Gỡ bài toán doanh nghiệp nợ BHXH

Theo tin từ BHXH tỉnh, tính đến thời điểm này có trên 600 doanh nghiệp (DN) nợ đọng BHXH, BHYT, BHTN (gọi chung là BHXH) trên 3 tháng với số tiền trên 117 tỷ đồng, đáng nói có khá nhiều doanh nghiệp đã nợ trên 6 năm. Đa số các đơn vị nợ BHXH là các công ty TNHH và công ty cổ phần, điển hình là Công ty CP Cấp nước Hà Yên (TX Quảng Yên) 79 tháng; Công ty CP Công nghiệp tàu thuỷ Sông Chanh 71 tháng; Ban Quản lý XDHT Khu kinh tế Hải Hà 95 tháng...

Theo ông Trần Danh Chức, Chủ tịch LĐLĐ tỉnh, việc DN nợ, trốn đóng BHXH đang ảnh hưởng không nhỏ đến quyền lợi của người lao động, bởi hàng tháng DN vẫn trích lương của người lao động đóng BHXH nhưng không đóng cho cơ quan BHXH, đồng nghĩa với việc DN đang chiếm dụng số tiền trên. Khi DN chiếm dụng mà không đóng BHXH cho người lao động, người lao động sẽ không có sổ BHXH, không được chế độ chăm sóc khi ốm đau, thai sản, tai nạn lao động… Với việc trên 600 doanh nghiệp trên địa bàn nợ tiền bảo hiểm sẽ kéo theo hàng nghìn người lao động bị mất quyền lợi, sẽ là gánh nặng cho xã hội.

Rõ ràng DN nợ BHXH là vấn nạn, nhưng giải quyết vấn đề này như thế nào vẫn là bài toán khó với ngành BHXH. Ông Đỗ Văn Khánh, Giám đốc Trung tâm tư vấn pháp luật &  huấn luyện ATLĐ, LĐLĐ tỉnh, cho biết: Hiện để giải quyết tình trạng nợ, trốn đóng BHXH, các cơ quan chức năng vẫn áp dụng biện pháp hành chính như kiểm tra, nhắc nhở. Sau đó, nếu DN không chấp hành sẽ chuyển qua thanh tra lao động thanh tra, xử lý và giải pháp cuối cùng là kiện ra toà. Tuy nhiên, trên thực tế thì những biện pháp này vẫn không đạt hiệu quả cao, bằng chứng là vẫn có hàng ngàn DN đang trốn, nợ BHXH.

Được biết, từ ngày 1-1-2016, Luật BHXH mới có hiệu lực thi hành, tuy nhiên nhiều chuyên gia trong ngành cho rằng, dù có nhiều điều thay đổi trong Luật BHXH, nhưng vẫn khó hạn chế được tình trạng trốn đóng và nợ BHXH của DN. Theo họ, dù Luật BHXH mới đã trao cho cơ quan BHXH chức năng thanh tra chuyên ngành đóng BHXH. Tuy nhiên trước đó thanh tra lao động cũng có chức năng thanh tra BHXH và vẫn thường xuyên thanh tra nhưng nợ vẫn khó thu, doanh nghiệp vẫn không chấp hành. Chưa kể mặc dù đã có quy định về việc xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực BHXH theo Nghị định 95/2013 nhưng chưa đủ sức răn đe; công tác hậu kiểm và khởi kiện DN nợ BHXH ra toà còn nhiều vướng mắc, như: DN sau khi thanh tra, kiểm tra, xử phạt không liên lạc với cơ quan BHXH hoặc không còn khả năng thanh toán nợ, kể cả khi DN đã bị toà xử phạt, nhưng việc thi hành án kéo dài hàng năm trời do DN không chịu chi trả hoặc không có khả năng chi trả. Đơn cử như năm 2014, BHXH huyện Hoành Bồ đã khởi kiện DN tư nhân Hưng Long có trụ sở tại huyện Hoành Bồ ra toà vì nợ BHXH, mặc dù toà án đã tuyên buộc DN Hưng Long phải có trách nhiệm nộp số tiền nợ BHXH, nhưng cho đến nay vẫn chưa thi hành án được đối với DN này.

Trao đổi về vấn đề này, nhiều ý kiến của các chuyên gia trong ngành cho rằng, cần phải xử lý hình sự, tăng nặng hình phạt đối với doanh nghiệp và người đứng đầu DN. Đồng thời cần phải tăng cường tuyên truyền mạnh mẽ hơn nữa tới người lao động, phải làm cho họ hiểu về quyền lợi của mình, nếu phát hiện chủ sử dụng lao động không đóng BHXH cho người lao động thì phải có những biện pháp để tự bảo vệ quyền lợi; thậm chí kiện DN ra toà nếu cố tình lạm dụng tiền đóng BHXH của mình... Để bảo vệ quyền lợi của chính mình, người lao động cần chủ động, kiên quyết hơn. Một khi người lao động cùng đồng lòng bảo vệ quyền lợi chính đáng của mình thì DN cũng không dám vi phạm vì sợ mất lao động, ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất, kinh doanh. Tuy nhiên trên thực tế là khá nhiều người lao động, nhất là người lao động ở các công ty tư nhân, công ty cổ phần đều hiểu biết rất lơ mơ về BHXH, nhiều lao động không biết, hoặc không hề quan tâm đến việc DN có đóng BHXH cho mình hay không, đến khi không may xảy ra thất nghiệp, ốm đau hay tai nạn mới biết mình không hề có sổ BHXH, BHYT...

BHXH là chính sách an sinh xã hội, việc vỡ quỹ BHXH sẽ gây ảnh hưởng đến đời sống của toàn xã hội, vì vậy việc giải quyết vấn đề nợ đọng BHXH, bảo vệ lợi ích cho người lao động không phải của riêng cơ quan nào mà cần sự vào cuộc quyết liệt hơn nữa của cả hệ thống chính trị. Trong đó sự phối hợp giữa các cơ quan chức năng như Sở LĐ-TB&XH, LĐLĐ, BHXH tỉnh, các cơ quan truyền thông trong việc thanh tra, kiểm tra, giám sát việc thực hiện nộp BHXH của các DN; đồng thời đẩy mạnh công tác thông tin tuyên truyền tới DN, người sử dụng lao động, người lao động, nhằm nâng cao nhận thức cho họ về quyền lợi và trách nhiệm của mình đối với BHXH là vô cùng quan trọng. Có như thế mới giải quyết được vấn đề nợ đọng BHXH đang ngày càng gia tăng như hiện nay.

Bảo An