Đại biểu Quốc hội: Đừng để “tiền trong két mà lãi vay vẫn phải trả”

Đại biểu Quốc hội nêu nghịch lý đang tồn tại trong quản lý ngân sách: “Tiền trong két nhưng không giải ngân được, trong khi lãi vay ngân sách vẫn phải trả”.

Không phung phí vào dự án nhỏ lẻ

Ngày 26/5, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội làm việc tại hội trường, thảo luận về dự án Luật Ngân sách nhà nước (sửa đổi).

Phát biểu tại phiên họp, đại biểu Trần Văn Lâm (Đoàn Bắc Giang) góp ý vào vấn đề tăng trần nợ vay của ngân sách địa phương.

Lo ngại việc luật hóa để nâng tổng thể trần nợ vay tất cả các địa phương, đại biểu cho rằng, điều này sẽ làm phân tán nguồn lực quốc gia; nhiều dự án nhỏ ở địa phương không còn room vay nợ để tập trung nguồn lực cho các công trình, dự án lớn của quốc gia đã và đang triển khai.

Về sử dụng nguồn tăng thu, tiết kiệm chi, đại biểu đồng tình phải xem xét điều chỉnh các quy định có liên quan đến vấn đề sử dụng nguồn lực này.

Theo đại biểu, thực tế quy định này hiện nay còn chưa hợp lý. Việc sửa đổi phải xác lập lại trật tự, tính chất ưu tiên cho rõ ràng, minh bạch để việc chấp hành được nhất quán từ Trung ương đến địa phương.

Ông Lâm cho rằng, trong giai đoạn hiện nay phải ưu tiên cho đầu tư để hỗ trợ tăng trưởng. Trước hết, phải dành cho các dự án đang triển khai, có khả năng hấp thụ vốn.

“Nếu có sử dụng các dự án mới thì phải là các dự án đang có trong kế hoạch đầu tư công trung hạn, đủ điều kiện để triển khai thực hiện sớm hơn. Không nên bố trí dàn trải cho dự án bổ sung đột xuất bởi nếu có những vấn đề đột xuất thì đã có dự thảo được xử lý theo quy định khác”, đại biểu nêu quan điểm.

Theo ông Lâm, thực tế thời gian qua, nguồn này kể cả ở Trung ương và địa phương đã bố trí cho nhiều dự án không có trong kế hoạch trung hạn, chưa thực sự cấp bách nên khó triển khai, “có tiền cũng không tiêu được, tiền để trong két nhưng không thể giải ngân”, từ đó tăng tồn quỹ ngân sách trong khi nợ ngân sách đi vay, vẫn phải trả lãi.

“Khi có tiền tăng thu thì phung phí vào các dự án nhỏ lẻ, khi cần làm việc lớn, lại khó khăn nguồn. Vì vậy cần quy định chặt chẽ để bảo đảm sử dụng hiệu quả nhất các nguồn lực của ngân sách nhà nước”, đại biểu nhấn mạnh.

Các đô thị đặc biệt cần được nới trần nợ công

Nêu ý kiến tại phiên thảo luận, đại biểu Trần Hoàng Ngân (Thành phố Hồ Chí Minh) cho rằng, việc điều chỉnh tăng dư nợ vay của ngân sách địa phương, nhằm đáp ứng yêu cầu đầu tư phát triển trong tình hình mới hiện nay là cần thiết.

Ông phân tích, việc thực hiện chủ trương hợp nhất, sáp nhập địa phương, từ 63 xuống còn 34 tỉnh, thành phố, rất cần nguồn lực kết nối nội thành, kết nối vùng, kết nối các địa phương, nên cần nguồn lực đầu tư rất lớn.

Đặc biệt, các đô thị lớn như Thành phố Hồ Chí Minh và Hà Nội đang gánh vác nhiều dự án trọng điểm quốc gia, như đường sắt đô thị nên rất cần được nới trần nợ công, ông đề nghị.

Ông Ngân dẫn chứng, trong giai đoạn 2026-2030, Thành phố Hồ Chí Minh dự kiến cần khoảng 1,1 triệu tỷ đồng cho đầu tư công, trong đó nguồn thu từ đất ước khoảng 550.000 tỷ đồng. Tuy nhiên, với mức điều tiết ngân sách trung ương hiện tại là 30%, thành phố sẽ hụt thu khoảng 165.000 tỷ trong 5 năm, tương đương mỗi năm giảm 33.000 tỷ đồng.

Trong khi đó, thành phố lại rất cần nguồn lực triển khai đường sắt đô thị, 10 năm cần khoảng 40 tỷ USD, trong 5 năm đầu cần khoảng 16 tỷ USD. Ngoài ra, cần nguồn lực để kết nối Bình Dương, Bà Rịa-Vũng Tàu, mở rộng các quốc lộ, xây dựng nhiều cây cầu kết nối quan trọng…

“Nguồn thu từ đất chiếm vị trí rất quan trọng. Đề nghị Trung ương xem xét, trước mắt có thể trong 10 năm chưa thu khoản này, nếu thu chỉ nên thu ở mức từ 5-10% là tối đa”, ông Ngân kiến nghị.

Hà Nội được giữ lại 100% tiền sử dụng đất, tiền thuê đất

Phát biểu giải trình, làm rõ thêm ý kiến các đại biểu Quốc hội nêu liên quan phân cấp nguồn thu giữa ngân sách trung ương và ngân sách địa phương, Bộ trưởng Tài chính Nguyễn Văn Thắng khẳng định, tiếp thu ý kiến của các đại biểu Quốc hội, Bộ Tài chính sẽ tiếp tục rà soát, nghiên cứu và báo cáo Chính phủ để trình Quốc hội tiếp thu chưa quy định tỷ lệ phân chia các khoản thu giữa ngân sách trung ương và ngân sách địa phương trong luật trừ khoản thu tiền đất, tiền thuê đất được phân chia từ dự toán ngân sách năm 2026.

Theo Bộ trưởng, trong năm 2026 khi luật có hiệu lực sẽ giao Chính phủ xây dựng trình Quốc hội để quy định tỷ lệ phân chia các khoản thu giữa ngân sách trung ương và ngân sách địa phương cho phù hợp và bảo đảm ổn định lâu dài.

Ông Thắng cũng cho hay, dự thảo ngân sách quy định thực hiện phân chia tiền sử dụng đất, tiền thuê đất giữa ngân sách trung ương và ngân sách địa phương thống nhất trong cả nước theo Nghị quyết 18 của Ban Chấp hành Trung ương trên cơ sở các ý kiến góp ý vào thực tế Luật Thủ đô mới được Quốc hội thông qua năm 2024, có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2025.

“Hiện nay, thành phố Hà Nội đang tập trung vào rất nhiều dự án, công trình trọng điểm nên Bộ Tài chính trên cơ sở tiếp thu ý kiến của các đại biểu Quốc hội sẽ rà soát, nghiên cứu và báo cáo Chính phủ để trình Quốc hội tiếp thu nội dung là thành phố Hà Nội được giữ lại 100% tiền sử dụng đất, tiền thuê đất theo quy định của Luật Thủ đô”, Bộ trưởng nêu rõ.

Liên quan tăng trần nợ vay cho các địa phương, Bộ trưởng Tài chính cho biết, khi tính toán việc tăng trần nợ công cho các địa phương, Bộ Tài chính đã nghiên cứu kỹ.

Hiện nay, trần nợ công Quốc hội đang cho phép là 60% và thực tế đến hết năm 2024 mới sử dụng 34,7% GDP, nên việc điều chỉnh mức dư nợ của ngân sách địa phương cũng đã được đánh giá kỹ lưỡng và trên cơ sở tương quan với chỉ tiêu an toàn nợ công đã được Quốc hội quyết định trong giai đoạn 2021-2025.

Trong giai đoạn 2026-2030 Quốc hội dự kiến tại dự thảo văn kiện trình Đại hội XIV của Đảng, bội chi ngân sách nhà nước sẽ ở mức 5% và ngân sách địa phương sẽ ở mức 0,7% GDP.

“Chúng tôi rất đồng tình với các đại biểu Quốc hội đã có ý kiến, chúng ta nâng trần nợ công nhưng chúng ta phải kiểm soát được hai vấn đề rất lớn: Một là, làm sao kiểm soát nợ công và bội chi trong giới hạn cho phép của Quốc hội; hai là, vấn đề chất lượng vay, chất lượng các dự án”, ông Thắng khẳng định.

Nhấn mạnh cũng giống như khoản vay của ngân hàng, đối với khoản vay của ODA từ trung ương vay nước ngoài, trung ương phát hành trái phiếu hay những khoản vay của địa phương, Bộ trưởng cho biết, phải tính toán làm sao cho bảo đảm về hiệu quả về kinh tế-xã hội và hiệu quả tài chính.