Đưa nước sạch về nông thôn: Đầu tư lớn, nhiều hộ dân chưa mặn mà

Thời gian gần đây, Công ty CP Nước sạch Quảng Ninh đã đầu tư xây nhiều công trình, dự án, nhằm "phủ sóng" nước sạch về nông thôn trong tỉnh. Bất cập ở chỗ, người dân một số địa phương lại chưa mặn mà với việc sử dụng nước sạch, vẫn giữ thói quen dùng nước mưa, nước giếng không đảm bảo vệ sinh, gây lãng phí hiệu quả đầu tư.

Nước sạch chỉ để... dự trữ

Xã Cẩm Hải (TP Cẩm Phả) hiện có 402 hộ dân. Từ giữa năm 2016 trở về trước, người dân ở đây chỉ sử dụng nguồn nước mưa và nước giếng khoan trong sinh hoạt hằng ngày. Nhiều hộ mong chờ nước sạch sẽ sớm được đưa về tận nhà dân để thay thế nguồn nước giếng không đảm bảo vệ sinh. Trước kiến nghị của cử tri và nắm bắt được nhu cầu của người dân, năm 2016 Công ty CP Nước sạch Quảng Ninh đã khảo sát, đầu tư 26 tỷ đồng xây dựng hệ thống cấp nước sạch cho người dân xã Cẩm Hải. Công trình hoàn thành, đi vào vận hành từ tháng 5/2016 trong niềm vui của nhiều hộ dân nơi đây. Đến nay, Công ty đã phát triển đấu nối đưa nước sạch đến 333 hộ dân; còn vài chục hộ "chưa có nhu cầu" sử dụng nước sạch.

Gia đình bà Hà Thị Ninh (thôn 3, xã Cẩm Hải) là một trong những hộ của xã lắp đặt đường ống dẫn nước sạch từ năm 2016, nhưng đến nay mới chỉ dùng hết vài số nước; 3 tháng gần đây (6-8/2021) gần như không dùng. Giải thích về lý do không dùng nước máy, bà Ninh cho rằng: “Nhiều năm nay, gia đình tôi cũng như hàng xóm sử dụng nước giếng khoan và nước mưa thấy vẫn ổn, không ảnh hưởng gì về sức khỏe. Nguồn nước máy chúng tôi để dự trữ, khi nào hết nước mưa thì mới chuyển sang dùng nước máy để tiết kiệm chi phí”.

Nhiều hộ dân ở xã Cẩm Hải, xã Cộng Hòa (TP Cẩm Phả) chủ yếu sử dụng chung nguồn nước giếng đào và nước mưa trong sinh hoạt hằng ngày. Theo thống kê của Xí nghiệp Nước Cẩm Phả (Công ty CP Nước sạch Quảng Ninh), từ tháng 1-8/2021, xã Cẩm Hải, mỗi tháng có từ 130-200 khách hàng không sử dụng nước máy; xã Cộng Hòa, mỗi tháng có từ 30-50 khách hàng không sử dụng nước máy.

Ở xã Bình Khê (TX Đông Triều) cũng trong tình trạng tương tự. Năm 2020, Công ty CP Nước sạch Quảng Ninh đầu tư hơn 4,2 tỷ đồng kéo hơn 6.000m ống dẫn nước sạch đến 141 hộ dân ở 3 thôn: Đông Sơn, Trại Mới A, Trại Thông. Trước khi đầu tư công trình cấp nước sinh hoạt tập trung, phần lớn người dân xã đã đầu tư bể lắng, máy lọc, hệ thống thu gom, lọc nước mưa… phục vụ cho sinh hoạt hằng ngày. Sau này, do thói quen sinh hoạt, nhiều hộ dân ở đây vẫn sử dụng song song nước giếng khoan và nước máy, dẫn đến tỷ lệ đấu nối sử dụng nước sạch cao, nhưng thực tế sản lượng tiêu thụ nước sạch lại rất thấp.

Hơn 9 tháng nay kể từ khi lắp đặt ống dẫn nước sạch về tận nhà, hộ bà Phạm Thị Liên (thôn Trại Mới A, xã Bình Khê, TX Đông Triều) mới sử dụng 4m³ nước sạch. Theo bà Liên cho biết: Khi nước máy kéo về thôn, gia đình bà và các hộ trong thôn đều đăng ký lắp đặt đồng hồ, dự trù nguồn nước giếng bị cạn kiệt thì mới dùng nước sạch. Bà khẳng định hiện tại, nguồn giếng khoan gia đình đang sử dụng vẫn đảm bảo chất lượng, không kém mấy so nước sạch.

Giống như bà Liên, đến nay có tới 1/2 số hộ dân ở 3 thôn: Đông Sơn, Trại Mới A , Trại Thông (xã Bình Khê) sử dụng ít hoặc không sử dụng nguồn nước sạch, vẫn giữ thói quen sử dụng nguồn nước giếng khoan.

Cần sự vào cuộc mạnh mẽ từ địa phương

Hiện ở Uông Bí, Quảng Yên, Móng Cái… cũng xảy ra tình trạng người dân chưa mặn mà với nguồn nước sạch. Nguyên nhân do đa phần các hộ kết hợp sử dụng nước máy, nước giếng, nước khe.

Điều đáng nói tại nhiều nơi, nguồn nước ngầm đang bị ô nhiễm, nhưng người dân vẫn cố sử dụng nước giếng khoan, tiềm ẩn nguy cơ gây hại cho sức khỏe. Cuối tháng 8/2021, Công ty CP Nước sạch Quảng Ninh phối hợp với một số trạm y tế xã, phường ở Uông Bí, Đông Triều tiến hành kiểm tra, phân tích chất lượng nguồn nước đang sử dụng trong sinh hoạt và ăn uống của các hộ dân ở đây. Kết quả, hầu hết các mẫu xét nghiệm, các chỉ số đảm bảo chất nước trong nước không đạt; tiêu biểu xã Bình Khê (TX Đồng Triều) có 9/9 mẫu không đạt về chỉ tiêu hàm lượng mangan, chỉ tiêu hàm lượng clo dư. Các chuyên gia khuyến cáo sử dụng nguồn nước bị nhiễm magan lâu dài sẽ gây nhiễm độc, giảm trí nhớ, giảm khả năng vận động tay và mắt…

Để thay đổi nhận thức, thói quen của người dân, nâng cao tỷ lệ sử dụng nước sạch, tháng 4/2021, Công ty CP Nước sạch Quảng Ninh đã xây dựng kế hoạch yêu cầu các xí nghiệp nước rà soát hiện trạng, bằng cách "đi từng ngõ, gõ từng nhà" thu thập thông tin khách hàng, rà soát nhu cầu, tuyên truyền vận động người dân đấu nối sử dụng nước sạch; tìm hiểu nguyên nhân khách hàng có mức sử dụng nước sạch thấp (dưới 4m³/tháng), vận động tăng cường sử dụng nước sạch.

Theo thống kê của Công ty CP Nước sạch Quảng Ninh, hiện tỷ lệ cấp nước sạch trên địa bàn tỉnh đối với khu vực đô thị đạt 92%, khu vực nông thôn đạt 65,7%. Dự kiến năm 2021, Công ty tiếp tục đầu tư gần 383 tỷ đồng nâng cao công suất cấp nước tại một số nhà máy nước trên địa bàn; nâng cấp hệ thống, mở rộng phạm vi cấp nước sạch cho khoảng 20.000 hộ khách hàng tại các vùng đô thị, ven đô thị, vùng nông thôn tại Đông Triều, Quảng Yên, Uông Bí, Móng Cái; phát triển hơn 10.000 khách hàng, nâng tổng số khoảng 270.000 hộ dân sử dụng nước sạch. Qua đó, góp phần vào mục tiêu của tỉnh, phấn đấu đến năm 2025, tỷ lệ người dân thành thị dùng nước sạch đạt 98%; tỷ lệ người dân nông thôn sử dụng nước hợp vệ sinh đạt 99%, trong đó trên 80% sử dụng nước sạch.

Các công trình cấp nước sạch có ý nghĩa hết sức quan trọng, nhất là đối với khu vực nông thôn, miền núi trên địa bàn tỉnh, điều kiện KT-XH còn nhiều khó khăn so với các đô thị. Nước sạch không chỉ đáp ứng cho nhu cầu của các hộ gia đình, mà còn cung ứng kịp thời cho các trường học, trạm y tế, các cơ sở công cộng... Việc người dân chưa mặn mà với sử dụng nước sạch không chỉ khiến nguồn lực đầu tư bị lãng phí, mà về lâu dài sẽ ảnh hưởng tới sức khỏe người dân.

Ông Trần Mạnh, Phó Tổng Giám đốc Công ty CP Nước sạch Quảng Ninh, cho biết: Chiến lược phát triển kinh doanh của Công ty luôn hướng tới mục tiêu đưa nước sạch đến nhiều vùng nông thôn để cấp nguồn nước đảm bảo chất lượng, song song với lợi nhuận doanh thu. Các công trình nước sạch nông thôn hiện vốn đầu tư 100% của Công ty. Thực tế, một số công trình nước sạch nông thôn khi đưa vào hoạt động chưa phát huy hết công suất, hiệu quả sau đầu tư. Lãng phí nhất là tình trạng người dân được gắn đồng hồ nước nhưng không sử dụng hoặc dùng rất ít.

Để nâng cao tỷ lệ người dân sử dụng nước sạch, chính quyền địa phương cần đẩy mạnh tuyên truyền, vận động người dân thay đổi thói quen dùng nước giếng, chuyển sang dùng nước sạch, để bảo vệ sức khỏe, nâng cao chất lượng sống. Công ty sẽ đẩy nhanh tiến độ nâng cao công suất cấp nước đến các địa phương có nhu cầu thực sự. Đồng thời phối hợp các địa phương tiếp tục kiểm tra, phân tích chất lượng nguồn nước mưa, nước giếng tại một số địa phương để tuyên truyền, giúp người dân thay đổi thói quen sử dụng nước trước đây.

Công ty CP Nước sạch Quảng Ninh đang triển khai lắp đặt hơn 39.000m đường ống dẫn nước đến khu vực nông thôn các địa phương Móng Cái, Hạ Long, Quảng Yên; đầu tư, bổ sung tuyến ống D630 cấp nước cho trung tâm TP Hạ Long, tuyến ống D560 cấp nước từ Nhà máy nước Hoành Bồ đến phường Cao Xanh, tuyến ống D500 Nhà máy nước Yên Lập đến khu vực Bãi Cháy... Khi hoàn thành sẽ nâng công suất, chuyển tải nước sạch đến nhiều địa bàn dân cư.