thắp hương cũng phải đi thuyền. Ngày nay từ công cuộc xây dựng nông thôn mới, nhiều ngọn đồi được xẻ ra để làm đường, vì thế khi du khách đến với Miếu Ông, Miếu Bà có thể đi bằng đường bộ. Đi thuyền trên dòng sông, ta dễ dàng bắt gặp những cư dân Nam Sơn bơi thuyền bằng chân, ngay cả công việc ngày thường họ cũng có lối bơi thuyền độc đáo như thế. Hiện chưa có tư liệu nào viết về lịch sử ra đời của môn chèo thuyền bằng chân ở Nam Sơn nhưng nhìn người đua thuyền chân đạp mái chèo, thân mình ưỡn hẳn ra phía sau, 2 tay rất thoải mái giống tư thế người đang bắn cung, nên có ý kiến cho rằng rất có thể môn đua thuyền bằng chân đã có từ đời Trần thế kỷ XIII. Vì để bảo vệ an toàn cho vua Trần Nhân Tông và Thượng Hoàng Trần Thánh Tông khi họ đến Ba Chẽ lánh nạn, tướng Lê Tự Đức (người được thờ trong Miếu Ông) đã thành lập ra đội chiến binh biết chèo thuyền bằng chân, nhờ đó mà các chiến binh này có thể giang 2 tay thoải mái để bắn cung. Tuy đây chỉ là dự đoán về lịch sử ra đời của môn chèo thuyền bằng chân trên sông Ba Chẽ, nhưng xem ra nó lại hợp lý. Khi mà quân ta nằm trong thế “Lấy yếu địch mạnh, lấy ít chống nhiều”, các chiến binh sông Ba Chẽ nhờ có lối đánh độc đáo, vừa bơi thuyền vừa bắn cung, lúc ẩn lúc hiện bên những nhánh sông đã đẩy lui nhiều đợt truy kích của giặc. Mặt khác việc đi lại trên sông Ba Chẽ rất phù hợp với loại thuyền nhỏ này, vì sông có mùa nước cạn, tàu thuyền lớn hơn không đi lại được. Ngày nay, các thôn bên sông đều đã có đường bộ, nhưng nghề chèo thuyền bằng chân vẫn tồn tại, với lý do có khoảng 2/3 số dân trong thôn sống bằng nghề khai thác hải sản của rừng ngập mặn trải dài bên sông. Do vậy, đua thuyền bằng chân trên sông Ba Chẽ, cũng để người dân xã Nam Sơn, thể hiện lòng kính trọng của người dân với truyền thống đánh giặc của cha ông trước đây và tạo niềm hứng khởi cho người dân khi bắt tay vào lao động sản xuất xây dựng cuộc sống mới. Cùng với các địa phương trên, năm nay, ở khu vực miền Đông lại xuất hiện thêm xã Tiên Lãng (huyện Tiên Yên) tổ chức Hội đua thuyền xã Tiên Lãng lần thứ nhất vào dịp Quốc khánh 2-9. Theo lãnh đạo xã, từ năm nay Hội đua thuyền sẽ được tổ chức thường niên vào dịp Quốc khánh.

Cái chung của các hội đua thuyền ở khu vực miền Đông của Quảng Ninh đều nhằm nâng cao tinh thần đoàn kết và tưởng nhớ đến những người anh hùng dân tộc đã có công đánh đuổi giặc ngoại xâm.

Anh Vũ