Đôi nét về Yên Đức - miền đất thấm đẫm chất thi ca

Lịch sử nước ta còn ghi lại, vào năm 1288, vua Trần Nhân Tông có về Yên Đức, đặt đại bản doanh cùng Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn bày thế trận tiêu diệt giặc Nguyên Mông lần thứ ba trên sông Bạch Đằng lịch sử.

Đức Vua đã khắc trên vách núi Con Mèo (thuộc làng Đồn Sơn, xã Yên Đức ngày nay) bài thơ nổi tiếng đến nay vẫn còn nguyên vẹn:

"Đứng thốc bên sông một đọi đèo

Vặn mình như thể dáng con mèo

Đá xương, đất thịt da xanh ngắt

Cỏ vện hoa vằn, dạ mốc meo

Cáo thỏ kinh hơi rừng vắng ngắt

Kình nghê tăm bặt nước trong veo

Xanh rì vũ trụ chân nghoèo vững

Ắt hẳn ngàn năm kín chẳng nghèo"

Làng Đồn Sơn là vùng đất nông nghiệp lâu đời, với nghề trồng lúa nước, gắn liền với khai dân, lập ấp, 8 dòng họ dựng nên thế bàn cờ. Người có công khai phá làng là 8 vị Thuỷ tổ, nay được nhân dân thờ cúng tại nhà mới xây dựng năm 2007 ngay sát chân núi Thung, bao quanh là vườn nhãn cổ thụ xanh mướt. Trong nhà thờ nay vẫn giữ nguyên toàn bộ các văn bia cổ chữ Hán có từ triều Lê - Nguyễn, có tên 8 vị Thuỷ tổ của làng. Trong nhà thờ còn thờ 6 Bà mẹ Việt Nam Anh hùng và 76 liệt sỹ của làng trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ. Người dân nơi đây rất tự hào về nhà thờ này vì đã lưu giữ truyền thống của làng.

Núi Thung là một trong 5 quả núi nằm trong cụm di tích lịch sử, danh thắng Yên Đức. Chữ Thung có nghĩa là cái cối giã gạo. Núi ít có biến động, cảnh quan nơi đây gần như còn nguyên vẹn, cây cối xanh tươi, có cây si cổ thụ, rễ bám vào khe đá có tuổi gần 300 năm, xung quanh núi có nhiều hang động đẹp, như: Bàn cờ tiên, Cổng trời, hang Thần Hổ, động Kim Cương, động Hoàng hôn, chùa Một mái, lầu Bình thơ…

Theo các cụ di chúc lại, năm 1694 - 1695, lầu Bình thơ phía Tây núi Thung, cạnh chùa Cảnh Huống được xây dựng cùng với nhà thờ Tổ của 8 dòng họ trong làng, các dòng họ đoàn kết, làm ăn hưng thịnh.

Lầu Bình thơ trước đây thường chật kín người, những bài thơ hay được đọc, người hoạ, kẻ xướng, người bình để thấy được cái ý tứ sâu xa của thơ, của người làm thơ. Trước đây, những bài thơ Đường luật, thơ thất ngôn tứ tuyệt rất khắt khe về âm luật, ngôn từ, kết cấu, bố cục mới được đưa vào chương trình bình thơ. Sau này còn có thêm thể thơ song thất lục bát, lục bát… dù thể loại nào, các bài thơ cũng đều ca ngợi non sông, đất nước, cái hay, cái đẹp và đều đã được đưa lên luận bàn tại lầu Bình thơ. Có thể nói lầu Bình thơ - nơi hội tụ của các tao nhân mặc khách, những người tài cao, học rộng và của những người yêu thơ trong làng, ngoài xã thời bấy giờ.

Quá khứ huy hoàng và phong cảnh nên thơ từ vùng quê ấy chính là nguồn đề tài phong phú, đã khơi nguồn cảm xúc cho nhiều văn nghệ sĩ khi đến nơi đây. Nhà thơ Trinh Đường đã có một trường ca về cuộc kháng chiến hào hùng của nhân dân Yên Đức. Nhà thơ Trần Nhuận Minh và nhà thơ Trịnh Đức Dực – hội viên Hội Nhà văn Việt Nam – người Yên Đức (ông lấy bút danh là Yên Đức) đã sáng tác nhiều bài thơ hay về mảnh đất này. Nhà văn Hoàng Quốc Hải đã dựng một bức tranh toàn cảnh về cuộc đối đầu không cân sức của quân dân xã Yên Đức với giặc Pháp xâm lược bằng cuốn tiểu thuyết đầy tâm huyết mang tựa đề "Chiến luỹ đá". Bên cạnh đó còn có các nhà văn, nhà thơ không chuyên ở các lứa tuổi, giới tính, thành phần khác nhau đã cho ra đời nhiều bài thơ rất hay mang cảm xúc từ miền quê Yên Đức.

Từ tháng 8/1968, ở Yên Đức đã thành lập Tổ thơ, sau đó phát triển thành CLB thơ ca, và nay đã trở thành Chi hội VHNT đầu tiên của cấp xã trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh, có hoạt động theo quy chế, có tổ chức, định kỳ sinh hoạt tháng, quý và năm, có Đại hội theo nhiệm kỳ. CLB thơ trước đây, Chi hội VHNT ngày nay là hạt nhân trong phong trào văn hoá văn nghệ, phục vụ tốt cho nhiệm vụ chính trị của địa phương. Hiện tại, Chi hội VHNT xã Yên Đức có các bộ môn hoạt động, như: Bộ môn sáng tác, bao gồm sáng tác thơ, văn, kịch bản sân khấu, sáng tác nhạc, nhiếp ảnh, hội họa; Bộ môn sân khấu và phụ trợ biểu diễn, bao gồm hội viên ngâm thơ, hát, múa, nhạc công, MC và các lĩnh vực chuyên môn khác.

Hội viên của Chi hội thường xuyên tham gia các chương trình sáng tác và biểu diễn ở các hội thi, hội diễn văn hóa, văn nghệ quần chúng cấp thị xã, cấp xã; giao lưu với các CLB thơ ca trên địa bàn Đông Triều và các CLB của đơn vị bạn như Uông Bí, Hải Phòng... Chi hội VHNT đã ra mắt bạn đọc nhiều tập thơ, tin thơ hàng năm như tập: "Núi Canh", "Miền kỳ thú", "Sắc Xuân", “Yên Đức tình đất - tình người”. Ngoài ra, Ban biên tập của Chi hội đã góp phần quan trọng để giúp các tác giả thơ có tác phẩm cho riêng mình, các tập thơ này đều được xuất bản tại Nhà xuất bản Hội Nhà văn, có thể kể đến như: “Một thời để nhớ” của tác giả Bùi Đình Nhật, “Năm tháng cuộc đời” – tập I và tập II của tác giả Đoàn Văn Tuấn, “Gửi gió gọi tên em” của tác giả Trần Thị Mai Lan, “Hoa xương rồng” của tác giả Hà Quang Viên, “Ký ức xanh” của tác giả Trần Thanh Tuyến.

Những bài thơ, bản nhạc của các hội viên Chi hội VHNT xã Yên Đức tuy mộc mạc nhưng chân thực và lắng đọng những bài học về đạo lý, nhân văn, phản ánh rất rõ bản sắc văn hóa của quê hương Yên Đức anh hùng, thấm đẫm tình đất, tình người.

Có thể nói về Yên Đức là về với miền đất sơn thủy hữu tình, nước biếc non xanh, ở nơi đây:

Cờ đỏ bay cao đón gió lành

Mưa thời dát bạc, nắng thủy tinh

Lô xô núi đứng, giăng thành lũy

Sông vẫn làm thơ, khúc tự tình

(Đồn Sơn mùa xuân mùa hội – Đức Luận)

Ngày xưa, Yên Đức đã viết nên những trang sử vàng chói lọi về một thời đánh giặc gìn giữ quê hương. Đất và Người Yên Đức cùng những tháng năm vang bóng một thời đã được công nhận là di tích lịch sử, danh thắng cấp quốc gia và được nhà nước công nhận là đơn vị Anh hùng LLVTND. Ngày nay, các cấp ủy đảng, chính quyền, ban, ngành, đoàn thể và các cơ sở thôn đã cùng với nhân dân xã Yên Đức luôn đoàn kết phấn đấu: Bình ổn về chính trị, phát triển về kinh tế, vững mạnh về an ninh quốc phòng, khởi sắc về văn hóa xã hội, trong đó VHNT Yên Đức luôn tiên phong thực hiện và hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao.

Cho dù hiện tại dịch Covid-19 vẫn chưa “giảm nhiệt”, nhưng các hoạt động VHNT của Yên Đức vẫn như mạch nguồn không bao giờ cạn, các tập thơ mới vẫn tiếp tục ra đời. Đại hội nhiệm kỳ 2021-2026 đã hoàn thiện công tác chuẩn bị và miền đất thấm đẫm chất thi ca mang tên Yên Đức vẫn đang góp sức cùng Hội VHNT TX Đông Triều vươn tới những tầm cao mới.