Vẻ vang chiến thắng trận đầu ngày 5/8/1964 của quân và dân tỉnh Quảng Ninh

Theo Lịch sử Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh, ngày 5/8/1964 ghi dấu chiến thắng trận đầu của quân và dân tỉnh Quảng Ninh, bắn rơi 3 máy bay Mỹ, bắt sống giặc lái Mỹ đầu tiên trên miền Bắc.

Thực hiện lời kêu gọi của Bác Hồ: “Thà hy sinh tất cả chứ nhất định không chịu mất nước, nhất định không chịu làm nô lệ”, quân và dân miền Bắc hết lòng chi viện sức người sức của cho miền Nam đánh thắng giặc Mỹ xâm lược.

Cùng với cả nước, Đảng bộ, nhân dân và LLVT tỉnh Quảng Ninh đã đồng tâm nhất trí hết lòng “Vì miền Nam ruột thịt” và sẵn sàng chiến đấu bảo vệ khu Mỏ. 

Từ cuối năm 1963, đế quốc Mỹ liên tiếp tung các toán gián điệp, biệt kích Mỹ - Tưởng, Mỹ - Diệm vào vùng ven biển, biên giới và nội địa của ta ở huyện Cẩm Phả, các địa phương thuộc Hải Ninh và giáp ranh Hồng Quảng - Hải Phòng, Đông Triều. Từ cuối tháng 7/1964, các tàu khu trục của Hạm đội 7 và các căn cứ quân sự ở miền Nam nước ta và các nước chư hầu của Mỹ, chúng huy động nhiều lượt máy bay, tàu chiến ra xâm phạm vùng biển, vùng trời, khiêu khích, kiếm cớ để đánh phá miền Bắc.

Đêm 31/7, rạng sáng 1/8/1964, tàu chiến Mỹ tiến sâu vào vịnh Bắc Bộ. Từ các căn cứ hải quân của ta, các tàu phóng lôi được lệnh xuất kích đánh đuổi tàu Ma-đốc Mỹ ra khỏi vùng biển của ta, gây cho chúng thất bại nặng nề. Bị hải quân của ta đánh trả, chúng dựng lên cái gọi là “Sự kiện vịnh Bắc Bộ”. Ngày 2 và 3/8/1964, chúng dùng không quân đánh vào các căn cứ hải quân của ta ở Bến Thủy (Nghệ An), Lạch Trường (Thanh Hóa), Sông Gianh (Quảng Bình).

Hồi 13 giờ 30 phút (giờ Hà Nội) ngày 5/8/1964, Tổng thống Mỹ Giôn-xơn trực tiếp ra lệnh cho máy bay từ Hạm đội 7 của Mỹ bay vào bắn phá nhiều nơi ở Bến Thủy, Sông Gianh, Lạch Trường và Bãi Cháy, thị xã Hòn Gai hòng “trả đũa” hải quân ta.

Tại thị xã Hòn Gai, vào hồi 13 giờ 35 phút ngày 5/8/1964, nhiều tốp máy bay của Mỹ từ Hạm đội 7 gồm: Máy bay F4, F102 và 4 chiếc AD6 ồ ạt bay vào ném bom, bắn phá Quân cảng Hải quân của ta tại Bãi Cháy và vùng phụ cận thị xã Hòn Gai. Với tinh thần cảnh giác cao, ý chí quyết tâm, dũng cảm, mưu trí, LLVT của ta gồm các đơn vị bộ đội phòng không, hải quân, công an vũ trang, dân quân tự vệ đã hiệp đồng chặt chẽ, lưới lửa tầm thấp, tầm trung, tầm cao, sau 20 phút chiến đấu đã bắn rơi 3 máy bay Mỹ, trong đó có 2 chiếc rơi tại chỗ, tên Trung úy E Alvarez lái máy bay AD4 bị phân đội súng máy 14,5 ly bắn cháy lúc 14 giờ 45 phút đã nhảy dù xuống biển, bị 3 chiến sĩ đơn vị Bộ đội đảo Cô Tô là Chuẩn úy làm công tác cơ yếu Nguyễn Kim Bảo, Hạ sĩ Lê Văn Lộc và Binh nhất Nguyễn Đình Giang - Lái thuyền trên đường đi công tác bằng chiếc thuyền buồm từ thị xã Hồng Gai về đơn vị bắt sống đưa lên thuyền, sau đó giao lại cho tàu hải quân của ta ra nhận. Đây là tên giặc lái máy bay Mỹ bị bắt sống đầu tiên trên miền Bắc tại vụng Hòn Mối, vịnh Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh.

Ngay sau trận chiến đấu, Thủ tướng Phạm Văn Đồng đã đến thăm và nói chuyện với các chiến sĩ pháo cao xạ Đoàn 217. Thủ tướng nói: “Tôi rất vui mừng được thấy trận đánh thắng đế quốc Mỹ của các đồng chí. Tôi chuyển lời khen ngợi của Trung ương Đảng, của Bác Hồ đến toàn thể cán bộ, chiến sĩ phòng không, hải quân, công an vũ trang, dân quân tự vệ và toàn thể nhân dân Hòn Gai anh hùng. Thắng lợi của ta là rất lớn nhưng mới là trận đầu. Chúng còn có thể đến với lực lượng lớn hơn nữa. Một điều quan trọng là phải rút kinh nghiệm để rút ra những bài học chiến đấu làm cho thắng lợi sẽ to lớn hơn nữa. Rút kinh nghiệm để chiến đấu giỏi để có thể chiến thắng hơn nữa”.

Thủ tướng đến tận nơi thăm hỏi và động viên bộ đội hải quân tại Quân cảng Bãi Cháy, khi thấy các chiến sĩ của ta hy sinh đưa về và nhiều đồng chí bị thương đang được cấp cứu tại đơn vị, Thủ tướng bùi ngùi, nghẹn ngào, xúc động cúi xuống vĩnh biệt các chiến sĩ hải quân đã anh dũng chiến đấu bảo vệ Tổ quốc.

Ngày 5/8/1964 trở thành ngày đánh thắng trận đầu của bộ đội Hải quân nhân dân Việt Nam anh hùng. Chiến thắng trận chiến đầu ngày 5/8/1964, với Đảng bộ, quân và dân tỉnh Quảng Ninh còn có một ý nghĩa sâu sắc đó là, sau khi thành lập tỉnh Quảng Ninh gần một năm (30/10/1963 - 5/8/1964), bắt tay ngay vào cuộc chiến đấu với không lực Hoa Kỳ - tên đế quốc đầu sỏ mạnh nhất ở thế kỷ XX.

Quân và dân Quảng Ninh cùng quân và dân cả nước bắt tay vào cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước đến ngày toàn thắng.

*Nguồn: Sách Lịch sử Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh, Địa danh Quảng Ninh xưa và nay