Đến thăm "Hoa quả sơn" ở Bái Tử Long

“Hoa quả sơn” là cái tên mà nhiều người vẫn thường hay gọi mỗi khi nói đến Hòn Rều, một đảo nhỏ nằm trên Vịnh Bái Tử Long, nơi vẫn đang được coi là “vương quốc” của loài khỉ...  

“Nhà ăn” của những chú khỉ ở “Hoa quả sơn”.

Những “hậu duệ Lão Tôn” sống ở đây như thế nào?

“Hoa Quả Sơn” nằm không xa đất liền, nhưng vì đây là một trung tâm bảo tồn giống khỉ vàng phục vụ nghiên cứu khoa học và ứng dụng những thành tựu mới về vắc xin, nên không phải ai cũng có điều kiện để đến tham quan. Trong một chuyến công tác ra các đảo trên Vịnh Bái Tử Long, khi cách “Hoa quả sơn” chừng vài trăm mét thì tàu chúng tôi gặp sự cố, phải dừng lại để sửa chữa. Và “trong cái rủi có cái may”, anh chàng thuyền trưởng của chúng tôi lại quen biết với “Chúa đảo” - Bác sĩ thú y Vũ Công Long. Nể tình bạn hữu, lại biết chúng tôi là phóng viên đang đi tìm hiểu về công tác bảo vệ môi trường, anh Long đồng ý cho lên “Hoa quả sơn”…

“- Nhưng các bạn phải tuyệt đối chấp hành các quy định bảo vệ an toàn cho “cư dân” trên đảo đấy nhé!” - Anh Long dặn dò chúng tôi như vậy.

“Cư dân” mà bác sĩ thú y Vũ Công Long nói tới ấy là hơn một ngàn con khỉ vàng đang sinh sống trên đảo. Vừa dẫn chúng tôi đi thăm các “cư dân” khỉ, anh Long vừa kể về tập tính của chúng. Trong đó, những cán bộ nhân viên quản lý đảo vất vả, khổ sở nhất chính là sự nghịch ngợm, tai quái đến không thể chịu nổi của những “hậu duệ Tôn Ngộ Không” này. Nhìn khu rừng phi lao dọc bãi biển phía đông của đảo, tôi cũng phần nào hình dung ra điều đó. Hàng trăm cây phi lao, cây nào cũng cong queo, vặn vẹo như cây trong chậu cảnh bởi lũ khỉ thường xuyên “uốn cành” giúp. Đảo trồng khá nhiều cây ăn quả như dừa, nhãn, táo, cam v.v. nhưng như anh Long nói thì chưa bao giờ cây kịp bói quả. Vừa ra hoa, bọn khỉ đã vặt bằng sạch. Chưa hết, mọi ngôi nhà ở đây đều phải đổ mái bằng. Nếu lợp ngói, chúng sẽ lợi dụng lúc chủ nhà đi vắng, trèo lên mái nhà, dỡ từng viên ngói rồi chui vào ăn trộm cơm nguội, thức ăn. Sau đó lại còn biểu diễn các màn tung hứng, nhào lộn như đang trong rạp xiếc mà “đạo cụ” chính là chăn, màn, xoong, nồi, thậm chí cả sách vở, quần áo v.v. “- Trước đây nhiều gia đình cán bộ nhân viên trên đảo đã gặp “thảm cảnh” ấy rồi! Thế nên bây giờ, như chú thấy đấy, tất cả nhà cửa trên đảo đều được làm mái bằng, đổ xi măng và giăng lưới mắt cáo kín các cửa sổ, cửa ra vào, để chống lũ khỉ “đột nhập”… - Anh nói.

Cũng vì sự nghịch ngợm, phá phách của lũ khỉ mà anh chị em cán bộ, nhân viên trên đảo mặc dù thừa đất nhưng không thể trồng trọt gì được. Mọi thứ, từ rau, củ, quả đến lương thực v.v. cho người và cho khỉ, đều phải chuyển bằng xuồng máy từ đất liền ra.

Khỉ mẹ và khỉ con.

Lũ khỉ tai quái là vậy, nhưng trong câu chuyện, tôi thấy anh Long có vẻ rất yêu quý chúng. Đặc biệt, anh hiểu rất rõ từng tập tính nhỏ nhất của chúng. “Đây là khỉ bán tự nhiên nên cũng có nhiều thay đổi trong tập tính so với khỉ tự nhiên hoàn toàn, ví như thời gian sinh sản thay đổi, bản năng đấu tranh sinh tồn cũng hiền hơn khỉ trong tự nhiên vì chúng không phải đi kiếm thức ăn. Nhưng khi mình không có thiện cảm với chúng, lừa chúng v.v. thì chúng ghét lắm, lần sau đừng hòng lại gần được...” - Anh Long nói.

Tôi hỏi anh Long về chế độ ăn uống của lũ khỉ. Anh Long cho biết, mỗi ngày, cứ tới tầm 9 giờ sáng và 2 giờ chiều, anh chị em nhân viên ở đây lại nấu nướng rồi dọn sẵn cho khỉ. Bữa ăn gồm có cơm gạo lứt trộn đậu đen hoặc đậu tương, lạc nhân và có chút muối. Mỗi tuần hai lần, khỉ có thêm món tráng miệng là các loại củ quả tươi, mùa nào thức nấy, như ổi, mía, khoai lang hay chuối… Để “cận mục sở thị”, anh Long đưa chúng tôi tới “nhà ăn” của chúng; đó là một khu nhà rộng rãi, sạch sẽ, lát nền gạch sáng bóng. Nhìn lũ khỉ, con nào cũng săn chắc, béo tốt, mượt mà, đủ biết những người nuôi dưỡng chúng ở đây đã chăm sóc chúng cẩn thận, chu đáo đến thế nào! Anh Long còn kể cho chúng tôi về một kỷ niệm vui ở lãnh địa “Hoa quả sơn” này. Anh bảo, lũ khỉ trông táo tợn, bạo dạn vậy nhưng chúng chỉ “kính nhi viễn chi”, ít ai, kể cả là các cán bộ nhân viên hằng ngày chăm sóc chúng, lại đến gần được. Thế nhưng có một con khỉ cái lại rất quý anh. Hễ thấy anh ở văn phòng hay ở nhà, là “cô nàng” lại sán đến gần xin ăn. “-Lũ khỉ thế đấy chú ạ! Chúng giống như con người vậy, cũng thích được chiều chuộng. Ăn cái gì anh cũng để phần nó, vậy nên nó mới quấn quýt. Khi con khỉ này có chửa, nó đi bặt, khiến bọn anh tìm mãi không thấy.Thế rồi một thời gian sau, “cô nàng” lại xuất hiện trước cửa văn phòng. Mà lần này “cô nàng” còn “bế” cả “em bé” nữa mới thú vị chứ!” - Anh Long kể.

Chính vì những tình cảm lưu luyến ấy mà mỗi khi lũ khỉ sắp phải đưa đi làm thí nghiệm nghiên cứu vắc-xin, anh Long và các cán bộ trên đảo buồn và thương chúng nhiều lắm. Tính ra cho đến bây giờ, tại trung tâm bảo tồn giống khỉ vàng ở Hòn Rều này đã có hàng ngàn con khỉ đã ra đi, hiến thân cho y học. Và mỗi khi kể về chúng, anh Long cũng như các cán bộ, nhân viên trên đảo lại ngậm ngùi… Nhưng biết làm sao được, chúng sinh ra là để làm điều đó mà!

Và những người chăm sóc chúng vất vả ra sao?

Ở hòn đảo này, con người chăm chút cho đàn khỉ không ngoài mục đích duy nhất là phục vụ khoa học. Đàn khỉ từ thiên nhiên đã hiến thân cho sự nghiệp nghiên cứu y học lớn lao. Đến đảo Khỉ bây giờ, người ta sẽ nhìn thấy một tấm bia đá lớn ghi dòng chữ: “Đảo Khỉ, nơi chăn nuôi và cung cấp khỉ vàng Macaca Mulatta cho nghiên cứu y học và sản xuất vắc xin”. Anh Long nói rằng đó là nơi mà các cán bộ, nhân viên làm công tác quản lý, chăm sóc đàn khỉ thường đến thăm. Mỗi lần như thế, các anh chị lại dành mấy phút đứng lặng lẽ như để tưởng nhớ những “người bạn” đã hy sinh cho sự nghiệp cứu người cao cả. Ngoài đảo Rều Đất dành để nuôi khỉ rộng 22ha, đối diện với nó là đảo Rều Đá rộng 18ha, chuyên dùng để nhốt khỉ trong thời gian chúng đã được tiêm vắc-xin. Đây là nơi lấy máu, chắt ra huyết thanh gửi về Trung tâm nghiên cứu ở Hà Nội. Điều kiện thí nghiệm phải là động vật sạch, không mắc bệnh và không được tiêm bất kỳ một loại vắc-xin nào trước đó. Vì vậy khu vực nhốt chúng phải cách ly hoàn toàn. Tuỳ theo từng cuộc thí nghiệm mà thời gian cách ly cũng khác nhau, có những đợt khoảng 2-3 tháng, có những đợt từ 5-10 tháng. Và trong khoảng thời gian đó, các cán bộ nghiên cứu cũng phải sống cùng chúng ở bên Đảo Đá, không được về bên Đảo Đất…

Chú khỉ đầu đàn đang làm nhiệm vụ cảnh giới.

Đó là những quãng thời gian “đặc biệt”, còn trong ngày thường, các cán bộ, nhân viên ở đây cũng gặp vô vàn những khó khăn. Hiện trên đảo chỉ có 15 cán bộ, nhân viên. Nhà cửa thì đủ, nhưng như nói ở phần trên, nhà nào cũng phải làm thật cẩn thận để tránh sự phá phách của khỉ. Đã thế, đảo lại không có điện lưới nên tuy chỉ cách đất liền không xa nhưng mọi sinh hoạt, văn hoá, thông tin v.v. rất hạn chế. Thực sự đối với những người làm công tác nghiên cứu khoa học thì đây là một trở ngại rất lớn do không cập nhật kịp thời và đầy đủ thông tin chuyên ngành phục vụ cho công tác nghiên cứu. Chưa nói đến việc sinh hoạt của các cán bộ trên đảo, ngay việc bảo quản và chăm sóc cho những mẫu vật cũng hết sức khó khăn. “Hàng ngày tụi mình chỉ cho nổ máy phát điện khoảng 2-3 tiếng buổi tối để mọi người ăn cơm và xem thời sự trên ti vi và cũng để mọi người tranh thủ sạc điện vào mấy cái bình ắc quy để hôm sau chạy quạt cho mát khi nghỉ trưa. Còn cả ngày cứ “lông nhông” với khỉ, đâu có ở nhà mà dùng quạt…” - Anh Long nói.

Theo anh Long nói, những khó khăn trong cuộc sống trên đảo không làm cho anh chị em cán bộ nhân viên ở đây chểnh mảng công việc chăm sóc đàn khỉ. Tuy nhiên, điều làm họ bận tâm nhất chính là bọn trẻ. Con em của cán bộ, nhân viên trên đảo, cứ tầm 4-5 tuổi là đã phải xa bố mẹ, vào đất liền để đi học mẫu giáo. Có đứa thì ở với ông bà, người thân, cũng có đứa bố mẹ từ tỉnh, thành xa ra đảo công tác thì phải ở nhờ người quen trong đất liền… “-Nói chung là rất vất vả, nhưng chú biết không, có lẽ do không chỉ môi trường thiên nhiên, mà cả môi trường xã hội ở đây đều rất trong lành nên các cháu đứa nào cũng ngoan, cũng ham học, sống lành mạnh…” - Anh Long tâm sự. “-Đây cũng là một niềm động viên tinh thần lớn cho các cán bộ công tác tại đảo để họ có thể tận tâm, tận lực cho nhiệm vụ nghiên cứu thuốc cứu người”…

Không chỉ chăm lo tốt công tác chuyên môn, những cán bộ, nhân viên trên đảo còn nhiều lần cứu giúp người bị nạn trên biển. Như cuối năm 2012, khi mọi người đang họp để bàn công việc bỗng nghe một tiếng nổ lớn. Nhìn ra phía ngoài biển không xa thấy có khói đen bốc lên… Linh tính mách bảo có sự chẳng lành, anh Long cùng mọi người tức tốc lấy xuồng máy và huy động cả tàu to ra xem xét. Chính nhờ sự nhanh nhạy đó mà anh cùng mọi người đã cứu được một gia đình ngư dân bị đắm thuyền. Sau khi đưa các nạn nhân vào đảo, anh Long và mọi người đã làm các bước sơ cứu và tức tốc đưa đi cấp cứu tại Bệnh viện Đa khoa Cẩm Phả, giúp họ qua cơn nguy kịch...

Đó chỉ là một trong rất nhiều lần anh Long cùng anh em trên đảo cứu người hoạn nạn. Tập thể cán bộ, nhân viên trên đảo đã nhiều lần được tỉnh và TP Cẩm Phả tặng bằng khen vì thành tích này. Còn đối với các anh thì món quà ý nghĩa nhất chính là tình cảm mà những người được cứu giúp sau này trở lại dành cho các anh. Như gia đình ngư dân kia, sau bao năm cho đến bây giờ vẫn thường xuyên mang những con cá, cân tôm... lên đảo biếu mọi người sau mỗi chuyến ra khơi trở về...

Tôi rời “Hoa Quả sơn” vào lúc nhá nhem chiều. Ngoảnh lại, nhìn về phía hòn đảo nhỏ nhoi, chỉ còn là mầu xanh lờ mờ, tôi cảm thấy trào dâng cảm xúc khi nghĩ về những con người đang thầm lặng làm việc, hy sinh những thú vui của cuộc sống đô thị náo nhiệt vì mục đích nghiên cứu khoa học. Và cả những chú khỉ tinh nghịch, hay quậy phá nữa chứ, chúng cũng đang gánh trên mình một sứ mệnh thiêng liêng là hiến thân cho sự nghiệp cứu người đấy thôi!

Lương Giang