Chùa Tuyết và tấm gương trung tiết của người xưa

Chùa Trung Tiết (hay còn gọi là chùa Tuyết) là một trong những ngôi chùa nằm trong hệ thống Khu di tích đền thờ và lăng miếu các vua Trần, thuộc xã An Sinh, huyện Đông Triều.

Chùa Tuyết được xây dựng dưới thời Trần. Theo Đại Việt sử ký toàn thư thì sau khi vua Trần Anh Tông qua đời, hai vị trung thần của Anh Tông là Đặng Tảo và Lê Trung đã chuyển cả gia đình và mồ mả tổ tiên về Yên Sinh (tên cũ của An Sinh), nơi chôn cất nhà vua. Hai ông dựng chùa để ở và hàng ngày chăm lo cho phần mộ của vua Trần Anh Tông. Sau này, vua Trần Nghệ Tông  khi về Yên Sinh, để tưởng nhớ công ơn của hai vị trung thần tiền bối, đã cho tu sửa chùa và ban tên chùa là Trung Tiết tự.

Tảng kê chân cột thời Trần ở chùa Tuyết.

Chùa Tuyết hiện còn có rất nhiều hiện vật có giá trị, là cứ liệu quan trọng cho nhiều nhà nghiên cứu trên các lĩnh vực lịch sử, khoa học, nghệ thuật, văn hoá v.v... Đó là 10 pho tượng có niên đại cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX, như tượng Nam Tào, tượng Tổ Đạt Ma, tượng Tam Thế, tượng Di Đà, tượng Quan Âm Bồ Tát, tượng Đức Thánh Tăng, tượng Đức Ông... 10 pho tượng này đều có chất liệu bằng gỗ, còn tương đối nguyên vẹn.

Ngoài ra, còn một số hiện vật kiến trúc thời Trần, như tảng đá kê chân cột (có ba loại: loại chất liệu đá xanh, kích thước 0,35mx0,35m và kích thước 0,44mx0,44m để trơn không trang trí và loại có chất liệu đá cát kế với kích thước 0,54mx0,54m, có trang trí hình hoa sen, các cánh sen tròn mập mang phong cách thời Trần...). Bên cạnh đá kê chân cột, còn tìm thấy nhiều loại gạch thời Trần, chủ yếu là gạch hình chữ nhật (gạch bìa) và gạch vuông. Đặc biệt có những viên gạch trên đó có chữ “Vĩnh Ninh Trường”... và còn rất nhiều di vật quý hiếm minh chứng cho sự bề thế của một công trình kiến trúc lớn ở thời Trần.

Trước cửa nhà tổ còn một bia đá xanh cao 1,44m, rộng 0,79m, dày 0,2m. Bia được khắc hai mặt, một mặt còn rõ chữ, một mặt chữ bị mờ; trán bia trang trí lưỡng long chầu nguyệt và hoa văn mây xoắn, diềm bia mặt trước trang trí hoa văn lá dây mềm mại, mặt sau khắc mỗi bên 7 ô tròn, mỗi ô khắc một chữ Hán thành hai câu đối, tạm dịch ''Nhanh đến chiêm bái cửa thiền xem phật hoá - Muốn tìm thần tích ở tại văn bia''. Nội dung bia ca ngợi công lao và sự trung thành của hai vị Đặng Tảo và Lê Chung, với lời lẽ súc tích, trang trọng, cho thấy đời sau đã đánh giá hai ông như những tấm gương trung nghĩa hiếm có...