Nhà máy giấy và bài toán nguyên liệu

Khu vực miền Đông của tỉnh có diện tích rừng lớn, đây là điều kiện thuận lợi để người dân phát triển kinh tế lâm nghiệp. Bên cạnh những cây trồng cho giá trị kinh tế cao như keo, quế, hồi thì cây tre, cây nứa cũng giúp người dân nơi đây cải thiện đời sống. Bởi tre, nứa tự nhiên có trong rừng nhiều và cũng dễ trồng. Nguyên liệu này khai thác đến đâu đều được các nhà máy sản xuất giấy trong vùng bao tiêu hết đến đó. Thế nhưng, thời gian vừa qua, các đơn vị sản xuất giấy chỉ khai thác mà quên tu bổ, phát triển vùng nguyên liệu. Điều đó đã dẫn đến việc các nhà máy giấy khu vực miền Đông của tỉnh đang đối mặt với nguy cơ phải đóng cửa vì thiếu và không chủ động được nguyên liệu.

Nhà máy giấy tại huyện Tiên Yên đã dừng hoạt động từ cuối tháng 6 do không còn nguyên liệu để sản xuất.

Ông Phạm Đình Tuân, Phó Giám đốc Công ty TNHH MTV sản xuất hàng xuất khẩu ANT, đơn vị có 2 nhà máy chuyên sản xuất giấy thô xuất khẩu sang Đài Loan cho biết: 2 nhà máy giấy của chúng tôi ở 2 huyện Tiên Yên và Ba Chẽ cho sản lượng từ 4.500 - 5.000 tấn giấy sản phẩm/năm. Để có khối lượng sản phẩm như vậy, chúng tôi phải tiêu thụ khoảng 9.000-10.000 tấn tre, nứa/ năm. Việc sản xuất giấy thô của Công ty đã tạo công ăn việc làm ổn định cho gần 100 lao động với thu nhập bình quân hơn 3 triệu đồng/người/ tháng và được đóng bảo hiểm xã hội; ngoài ra còn gần 500 lao động theo thời vụ (chăm sóc tre, nứa, thu hoạch, vận chuyển…). Song từ cuối tháng 6 do không còn nguyên liệu để sản xuất Nhà máy giấy tại huyện Tiên Yên đã dừng hoạt động; Nhà máy giấy tại huyện Ba Chẽ đang hoạt động cầm chừng.

Qua tìm hiểu, sở dĩ người dân không mặn mà với việc trồng và khai thác tre, nứa là do giá thành loại cây này thấp, trong khi cùng diện tích đó nếu trồng cây keo sẽ cho sinh lời hơn nhiều. Do vậy, đại đa số những hộ dân trước đây chuyên trồng và khai thác tre, nứa cung cấp nguyên liệu cho Nhà máy giấy đã chuyển hết sang trồng keo. Thêm nữa, thiếu nguyên liệu vào thời điểm này còn được lý giải rằng đang vào vụ lúa xuân, nên nông dân chưa có thời gian đi khai thác, nếu có khai thác thì thiếu máy móc và phương tiện vận chuyển... Trong khi đó, nếu trồng cây keo bán gỗ nguyên liệu cho các doanh nghiệp khác hay các tư thương thì người trồng keo chỉ việc bán cây tại rừng, sau đó đơn vị mua tự khai thác.

Bên cạnh đó còn có một nguyên nhân khác nữa mà các nhà máy đều nhận thấy song lại không muốn nói ra, đó là việc không đầu tư xây dựng vùng nguyên liệu. Mặc dù đứng chân trên địa bàn dồi dào nguồn lâm sản nhưng không một nhà máy nào đầu tư xây dựng vùng nguyên liệu. Trong khi đó người dân lại khai thác nguyên liệu một cách bừa bãi không theo quy trình quy phạm, ở đâu có tre, nứa là khai thác hết đến đó, dẫn đến cạn kiệt nguồn nguyên liệu.

Khi được hỏi: Hiện nay người dân chuyển sang trồng cây keo (đây cũng là nguyên liệu chủ yếu phục vụ ngành công nghiệp giấy), vậy tại sao Công ty không chuyển sang nguồn nguyên liệu này? Ông Tuân cho biết: Việc lấy keo thay tre, nứa sẽ không hiệu quả. Bởi giá cây keo thời điểm này rất cao do các đơn vị chế biến dăm gỗ thu mua nhiều để xuất khẩu. Trong khi cây tre, nứa có thể khai thác hàng năm, vòng quay khai thác nhanh, các nhà máy giấy sẽ có nguyên liệu ổn định để sản xuất lâu dài thì cây keo phải mất từ 5-7 năm mới cho khai thác, mà lại chỉ khai thác được 1 lần. Cây tre, nứa đồng thời còn góp phần không nhỏ vào việc bảo vệ môi trường, vì các rừng tre, nứa sau khi khai thác không phải đốt rừng giống như sau khi khai thác keo.

Đến Nhà máy giấy Tiên Yên, có trụ sở tại xã Tiên Lãng, huyện Tiên Yên, chúng tôi được ông Trần Quang Tuấn, Quản đốc Nhà máy cho biết: Nhà máy có công suất khoảng 2.200-2.400 tấn giấy/ năm, tạo công ăn việc làm cho hơn 40 lao động cố định và hàng trăm lao động thời vụ, mà chủ yếu là người địa phương. Tuy nhiên, Nhà máy đã dừng hoạt động từ cuối tháng 6-2012 do thiếu nguyên liệu. Cán bộ nhà máy cũng đã nỗ lực tìm giải pháp như sang các tỉnh Hoà Bình, Lạng Sơn tìm mua nguyên liệu song cũng chẳng được là bao. Hiện chúng tôi đang tranh thủ tu bổ lại hệ thống xử lý nước thải và dự kiến sẽ đầu tư dây chuyền sản xuất giấy thành phẩm thay vì giấy thô như trước đây. Đồng thời, nghiên cứu thị trường tiêu thụ sản phẩm làm bột giấy từ gỗ keo, bởi nguyên liệu thì thuận lợi nhưng cái lo là thị trường tiêu thụ. Ông Tuấn cũng nhấn mạnh, chúng tôi vẫn muốn trung thành với việc sản xuất mặt hàng truyền thống là làm giấy từ nguyên liệu tre, nứa...

Cái khó thì đã rõ, song để các nhà máy giấy không bị “chết yểu”, thiết nghĩ việc xây dựng vùng nguyên liệu cần được coi là nhiệm vụ cấp bách hiện nay. Được biết, huyện Ba Chẽ đã đồng ý giao cho Nhà máy giấy Ba Chẽ hơn 200ha rừng để trồng tre, nứa và Nhà máy giấy Tiên Yên cũng đang có hướng xin huyện Tiên Yên giao cho vài trăm ha để trồng tre, nứa làm nguyên liệu.

Đỗ Phương