Bệnh màng trong ở trẻ sơ sinh và cách điều trị

Bạn đọc Đinh Thị Mai, thôn Trung, xã Phú Hải, Hải Hà có địa chỉ email: maihh84@yahoo.com hỏi: Tôi có thai được 29 tuần; đi khám, bác sĩ bảo có nguy cơ sinh non. Tôi nghe nói trẻ sinh non thường hay mắc bệnh màng trong, nhưng lại không hiểu rõ về bệnh này và cách điều trị thế nào. Nhờ Báo Quảng Ninh hỏi chuyên gia tư vấn giúp tôi”. Phóng viên Báo Quảng Ninh đã trao đổi cùng bác sĩ Đặng Hồng Duyên, Khoa Sơ sinh, Bệnh viện Sản - nhi Quảng Ninh để tư vấn giúp bạn. 

- Xin bác sĩ cho biết, bệnh màng trong là gì và trẻ sinh non bao nhiêu tuần tuổi dễ mắc bệnh này?

+ Ở phổi người bình thường, bên trong phế nang có chứa chất Surfactant - là chất giảm hoạt bề mặt (hay còn gọi là chất diện hoạt). Chất này có tác dụng duy trì tính ổn định của phế nang, giúp cho các phế nang không bị xẹp. Chất Surfactant ở phổi của bào thai xuất hiện tương đối vào tuần thứ 20. Nó phủ vách trong của phế nang và có trong nước ối vào tuần thứ 28-36. Ở trẻ đẻ non khi phổi chưa thực sự trưởng thành, chất giảm hoạt bề mặt sẽ chưa hoàn thiện (thiếu cả về lượng và chất). Khi thiếu chất này, phế nang sẽ bị xẹp dẫn đến hiện tượng huyết tương tràn vào phế nang. Chất fibrin của huyết tương lắng đọng phía trong của các phế nang và các tiểu phế quản tạo thành một lớp màng gọi là màng trong. Màng này cản trở sự lưu thông khí và sự trao đổi ôxy, lúc này CO2 từ phế nang qua các mao mạch dẫn đến suy hô hấp và gây tử vong nhanh.

Đối tượng dễ mắc bệnh màng trong nhất là trẻ sinh non dưới 37 tuần, đặc biệt là trẻ sinh non dưới 28 tuần (tỷ lệ mắc bệnh màng trong là 50-60%, nhất là cân nặng của trẻ dưới 1.000g hoặc trẻ sinh đôi); trẻ sinh trong thời gian mẹ chuyển dạ lâu hoặc bị băng huyết, thai bị suy cấp hoặc sinh ra bị ngạt. Trong thời kỳ có thai, mẹ bị bệnh đái tháo đường hoặc điều trị một bệnh nào đó bằng corticoide kéo dài cũng dẫn đến trẻ sinh ra dễ bị bệnh màng trong. Bên cạnh đó, bệnh này còn có yếu tố gen di truyền.

- Khi trẻ sơ sinh bị bệnh này thường có biểu hiện thế nào, thưa bác sĩ?

+ Khoảng vài phút hoặc vài giờ sau khi sinh, trẻ xuất hiện hội chứng suy hô hấp nặng mà không tìm thấy các nguyên nhân như nhiễm khuẩn, ngạt nước ối, hít phải phân su... Các khoang liên sườn, hõm trên ức, co kéo, cánh mũi phập phồng, toàn thân tím tái. Cho thở oxy không đỡ. Khám phổi thấy tiếng rì rào phế nang giảm, có ran ở đáy phổi. Chụp X-quang phổi bình thường hoặc thay đổi nhanh là tổn thương mờ hai phổi, nên chụp phổi nhiều lần để so sánh. Nếu nhẹ và điều trị đúng thì sau 72 giờ các triệu chứng giảm dần và trẻ có thể được cứu sống. Nếu nặng, các dấu hiệu tím tái, khó thở tăng lên, huyết áp hạ, thân nhiệt hạ, trẻ sẽ tử vong sau vài giờ. Tuy nhiên, đối với trẻ được cứu sống, sau khi khỏi bệnh có thể để lại các di chứng như thiếu ôxy não, xuất huyết não, hạ đường huyết... Trẻ đủ tháng phục hồi tốt và tỷ lệ tử vong ít hơn trẻ thiếu tháng.

- Đề nghị bác sĩ cho biết cách nào phòng và điều trị bệnh này?

+ Để phòng tránh trẻ sơ sinh có thể mắc bệnh màng trong, phụ nữ mang thai cần đảm bảo sức khoẻ, có chế độ dinh dưỡng, sinh hoạt, lao động phù hợp. Cần chú trọng khám theo dõi thai đều đặn để hạn chế tối đa tình trạng đẻ non, đẻ con nhẹ cân. Phụ nữ mang thai không được lạm dụng chất orticoide trong điều trị đái tháo đường.

Ngoài ra, ở các thai phụ có nguy cơ như phải mổ lấy thai, thời gian chuyển dạ quá lâu, bị băng huyết, sinh đôi, bị bệnh đái tháo đường, sử dụng chất corticoid kéo dài trong thời gian mang thai, tiền sử gia đình có trẻ bị bệnh màng trong... cần phải được bác sĩ chuyên khoa khám, quản lý theo dõi chặt chẽ để phòng bệnh.

Với trẻ sinh non, thiếu tháng, cân nhẹ, nên chủ động bơm chất surfactant vào phổi qua ống nội khí quản để phòng tránh bệnh màng trong.

Khi trẻ bị bệnh màng trong, các bác sĩ thường cho trẻ nằm lồng ấp 36,5 độ C đến 37 độ C; truyền glucose, đạm mỡ, bicarbonat; hỗ trợ hô hấp cho trẻ và nhỏ giọt dung dịch surfactant qua ống nội khí quản vào phổi trẻ.

Khi phụ nữ mang thai đến tuần thứ 28, nếu bác sĩ khám xác định có nguy cơ sinh non hoặc sản phụ có tiền sử sinh non, các bác sĩ Sản khoa khuyên các sản phụ nên tiêm thuốc trưởng thành phổi để hỗ trợ phổi cho thai nhi, nhằm dự phòng suy hô hấp của trẻ do thiếu chất Surfactant.

Trường hợp bạn đọc hỏi, theo tôi, nên khẩn trương đến bệnh viện điều trị để hỗ trợ hạn chế thấp nhất tình trạng sinh non; đồng thời, các bác sĩ chuyên khoa sẽ tư vấn cho bạn kịp thời về tình trạng sức khoẻ của bạn, con bạn.

- Xin cảm ơn bác sĩ!

Thu Nguyệt (thực hiện)