Cuộc chiến giữa hai ông lớn khiến nhiều ca sĩ Việt điêu đứng

Do không đạt được thỏa thuận hợp đồng, nhạc của nghệ sĩ thuộc Universal biến mất, bị tắt tiếng trên TikTok. Sự việc khiến công ty âm nhạc số một toàn cầu và nền tảng video tỷ người dùng cùng gặp bất lợi.

Từ 31/1, chỉ một ngày sau khi Universal Music Group (UMG) - tập đoàn âm nhạc số 1 thế giới - đe dọa ngừng cấp phép âm nhạc cho TikTok, các bài hát của nghệ sĩ lớn trên thế giới cho đến Việt Nam bốc hơi khỏi ứng dụng video được sử dụng nhiều nhất hiện tại.

Việc TikTok gỡ nhạc của Universal khiến hàng loạt ca khúc của sao hạng A như Taylor Swift, Oliva Rodrigo, Lana Del Rey... bốc hơi. Trong khi đó, bài đăng của Kylie Jenner (dùng nhạc Cherry của Del Rey), video Dwayne The Rock Johnson (sử dụng Hustlin của Rick Ross) bị tắt tiếng.

Chỉ sau nửa đêm, một số video của nữ ca sĩ hàng đầu thế giới hiện tại là Taylor Swift, bao gồm Hits Different bị tắt tiếng. Video trên trang của Justin Bieber, bao gồm video anh hát live bản hit Yummy, cũng không thể nghe.

Tại Việt Nam, hàng loạt ca khúc hit của tlinh, Wren Evans, HIEUTHUHAI, MONO và Grey D - nghệ sĩ ký hợp đồng phát hành nhạc với Universal Music Vietnam - cũng bốc hơi khỏi nền tảng video nhiều người dùng nhất hiện tại.

Cuộc chiến là của hai ông lớn, nhưng đối tượng ảnh hưởng lớn nhất là nghệ sĩ.

Vụ ăn miếng trả miếng giữa hai ông lớn

Kết quả tắt nhạc là đỉnh điểm của một năm đàm phán đầy căng thẳng giữa UMG và TikTok. Hai công ty trái quan điểm, không thể thông qua thỏa thuận trong việc sử dụng âm nhạc của công ty thu âm trên nền tảng video.

Trong thư gửi TikTok với nội dung "gửi cộng đồng nghệ sĩ", UMG khẳng định họ đang tạo chỗ đứng cho giá trị sáng tạo và thương mại cho ngành công nghiệp âm nhạc.

Công ty âm nhạc tuyên bố TikTok thờ ơ với vấn đề bản quyền, đe dọa UMG. Vì vậy, công ty lên tiếng để “đòi bồi thường thích đáng cho các nghệ sĩ và nhạc sĩ, bảo vệ các nghệ sĩ khỏi tác hại của AI và đòi an toàn, công bằng cho người dùng TikTok.

“TikTok đề xuất trả tiền cho nghệ sĩ (bao gồm ca sĩ và nhạc sĩ) của chúng tôi ở mức chỉ bằng một phần nhỏ so với mức mà các nền tảng xã hội có vị trí lớn tương tự phải trả. Ngày nay, TikTok trả thù lao cho nghệ sĩ rất ít, mặc dù nền tảng có lượng người dùng khổng lồ và ngày càng tăng, doanh thu quảng cáo tăng nhanh và sự phụ thuộc ngày càng tăng vào nội dung dựa trên âm nhạc. TikTok chỉ chiếm khoảng 1% tổng doanh thu của chúng tôi”, thư viết.

UMG cho rằng TikTok xây dựng mô hình kinh doanh dựa trên âm nhạc mà không trả giá thích hợp. Công ty âm nhạc còn cho rằng TikTok cố gắng bắt nạt họ để chấp nhận "thỏa thuận tồi", hành động trước mắt là xóa nhạc của nghệ sĩ thuộc UMG khỏi nền tảng.

Universal còn cáo buộc TikTok cho phép nền tảng tràn ngập bản ghi âm do AI tạo ra, cổ xúy cho việc dùng AI thay thế nghệ sĩ.

Thông thường, để sử dụng nhạc của Universal và các công ty khác, TikTok cần có giấy phép, hợp đồng đặt ra mối quan hệ giữa các bên. Thông thường, hợp đồng được gia hạn trước khi hết hạn. Warner Music Group công bố thỏa thuận mở rộng với TikTok hồi tháng 7/2023.

Hiện, cuộc đàm phán thất bại giữa TikTok và Universal cho thấy mối quan hệ đôi bên đi vào bế tắc.

Đáp trả UMG, TikTok cho rằng công ty âm nhạc "đặt lòng tham của công ty trên lợi ích của nghệ sĩ".

"Bất chấp tường thuật, hùng biện sai lầm của Universal, thực tế là họ chọn cách rời xa sự hỗ trợ mạnh mẽ của nền tảng có hơn một tỷ người dùng. Chúng tôi đóng vai trò phương tiện quảng cáo và khai phá miễn phí tài năng của họ", TikTok tuyên bố.

TikTok khẳng định họ đã đạt thỏa thuận ưu tiên nghệ sĩ với các hãng âm nhạc khác (không nêu chi tiết điều khoản). Nền tảng đến từ Trung Quốc gọi quyết định thu hồi giấy phép của Universal là hành động tự phát.

Nước đi của Universal liệu có đúng đắn?

Theo Rolling Stone, trong 5 năm qua, TikTok trở thành công cụ tiếp thị có ảnh hưởng nhất trong ngành công nghiệp âm nhạc. Đây cũng là nơi để những nghệ sĩ mới nổi có cơ hội lan truyền sản phẩm, đẩy ca khúc không ai biết thành bản hit.

TikTok cũng là nền tảng giúp các bài hát cũ, ra mắt từ lâu nhưng không phổ biến trở lại các bảng xếp hạng. Lấy ví dụ, TikTok là bệ phóng cho nhiều đĩa đơn lớn, bao gồm Old Town Road của Lil Nas X, Savage của Megan Thee Stallion. Tại Việt Nam, nền tảng video đẩy các ca khúc Là anh, Ai chung tình được mãi, bản phối Mong một ngày anh nhớ đến em... thành hit.

Hiện, có đến hơn 150 triệu người Mỹ, gần một nửa dân số Mỹ, sử dụng TikTok. Không thể phủ nhận đây là phương tiện hữu ích để quảng cáo. Nhưng với cách làm của UMG, họ đang đặt cược việc thu hồi giấy phép buộc TikTok trở lại bàn đàm phán, chứng minh việc đôi bên cùng có lợi.

Theo Financial Times, thành công của TikTok giúp công ty mẹ tạo ra doanh thu 29 tỷ USD, cùng lượng tiền mặt hơn 50 tỷ USD. UMG lấy số liệu này và cho rằng "điều đó có được phần lớn nhờ âm nhạc do nghệ sĩ của chúng tôi".

Universal tin tưởng rằng âm nhạc là phần cốt lõi nói lên giá trị của TikTok với người dùng vì phần lớn video phải lồng nhạc để viral. Họ nói TikTok cố gắng xây dựng hoạt động kinh doanh dựa trên âm nhạc mà không trả giá trị hợp lý cho âm nhạc.

Rolling Stone cho rằng trong trường hợp công ty không thể thông qua điều khoản mới, nước cờ cuối cùng của Universal là rút toàn bộ danh mục khỏi TikTok. Điều này khiến nền tảng và video không thể truy cập vào lượng lớn âm nhạc phổ biến được sử dụng rộng rãi trên TikTok toàn thế giới.

Câu hỏi đặt ra là điều này liệu có mang lại lợi ích cho Universal hay gây hại cho TikTok?

Hiện, một số nghệ sĩ thắc mắc về quyết định của UMG. Nhà sản xuất âm nhạc Russ Diemon, người không ký hợp đồng với hãng nào, cho rằng quyết định của Universal chưa chắc là vì nghệ sĩ của họ.

"Họ nói rằng rút khỏi TikTok vì không được trả thù lao công bằng, trong khi họ chỉ lo lắng về túi tiền của họ", Diemon bày tỏ quan điểm.

Rolling Stone cho rằng Universal khôn khéo khi đặt vấn đề rằng TikTok "chứa nhiều video quan điểm thù hận, bắt nạt hoặc quấy rối". Tờ báo đặt vấn đề nếu cuộc đàm phán mang lại nhiều tiền hơn cho Universal, liệu công ty có tiếp tục cuộc chiến vì sự an toàn trực tuyến mà họ đề cập không, điều đó chưa ai rõ.