Bệnh nhân đậu mùa khỉ có thể không có triệu chứng, thể nhẹ và nặng

Theo Tiến sỹ Nguyễn Trọng Khoa, Việt Nam dù chưa ghi nhận ca bệnh nhưng cần nghiên cứu, ban hành ngay hướng dẫn chẩn đoán, điều trị để phát hiện sớm những ca đầu tiên, sẵn sàng phương án điều trị.

Bệnh nhân đậu mùa khỉ có thể không có triệu chứng, thể nhẹ và nặng - Đây là thống nhất chia các thể lâm sàng của bệnh nhân mắc đậu mùa khỉ của các chuyên gia đến từ Bộ Y tế, Tổ chức Y tế thế giới (WHO), Trung tâm Kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), Hội đồng chuyên môn của Bộ Y tế tại cuộc họp Hội đồng chuyên môn Bộ Y tế nghiệm thu "Hướng dẫn Chẩn đoán và điều trị bệnh đậu mùa khỉ ở người" do Cục Quản lý Khám, chữa bệnh (Bộ Y tế) tổ chức chiều 26/7, tại Hà Nội.

Cuộc họp với sự tham gia của chuyên gia, các bác sỹ nhiều kinh nghiệm điều trị bệnh truyền nhiễm trong nước, tham vấn ý kiến của đại diện các tổ chức quốc tế như WHO, CDC.

Cuộc họp được tiến hành trong bối cảnh ngày 23/7 vừa qua, WHO công bố tình trạng khẩn cấp y tế toàn cầu đối với bệnh này.

Trên thế giới, 75 quốc gia đã ghi nhận hơn 16.000 người mắc với 5 ca tử vong. Những quốc gia trong Đông Nam á như Campuchia, Thái Lan, Singapore... cũng đã ghi nhận bệnh nhân.

Tiến sỹ Nguyễn Trọng Khoa, Phó Cục trưởng Cục Quản lý Khám, chữa bệnh (Bộ Y tế), Phó Chủ tịch Hội đồng chuyên môn nhận định: "Nguy cơ bệnh đậu mùa khỉ xâm nhập Việt Nam là rất cao." Việt Nam dù chưa ghi nhận ca bệnh nhưng cần nghiên cứu, ban hành ngay hướng dẫn chẩn đoán, điều trị để phát hiện sớm những ca đầu tiên, sẵn sàng phương án điều trị, ngăn chặn nguy cơ bệnh diễn biến thành dịch.

Phó Chủ tịch thường trực Tổng Hội Y học Việt Nam, nguyên Giám đốc Bệnh viện Bệnh nhiệt đới Trung ương, Chủ tịch Hội đồng chuyên môn Nguyễn Văn Kính đề nghị: Hướng dẫn cần hướng tới sự ngắn gọn, toàn diện nhưng phải đáp ứng yêu cầu ứng phó ở mọi tuyến y tế, chứ không dành riêng cho bác sỹ trong bệnh viện hay y tế cộng đồng.

Theo đó, cần dựa trên một số yếu tố về dịch tễ và bệnh cảnh lâm sàng nghi mắc bệnh đậu mùa khỉ. Trong đó, ca bệnh có một hoặc nhiều yếu tố dịch tễ như: Trong vòng 21 ngày trước khi khởi phát triệu chứng có tiếp xúc với trường hợp bệnh xác định hoặc trường hợp bệnh có thể, thông qua tiếp xúc vật lý trực tiếp với da hoặc tổn thương da (bao gồm cả quan hệ tình dục); hoặc tiếp xúc với các vật dụng bị ô nhiễm như quần áo, giường, đồ dùng cá nhân của người bệnh.

Thứ hai là có tiền sử đi đến các quốc gia có lưu hành bệnh đậu mùa khỉ trong vòng 21 ngày trước khi khởi phát triệu chứng.

Bên cạnh đó, việc xây dựng các nội dung trong Hướng dẫn được tham khảo từ thực tế các trường hợp bệnh cụ thể của đồng nghiệp trên thế giới, kinh nghiệm điều trị bệnh truyền nhiễm tại Việt Nam và hướng dẫn của WHO hay các tổ chức uy tín khác. Theo đó, các chuyên gia trong cuộc họp xác định có 4 giai đoạn trong diễn biến bệnh đậu mùa khỉ.

Ở giai đoạn ủ bệnh kéo dài từ 6-13 ngày, (dao động từ 5-21 ngày), người nhiễm không có triệu chứng và không có khả năng lây nhiễm.

Ở giai đoạn khởi phát (từ 1-5 ngày), các triệu chứng chính là sốt và nổi hạch ngoại vi toàn thân. Kèm theo, người bệnh có thể có biểu hiện đau đầu, mệt mỏi, ớn lạnh, đau họng, đau cơ. Virus có thể lây sang người khác từ giai đoạn này.

Ở giai đoạn toàn phát, đặc trưng là sự xuất hiện của các ban trên da, thường gặp sau sốt từ 1-3 ngày. Phát ban có xu hướng ly tâm, gặp nhiều trên mặt, lòng bàn tay, lòng bàn chân, cũng có thể gặp ở miệng, mắt, cơ quan sinh dục.

Ban tuần tự từ dát (tổn thương có nền phẳng) đến sẩn (tổn thương cứng hơi nhô cao) rồi thành mụn nước (tổn thương chứa đầy dịch trong) và mụn mủ (tổn thương chứa đầy dịch vàng). Mụn này sẽ đóng vảy khô, bong tróc và có thể để lại sẹo.

Kích thước tổn thương da được xác định trung bình từ 0,5-1 cm. Số lượng tổn thương da có thể từ vài nốt cho đến dày đặc. Trường hợp nghiêm trọng các tổn thương có thể liên kết với nhau thành các mảng tổn thương da lớn.

Trong giai đoạn hồi phục, các triệu chứng có thể kéo dài từ 2 đến 4 tuần rồi tự khỏi. Người bệnh hết các triệu chứng lâm sàng, các sẹo trên da có thể ảnh hưởng đến thẩm mỹ và không còn nguy cơ lây nhiễm cho người khác.

Về việc xét nghiệm chẩn đoán ca bệnh, các chuyên gia, nhà khoa học tại cuộc họp cho rằng xét nghiệm sinh học phân tử (PCR hoặc tương đương) với các bệnh phẩm dịch hầu họng (giai đoạn khởi phát), dịch nốt phỏng (giai đoạn toàn phát) là biện pháp hữu hiệu.

Các chuyên gia cũng thống nhất chia các thể lâm sàng của bệnh nhân mắc đậu mùa khỉ thành 3 thể: Không triệu chứng, nhẹ và nặng.

Ở thể nhẹ, các triệu chứng thường hết sau 2 đến 4 tuần mà không cần bất kỳ biện pháp điều trị đặc hiệu nào.

Ở thể nặng, bệnh thường gặp trên nhóm đối tượng nguy cơ cao (phụ nữ mang thai, người cao tuổi, trẻ em, người mắc bệnh lý nền, suy giảm miễn dịch...), có thể dẫn tới tử vong, thường từ tuần thứ 2 của bệnh.

Bệnh nhân có thể bị nhiễm khuẩn da, với biểu hiện có sốt kéo dài, dịch nốt phỏng đục hoặc nốt phỏng bị vỡ chảy dịch đục. Xét nghiệm các markers nhiễm trùng tăng cao; cấy dịch nốt phỏng có vi khuẩn.

Bệnh nhân cũng có thể bị viêm phổi với các triệu chứng như ho, tức ngực, khó thở... chụp phim phổi thấy rõ tổn thương; Viêm não: ý thức suy giảm, co giật, lú lẫn, dịch não tủy biến đổi. PCR dịch não tủy dương tính với virus đậu mùa khỉ hay Nhiễm khuẩn huyết biểu hiện sốt kéo dài, tổn thương các cơ quan phủ tạng, cấy máu mọc vi khuẩn./.