"Doanh nhân" của làng chài

Không được may mắn như nhiều người khác, ông Nguyễn Văn Duyên, Giám đốc HTX Vạn chài Con đò cổ tích (TP Hạ Long) bị mất một tay trong bom đạn chiến tranh. Ông đã mạnh dạn thành lập HTX với 100% là ngư dân, đem lại thu nhập ổn định cho bà con. Điều chúng tôi cảm nhận được ở ông là sự quyết liệt, đam mê và hơn hết là tình yêu vô bờ với di sản Vịnh Hạ Long. Nhiều người yêu quý gọi vui ông là "doanh nhân" của bà con ngư dân, của làng chài.

Nỗ lực vượt lên số phận...

Tới Ba Hang trong không khí thu yên bình, trong lành. Điểm tham quan này vốn là làng chài tuyệt đẹp nằm ngay sau động Thiên Cung nổi tiếng trên Vịnh Hạ Long. Tới đây chúng tôi càng thêm hiểu vì sao ông Nguyễn Văn Duyên, Giám đốc HTX Vạn chài Con đò cổ tích lại chọn nơi đây là nơi đón khách chèo đò tham quan. Tiếng trò chuyện xôn xao buổi sáng như... bị "nuốt" vào cảnh đẹp, trong lành của không gian mênh mang Ba Hang.

Ông Nguyễn Văn Duyên thường ra tận bến điều hành công việc.

Từ xa khu nhà bè như một thành phố nhỏ nổi trên mặt Vịnh. Bên hông hàng chục chiếc đò xếp ngay ngắn, đều tắp. Khác với hình dung của chúng tôi về cách đón khách xuống đò trực tiếp từ tàu du lịch trước kia, du khách được đón quy củ hơn. Có lẽ đó là nhờ khu nhà bè HTX khang trang rộng trên 600m2, được làm hoàn toàn từ gỗ khung thép nổi trên mặt nước bởi hàng trăm phao phi, vật liệu thân thiện với môi trường thay thế cho phao xốp.

Xuống bè, theo tay trỏ của cán bộ Ban Quản lý vịnh thì ông Duyên đứng phía xa, đang điều hành công việc. Ông dong dỏng cao, dáng người nhanh nhẹn đang chào đón khách, tất bật kiểm tra khu neo đậu tàu bè, đò, đôn đốc bà con ngư dân dọn đò, ke gọn, trải thảm sẵn sàng khi khách xuống.

“Công việc sáng cũng đơn giản thôi nhưng tôi muốn trực tiếp quán xuyến, vừa hỏi thăm tình hình cuộc sống bà con, vừa trao đổi cách phục vụ chu đáo cho khách. Họ cũng là ngư dân như mình, chỉ khác là tôi có nhiều kinh nghiệm hơn. Mình là người của biển, sống bám biển bao năm, trưởng thành nhờ biển, phải bám biển để trả ơn biển cả chứ...”, ông Nguyễn Văn Duyên bắt đầu câu chuyện một cách nhẹ nhà, trầm lắng.

Ông Duyên chừng ngoài 50 tuổi, khuôn mặt sạm sương gió, ánh mắt cương nghị, nước da cháy nắng đặc trưng của ngư dân vùng biển. Điều khiến tôi vô cùng bất ngờ khi gặp mặt là ông thiệt thòi hơn người khác khi bị mất một cánh tay. Tuy vậy, vẻ chất phác, hiền lành toát ra từ khuôn mặt, ánh nhìn khiến tôi như cảm thấy thật gần gũi.

Bên ấm chè sáng, tôi hỏi han bắt đầu câu chuyện: “Bị mất một cánh tay, công việc lại bận rộn, cần đi lại đón khách liên tục chắc hẳn cũng nhiều khó khăn với ông?”.

Không trả lời câu hỏi, ông hạ giọng, nét mặt thoáng buồn, kể: Cuộc đời tôi vất vả từ nhỏ. Cha mẹ, ông bà là người gốc làng Trúc Võng (nay thuộc phường Hà Khánh).Tôi sinh ra lớn lên ở khu làng chài Cột 5 đúng thời chiến tranh. Những năm 60 của thế kỷ trước, khi đế quốc Mỹ điên cuồng ném bom bắn phá miền Bắc, từ đất liền đến biển cả đều hứng chịu hàng tấn bom mìn. Năm ấy, vừa tròn 10 tuổi khi cùng người cậu ruột ra khơi tôi đã không may trúng bom Mỹ. Với một người khỏe mạnh, giữa thời kỳ phải lo từng bữa cơm, manh áo đã vô cùng cực khổ thì với mình, một người khuyết tật, cuộc sống bội phần cơ cực hơn.

Sau tai nạn, ông Duyên mất một cánh tay, sức khỏe yếu hẳn. Thiệt thòi hơn bạn cùng trang lứa, ông rất buồn khi nhìn bè bạn lên đường tòng quân. Được tạo điều kiện đi học kế toán, ông Duyên về làm tại Uỷ ban xã. Tai nạn khiến sức khỏe suy yếu, ông còn mặc cảm, tự ti về ngoại hình... Nhưng cuộc đời đôi khi có những ngã rẽ mà chính những người trong cuộc cũng coi đó là cái “duyên” với mình.

Ông Nguyễn Văn Duyên cùng xã viên giúp đỡ du khách xuống đò tham quan.

Cuộc sống thời bao cấp khó khăn, đồng lương cán bộ xã không đủ nuôi gia đình. Cánh cửa cuộc sống như đóng sập lại ! Ông quyết định nghỉ việc, theo nghề truyền thống, về làng chài ở Ba Hang. Mất một tay không thể làm nghề đi biển, ông mạnh dạn nuôi cá lồng bè và rục rịch... làm dịch vụ bán hàng hóa cho bà con làng chài.

Có lẽ nhờ sự nhanh nhạy, sắc bén đó mà kinh tế gia đình ông dần khá lên, có của ăn của để. Đó là điều ông cảm thấy khắc ghi, mắc nợ mang ơn... biển”. Cả thời thơ ấu gắn bó với biển, bây giờ lại sống nhờ biển, tôi mắc nợ...biển, mình phải bám biển để trả nợ chứ...!", ông Duyên nói đầy xúc động. "Sản phẩm thuyền nan phục vụ du khách là từ tâm huyết đó của tôi"...

"Đặc sản” Ba Hang, say lòng du khách

Nhắc tới sản phẩm du lịch này, ông Duyên bồi hồi nhớ lại: "Thời điểm đó, môi trường sống trên Vịnh, ở các làng chài, kế sinh nhai từ đánh bắt, nuôi trồng hải sản có những dấu hiệu suy giảm. Là người gắn bó với làng chài lâu năm, lại được giao trách nhiệm khu trưởng tôi cũng vô cùng lo lắng. Nào là lo cho môi trường, lo cuộc sống bà con không bền vững...".

Đó là thời điểm năm 2009, TP Hạ Long ra Nghị quyết chuyển đổi một số khu sang làm dịch vụ du lịch. Mừng như "bắt được vàng", ông Duyên nảy ra ý tưởng làm du lịch. Bởi thấy khu vực Ba Hang có cảnh đẹp tuyệt vời, du khách quốc tế ghé thăm rất thích, các tour tuyến hay đưa khách qua làng. Nghĩ là làm, ông Duyên mạnh dạn bắt tay vào làm, xin giấy phép, thành lập HTX. Điều bất  ngờ là mô hình HTX được bà con hưởng ứng rất nhiệt tình.

Cảnh đẹp trong tuyến tham quan bằng đò ở Ba Hang.

Mặc dù vậy, nhưng bắt tay vào làm, HTX của ông cũng gặp vô vàn khó khăn. Đó là đi tìm đối tác, kết nối tìm khách hàng, hình thành đội ngũ chèo đò hay thiết kế tour tuyến sao cho hấp dẫn... Đã có nhiều lúc nản và tôi muốn bỏ cuộc... ông Duyên kể.

Nhưng niềm tin, sự chung vai của HTX, bà con đã tiếp cho ông sức mạnh để vượt qua. Nhờ các hướng dẫn viên, ông Duyên đã kết nối với chủ tour và họ rất ủng hộ. Một trong những điều lo lắng nhất của ông chính là phong cách tiếp xúc, phục vụ du khách đặc biệt là du khách quốc tế. Bởi bà con ngư dân chỉ quen với chài lưới, ít tiếp xúc, trình độ, vốn ngoại ngữ có hạn... Vất vả hơn 1 năm trời kết nối, tổ chức đào tạo, học tập cho ngư dân... tình hình cũng dần được cải thiện.

Cảnh quan đẹp  dịch vụ độc đáo lại do chính những ngư dân, người chủ vùng biển này chèo đã khiến cho du khách, đặc biệt là du khách quốc tế rất thích thú. Ông Duyên còn hướng dẫn bà con vớt rác bảo vệ môi trường, vận động du khách chung tay; cùng bà con sưu tầm một số câu hát, điệu hò truyền thống hát cho khách nghe khi đi đò...Dần dần, đây trở thành điểm đến trải nghiệm không thể thiếu trên hành trình của các đoàn khách nước ngoài. Lượng khách tăng nhanh, thu nhập của bà con cũng ổn định.

Thế nhưng chưa hết khó khăn. Vấn đề lớn mà ông và HTX gặp phải là việc huy động vốn để hoàn thiện hạ tầng, cải tạo bè, điểm đón khách vào năm 2015 khi có yêu cầu quy hoạch, xây dựng khang trang các điểm dịch vụ trên vịnh... Số tiền đầu tư có thể lên tới hàng trăm triệu tới hàng tỷ đồng.

"Quả thật đây là một vấn đề lớn với chúng tôi. Số tiền đầu tư quá lớn vượt tầm của HTX. Không lẽ lại bỏ dở một sản phẩm du lịch hấp dẫn, chỗ làm kế sinh nhai cho bà con sao?", ông Duyên kể.

Huy động vốn, các nguồn đóng góp, thế chấp tài sản HTX vẫn chưa đủ. Ông Duyên quyết định thế chấp nốt căn nhà 2 tầng, trên diện tích 200m2 ở phường Hùng Thắng (TP Hạ Long) mà vợ chồng ông dành dụm mua được. Nhờ đó, khu bè đón khách, neo đậu tàu của HTX đã được cải tạo khang trang, rộng rãi gấp đôi diện tích cũ. Có nguồn vốn, các trang thiết bị, đò cũng được cải tiến, đóng mới, mua sắm thêm thuyền kayak để du khách thêm dịch vụ khi ghé vào đây tham quan...

Du khách thích thú khi được tham quan Ba Hang bằng đò của HTX Vạn chài Con đò cổ tích.

"HTX hoạt động ổn định, tạo ra sản phẩm du lịch độc đáo. Chúng tôi luôn chú tâm chăm sóc đời sống cho xã viên. Đặc biệt HTX quan tâm tới những gia đình có điều kiện khó khăn, ưu tiên nhận những con em của họ, tạo kế sinh nhai, thu nhập bền vững cho họ. Hiện trung bình thu nhập của các xã viên khoảng 5-6 triệu đồng/tháng. Đây là nguồn thu nhập khá trong bối cảnh công việc của bà con ở nơi ở mới còn nhiều khó khăn. Chúng tôi cũng mong muốn làm tốt hơn những tour này, có thêm nhiều trải nghiệm văn hóa độc đáo, đầu tư thêm cho khang trang. Tuy nhiên hiện nay chúng tôi chỉ có hợp đồng ngắn hạn với cơ quan chủ quản. Điều tôi và các xã viên mong muốn duy trì tốt công việc đem lại thu nhập ổn định cho ngư dân, giữ được những nét đẹp văn hóa của tour vốn tốn nhiều tâm huyết gây dựng mà không phải thấp thỏm lo âu nữa..." Ông Duyên chia sẻ!

Hà Phong