Bài 1: Buôn bán hoá đơn: Siêu lợi nhuận

Sử dụng hoá đơn thanh toán trong mua, bán hàng hoá đến nay đã được quy định trong nhiều văn bản pháp luật của Nhà nước. Thậm chí, có những hành vi vi phạm trong sử dụng hoá đơn bị áp dụng chế tài xử phạt rất nặng như phạt tù... Thế nhưng, có một nghịch lý đang diễn ra là các vi phạm về sử dụng hoá đơn vẫn không ngừng tăng lên. Lợi nhuận thì rơi vào túi tư nhân, còn địa phương, đương nhiên sẽ mất đi một khoản thu không nhỏ...

Cán bộ Cục Thuế Quảng Ninh đối chiếu hồ sơ khách hàng.

Thất thu ngân sách

Gọi buôn bán hoá đơn là “ngành nghề kinh doanh” siêu lợi nhuận quả không sai. Các đối tượng chỉ tốn ít công “dàn dựng” đã có thể thu về một khoản tiền đáng kể. Đơn cử như lợi dụng vào các điều kiện thành lập công ty quá dễ dàng, nhiều đối tượng đã thành lập các công ty “ma” (không phát sinh giao dịch mua bán hợp pháp nào) chuyên mua đi bán lại hoá đơn, sau đó hợp thức hoá đầu vào và xin hoàn thuế để trục lợi. Như vậy, các đối tượng này vừa được hưởng lợi từ số tiền thuế GTGT được hoàn từ ngân sách nhà nước, vừa tiếp tay cho các doanh nghiệp khác trốn thuế. Đặc biệt trong lĩnh vực kinh doanh các mặt hàng nông, lâm, thuỷ hải sản, khai thác cát... tình trạng mua bán hoá đơn diễn ra khá phổ biến. Giá trị hàng hoá qua nhiều doanh nghiệp khác nhau sẽ được nâng lên dẫn đến số thuế GTGT đầu ra cũng tăng theo nhằm mục đích chiếm đoạt tiền hoàn thuế ở khâu cuối cùng nhưng các khâu trước thì lại không nộp thuế vào ngân sách. Hoặc đơn giản hơn, doanh nghiệp bán hoá đơn cho đối tượng cần hợp thức hoá chứng từ và ăn chênh lệch mỗi hoá đơn từ 5-15% trên tổng số tiền ghi trong hoá đơn. Chính vì việc “tạo chứng cứ giả” cho các hành vi vi phạm quá dễ dàng nên ngày càng có nhiều đối tượng liều lĩnh dấn thân vào việc mua bán hoá đơn giả. Như vậy, ngân sách nhà nước không những không được khoản thu nào mà còn mất đi một khoản hoàn thuế do các “giao dịch ma” tạo ra.

Theo kết quả tổng hợp của Cục Thuế Quảng Ninh từ năm 2010 đến hết tháng 6 năm 2013, tổng số vụ vi phạm về in, phát hành và sử dụng hoá đơn trên địa bàn tỉnh là 891 vụ; số tiền xử lý vi phạm trên 3,8 tỷ đồng. Trong đó, vi phạm chế độ sử dụng hoá đơn là 577 vụ, số tiền xử phạt trên 2,6 tỷ đồng; vi phạm về chế độ báo cáo hoá đơn là 165 vụ, số tiền xử phạt là 478 triệu đồng; vi phạm về tạo lập in phát hành 63 vụ, số tiền xử phạt 389 triệu đồng; các vi phạm khác 86 vụ, số tiền phạt 332 triệu đồng... Đáng chú ý, số doanh nghiệp bỏ trốn mang theo hoá đơn ngày càng có chiều hướng gia tăng. Cụ thể, nếu như năm 2010, trên toàn tỉnh chỉ có 37 trường hợp doanh nghiệp bỏ trốn mang theo hoá đơn (khoảng 1.037 hoá đơn) đến năm 2011 có 64 đơn vị bỏ trốn với khoảng 18.783 hoá đơn, đến năm 2012 thì đã có tới 110 đơn vị bỏ trốn với 38.518 hoá đơn.

Muôn hình vạn trạng kiểu vi phạm

Những con số xử phạt nêu trên có thể chỉ là “phần nổi của tảng băng chìm” vì theo đánh giá của các cơ quan thuế, tình trạng vi phạm trong sử dụng hoá đơn trong thời gian qua không những không giảm đi mà có chiều hướng ngày một gia tăng, thủ đoạn vi phạm cũng tinh vi hơn, khó xử lý hơn... Đáng chú ý, trong 2 năm trở lại đây, khi Chính phủ siết chặt việc quản lý, sử dụng hoá đơn thì các hành vi vi phạm việc sử dụng hoá đơn có rất nhiều biến tướng khác nhau. Ngoài hành vi thành lập “công ty ma” để bán hoá đơn khống, còn có muôn hình vạn trạng các kiểu vi phạm về sử dụng hoá đơn khác đã làm đau đầu cơ quan quản lý thuế như: Xuất hoá đơn bán lẻ hàng hoá nhưng không đúng đối tượng mua hàng. Các hoá đơn này được lập với mục đích giảm lượng hàng tồn kho (thông thường giá bán ghi thấp hơn giá thực tế); hoá đơn không ghi đầy đủ các chỉ tiêu, không theo thứ tự quy định; hoá đơn đầu vào do đơn vị bán xác định sai thuế suất; hoá đơn hết giá trị sử dụng; bán lẻ hàng hoá với tỷ trọng lớn nhưng không xuất hoá đơn, không kê khai thuế (để tồn kho khống, nợ khống); không lập hoá đơn cho bảng kê bán lẻ hoặc lập bảng kê bán lẻ không đúng quy định; mua bán hoá đơn, lập hoá đơn nhưng không đúng nghiệp vụ phát sinh; sử dụng hoá đơn bất hợp pháp và sử dụng bất hợp pháp hoá đơn. Cũng có trường hợp doanh nghiệp không lập hoá đơn, khai thuế GTGT tại thời điểm phát sinh xuất bán hàng hoá, dịch vụ hoặc khai thiếu giá trị hàng hoá, dịch vụ tính GTGT (như trường hợp thành toán giai đoạn trong XDCB); dự án đầu tư cơ sở hạ tầng đã thu tiền góp vốn theo tiến độ nhưng chưa lập hoá đơn khai thuế GTGT đầu ra để nộp NSNN...

Trong khi vi phạm sử dụng hoá đơn ngày một nhiều thêm thì chế tài xử lý các hành vi này khá lỏng lẻo, thậm chí do nhiều quy định quản lý chưa chặt chẽ đã vô tình “tiếp tay” cho các hành vi vi phạm thời gian qua.

Hồng Nhung

Bài 2: “Cuộc chiến” hoá đơn