Công nghiệp cơ khí ở Uông Bí: "Bức tranh" cần điểm nhấn

Uông Bí được biết đến với nền tảng sản xuất than - điện, đặc thù này đặt ra yêu cầu phát triển các ngành công nghiệp chế biến chế tạo, trong đó có công nghiệp cơ khí. Thực tế "bức tranh" công nghiệp cơ khí của thành phố đã từng được đánh giá rất sáng màu, với sự có mặt của những “anh cả”...

Khi “anh cả” mãi không chịu lớn

Năm 2005, việc Công ty CP Tập đoàn công nghiệp Quang Trung đặt nhát cuốc khởi công xây dựng Nhà máy Chế tạo thiết bị nâng hạ Quang Trung tại phường Phương Nam chính là sự kiện công nghiệp cơ khí không chỉ của Uông Bí mà của cả tỉnh Quảng Ninh. Nói vậy là bởi Công ty CP Tập đoàn công nghiệp Quang Trung được biết đến là doanh nghiệp luyện thành công 100 loại thép đặc chủng, chế tạo tấm ghi đỡ clanke trong sản xuất xi măng, ống dẫn trong sản xuất hóa chất, tàu rải ống, các thiết bị cẩu, trục siêu trường siêu trọng lên tới 1.200T, lọt vào danh sách sự kiện khoa học công nghệ nổi bật quốc gia...

Trong khi đó Nhà máy Chế tạo thiết bị nâng hạ Quang Trung là dự án thuộc công trình sản phẩm cơ khí trọng điểm cấp nhà nước, được hưởng các chính sách rất ưu đãi về tín dụng đầu tư phát triển để trực tiếp sản xuất sản phẩm cơ khí nặng và mới, thay thế hàng nhập khẩu. Công suất thiết kế của Nhà máy Chế tạo thiết bị nâng hạ Quang Trung là 20.000 tấn sản phẩm/năm, chủ yếu là sản phẩm cơ khí, đúc, các thiết bị áp lực và nâng hạ...

Với viễn cảnh đó, Nhà máy Chế tạo thiết bị nâng hạ Quang Trung được kỳ vọng nâng tầm ngành cơ khí trên địa bàn. Bấy giờ rất nhiều kỹ sư trẻ ưu tú nhất trong và ngoài tỉnh chấp nhận những điều khoản cam kết khắt khe của nhà tuyển dụng chỉ để được làm việc tại nhà máy này...

Sản phẩm vì lò do Công ty CP Cơ khí ô tô Uông Bí sản xuất.

Thế nhưng rất tiếc, sau hơn 15 năm hiện diện, ánh hào quang ấy đã không sáng hơn, mà ngày càng lụi tắt. Suốt quá trình trên, giới chuyên môn cơ khí chưa từng chứng kiến sự ra đời “siêu phẩm” nào từ Nhà máy Chế tạo thiết bị nâng hạ Quang Trung. Ngay cả 5 chủng loại sản phẩm ưu thế của đơn vị là cẩu trục từ 5-300 tấn, cẩu chân đế từ 10-300 tấn, cẩu chân tháp từ 5-30 tấn, cẩu cổng trục từ 20-10.000 tấn, cẩu container từ 40-60 tấn cũng được sản xuất rất hạn chế, chủ yếu là chi tiết sản phẩm.

Cơ sở hạ tầng của Nhà máy Chế tạo thiết bị nâng hạ Quang Trung hiện vẫn chưa được đầu tư hoàn thiện, nhiều hạng mục đã đầu tư có dấu hiệu xuống cấp, nhìn từ ngoài vào thật không xứng với một dự án cơ khí trọng điểm quốc gia. Một phần không nhỏ nhân lực chất lượng cao của đơn vị đã chuyển đi làm việc ở các doanh nghiệp khác. Mới đây nhất, quy hoạch mở rộng Nhà máy Chế tạo thiết bị nâng hạ Quang Trung giai đoạn 2 cũng bị đơn vị chức năng kiến nghị xem xét lại, bởi thời gian quy hoạch quá lâu mà không có sự chuyển động, tính khả thi thấp. Như vậy đến thời điểm này có thể nói, kỳ tích của cơ khí Uông Bí vẫn chưa diễn ra.

Trước Nhà máy Chế tạo thiết bị nâng hạ Quang Trung, cơ khí Uông Bí có những cái tên uy tín như Công ty CP Cơ khí ô tô Uông Bí, Công ty CP Cơ điện Uông Bí có thế mạnh về cơ khí ô tô, cơ khí mỏ, cơ điện. Đây là 2 đơn vị nằm trong hệ thống 11 đơn vị sản xuất cơ khí, cơ điện phục vụ mỏ của ngành Than. Với khoảng 50 năm tồn tại, từng có thời kỳ sản phẩm của cơ khí ô tô và cơ điện Uông Bí phục vụ đắc lực cho các doanh nghiệp ngành Than trong tỉnh và toàn quốc, riêng sản phẩm vì lò, ắc quy, tàu điện thì đến thời điểm này vẫn được đánh giá có chất lượng cao.

Tuy nhiên, đây chỉ là những sản phẩm cơ khí cơ bản, sản phẩm thô, mà hầu hết các doanh nghiệp cơ khí đều sản xuất được, giá trị sản phẩm cũng không cao, khiến cho doanh nghiệp không có lợi thế cạnh tranh. Thời điểm này, Công ty CP Cơ khí ô tô đang bị cắt giảm 40% sản phẩm vì lò, tương đương giảm 30% doanh thu. Dây chuyền sản xuất vì lò của đơn vị vốn có công suất thiết kế 300.000 sản phẩm/năm qua hàng chục năm kể từ khi lắp đặt chưa đạt công suất thực tế quá 110.000 sản phẩm/năm.

Thời điểm này do giảm sản lượng sản xuất nên nhiều thiết bị của Công ty CP Cơ khí ô tô Uông Bí đang dừng hoạt động.

Thực tế trong thị trường cơ khí nói chung, 2 doanh nghiệp cơ khí ô tô, cơ điện Uông Bí đã bị coi là cỗ máy già, quá trình chuyển đổi công nghệ chậm, sản phẩm thiếu tính đa dạng, khiến 2 doanh nghiệp này ngày càng lép vế trước những doanh nghiệp cơ khí mới nổi, nhất là trong chế tạo, sản xuất cơ khí chính xác. Thời gian gần đây, Công ty CP Cơ khí ô tô Uông Bí đã bắt đầu đi vào sản xuất máy xúc, máy khoan mini, để đáp ứng yêu cầu của các đường lò hẹp, tuy nhiên như vậy là chưa đủ, cần phải có sự chuyển đổi mạnh mẽ hơn.

Sự trỗi dậy của cơ khí tư nhân

Sản phẩm con lăn phục vụ mỏ của Công ty CP Cơ khí Lê Hoàng Long.

Tại Uông Bí thời gian qua, trong khi các “anh cả” mãi không chịu lớn, hoặc trở thành cỗ máy già, thì ngành nghề công nghiệp cơ khí ghi nhận sự xuất hiện của nhiều doanh nghiệp cơ khí tư nhân, trong đó nổi bật là 2 cái tên: Công ty CP Cơ khí Uông Bí và Công ty CP Cơ khí Lê Hoàng Long. Doanh thu của cơ khí Uông Bí năm 2020 đã đạt trên 350 tỷ đồng, thì Công ty CP Cơ khí Lê Hoàng Long chiếm khoảng 100 tỷ đồng.

Cái hay của 2 doanh nghiệp này là đang sở hữu những thiết bị, máy móc sản xuất hiện đại bậc nhất hiện nay, vượt trội so với các doanh nghiệp nhà nước. Ví như máy cắt tự động (robot cắt, cắt laser và palasma CNC), máy hàn, tiện tự động... với khả năng cắt, hàn tự động theo thiết kế, nhanh, chính xác, công suất cao gấp 2-2,5 lần so với thông thường; dây chuyền sản xuất giá khung chống lò tối tân... Riêng robot hàn tự động của Công ty CP Cơ khí Lê Hoàng Long có thể hoàn thành 100 sản phẩm/ngày, gấp 4 lần mức công suất thông thường.

Robot hàn tự động của Công ty CP Cơ khí Lê Hoàng Long có tính chính xác cao, công suất gấp 4 lần thông thường.

Sản phẩm của 2 doanh nghiệp nói trên là sản phẩm cơ khí mỏ có tính chính xác cao, như băng tải, phụ kiện băng tải, băng chuyền, giá khung, hộp giảm tốc, con lăn, máy cào... Trong khi đó giá sản phẩm của 2 đơn vị được người trong nghề ghi nhận giảm khoảng 10% so với các sản phẩm cùng loại nhập khẩu, giảm 20% so với các sản phẩm do doanh nghiệp cơ khí nhà nước sản xuất.

Theo ông Nguyễn Đình Dũng, Giám đốc Công ty CP Cơ khí Uông Bí, việc sản xuất được những sản phẩm cơ khí có tính chính xác cao chính là ưu thế để doanh nghiệp cạnh tranh trực tiếp, cũng như có cơ hội “với chân” vào thị trường cơ khí mỏ, vốn được định hình là mảnh đất của các đơn vị cơ khí ngành Than. Còn  ông Lê Minh Tiến, Tổng Giám đốc Công ty CP Cơ khí Lê Hoàng Long, thì khẳng định: Cùng với chất lượng thì giá cả của sản phẩm cũng chính là một lợi thế cạnh tranh. Lợi thế này chắc chắn đối với doanh nghiệp tư nhân sẽ được làm tốt hơn, bởi đặc thù là làm gốc, bán ngọn, tính trực tiếp cao, chi phí trung gian thấp.

Công ty CP Cơ khí Uông Bí bắt đầu lắp đặt các thiết bị cơ khí chính xác để sản xuất sản phẩm cơ khí mỏ.

Từ những lợi thế trên, hiện sản phẩm của Công ty CP Cơ khí Uông Bí và Công ty CP Cơ khí Lê Hoàng Long đã có mặt ở phần lớn doanh nghiệp than, điện trên địa bàn TP Uông Bí, doanh nghiệp ngành than trong và ngoài tỉnh. Được biết, hiện nay cả 2 doanh nghiệp Cơ khí Uông Bí và Cơ khí Lê Hoàng Long đều đang tiếp tục đầu tư dây chuyền, thiết bị, mở rộng nhà xưởng, sẵn sàng tham gia sâu vào phân khúc thiết bị cơ khí mỏ chính xác cao, vốn sôi động và có nhu cầu tiêu dùng lớn.

Bên cạnh đó, để thúc đẩy công nghiệp cơ khí phát triển, gần đây Uông Bí đã có động thái làm việc với các doanh nghiệp than, điện, xi măng trên địa bàn về cam kết tăng lượng tiêu thụ sản phẩm cơ khí sản xuất tại chỗ, thành phố cũng cam kết hỗ trợ các doanh nghiệp cơ khí phát triển.

Từ đặc thù TP Uông Bí cho thấy, công nghiệp cơ khí chính là cốt lõi của công nghiệp chế biến chế tạo. Đặc biệt, sau những tác động của đại dịch Covid-19 đến đời sống KT-XH trong thời gian qua mới thấy hết tầm quan trọng của lĩnh vực ngành nghề này. Mặc dù rất tiềm năng, song "bức tranh" công nghiệp cơ khí Uông Bí hiện nay vẫn chỉ là những mảng màu đơn lẻ và thiếu sự chuyển động tương xứng, chưa thực sự đáp ứng tốt nhu cầu phát trển. Từ hiện trạng này, giới chuyên môn cho rằng phải có phát triển cơ khí thì công nghiệp chế biến, chế tạo mới phát triển, theo đúng mục tiêu của Chính phủ, của tỉnh và TP Uông Bí đặt ra. Lộ trình phát triển này cũng cần sự nỗ lực của chính những doanh nghiệp trong cuộc là đơn vị sản xuất, tiêu thụ sản phẩm cơ khí, cùng với sự vào cuộc tích cực hơn nữa của cả TP Uông Bí.

Việt Hoa