Đức Minh - Nhạc sĩ "Đất mỏ quê ta"

Nhạc sĩ Đức Minh họ Tống, sinh ngày 5/10/1941 tại Lạc Thủy, tỉnh Hòa Bình trong một gia đình có truyền thống văn hóa lâu đời. Đức Minh tham gia hoạt động văn nghệ từ thời học sinh tại Nam Định, sớm nổi tiếng là nghệ sĩ độc tấu ghi ta tài hoa nên năm 20 tuổi được tuyển vào Đoàn Ca múa Trung ương và được đi biểu diễn phục vụ nhân dân, bộ đội khắp miền Bắc.

Năm 1971, Đức Minh được tăng cường cho Đoàn Ca nhạc Quảng Ninh và phong trào ca hát công nhân mỏ giữa lúc máy bay Mỹ hủy diệt vùng Than, thả mìn phong tỏa Vịnh Hạ Long. Dưới chân núi Bài Thơ đổ nát, hoang tàn, Đức Minh đã ôm ghi ta hát vang những ca khúc mới của mình: Hòn Gai sáng niềm tin, Bến phà anh hùng, Ngôi sao tình yêu.

Cố nhạc sĩ Đức Minh. Ảnh: Phạm Học.

Đức Minh phải thích nghi với nhịp sống công nghiệp sôi động của vùng Than và những đòi hỏi của công chúng vì trước ông đã có nhiều nhạc sĩ nổi tiếng sáng tác nhiều ca khúc về Vùng mỏ rất thành công, như Hoàng Vân, Phạm Tuyên, Xuân Giao, Thái Cơ, Tân Huyền… Trình độ thưởng thức văn học nghệ thuật của cán bộ, công nhân ngành Than và nhân dân Quảng Ninh rất cao. Đức Minh đã tìm thấy thế mạnh của mình là có điều kiện gắn bó với đất mỏ lâu dài. Ông say sưa tìm đọc từ hồi ký đến các tác phẩm văn học và ca dao Vùng mỏ, nghe và ghi lại dân ca các dân tộc Quảng Ninh, tìm hiểu sâu nền văn hóa Hạ Long và những ảnh hưởng của văn hóa Pháp, Nga, Hoa… trong từng gia đình thợ mỏ. Đức Minh tham gia ban chấp hành Hội Văn nghệ Quảng Ninh, xây dựng các chương trình cho Đoàn Ca nhạc Quảng Ninh, đào tạo những tài năng âm nhạc trong công nhân mỏ và tham gia tổ chức các hội diễn văn nghệ. Ông luôn dành sự quan tâm, ưu ái cho những tài năng trẻ, gắn bó với họ qua từng tiết mục, tạo cho họ hướng đi trong biểu diễn và sáng tác, như: NSND Quang Thọ, NSND Lê Dung, các ca sĩ Hoàng Tùng, Hồ Quỳnh Hương, Thanh Việt, Đức Nhuận; các nhạc sĩ Xuân Nhật, Lê Nguyên Thêm…, đưa phong trào ca hát Đất mỏ Quảng Ninh phát triển.

Sau vài năm tích lũy vốn sống và hoàn thiện nhạc kịch Thạch Sanh, Đức Minh đã liên tiếp cho ra đời một loạt ca khúc về vùng than và Hạ Long. Nhạc phẩm "Đất mỏ quê ta" ngay lần ra mắt đầu tiên qua giọng ca của Bích Liên - Quốc Đông đã gây được ấn tượng sâu sắc với đông đảo công nhân mỏ và ngày càng được nhiều người hát. Tiếp đó là Cô gái Đất Mỏ, Chiều Hạ Long, Màu xanh của biển, Khúc tình ca bên suối, Tầng than vẫy gọi, Mùa xuân từ nơi em, Ra khơi, Ký ức chiến tranh, Lời biển hát, Xôn xao sóng nước Vân Đồn, Anh là mặt trời của em...

Đức Minh đã trở thành nhạc sĩ sáng tác nhiều ca khúc nhất về vùng than Quảng Ninh với trên 30 nhạc phẩm đã được phổ biến. Từ năm 1985, Đức Minh đã dồn hết tâm sức cho thể loại nhạc kịch với phong cách Việt Nam mà theo ông đã tiềm ẩn sâu sắc trong chèo, cải lương, tuồng và các loại hình đối đáp trong dân ca ba miền. Tác phẩm “Tiếng đàn Thạch Sanh” thực sự là một vở opera nghiêm túc được nhiều nghệ sĩ tài hoa lựa chọn diễn xuất, như: Quang Thọ, Trọng Tấn, Lan Anh, Anh Thơ, Thanh Thanh Hiền… Thời kỳ gắn bó với vùng Than đã giúp Đức Minh tự hoàn thiện tài năng, nâng cao nhận thức về cuộc sống công nghiệp hiện đại và những nhu cầu thưởng thức âm nhạc của đông đảo công chúng trong công cuộc đổi mới. Là một nhạc sĩ sống giản dị, hiền hậu, chân tình, luôn quan tâm giúp đỡ mọi người, Đức Minh được rất nhiều văn nghệ sĩ yêu mến. Ngôi nhà nhỏ của ông dưới chân núi Bài Thơ luôn mở rộng cửa đón bạn bè, nhất là những tài năng văn nghệ trẻ đến nghe ông chuyện trò, hát những ca khúc mới. Ngay cả khi đã chuyển về công tác xuất bản âm nhạc tại Hồ Gươm Audio Hà Nội, ông vẫn thường xuyên đi, về vùng Than, tiếp tục cho ra đời những tác phẩm mới về Hòn Gai, Cẩm Phả, Uông Bí, Vân Đồn… Ông luôn quan tâm tạo mọi điều kiện để các nghệ sĩ trẻ thực hiện các chương trình ca nhạc riêng rất chất lượng mà ít tốn kém.

Năm 2007, nhạc sĩ Đức Minh được tặng giải thưởng Nhà nước về VHNT với cụm tác phẩm: Em là hoa Pơ Lang, Trên biển quê hương, Cô gái lái tàu, kịch hát Tiếng đàn Thạch Sanh. Ông từng được tặng Huân chương kháng chiến hạng Nhì, nhiều loại huy chương, 4 giải thưởng của Hội Nhạc sĩ Việt Nam và nhiều giải thưởng khác. Đức Minh là một trong 5 nhạc sĩ được tôn vinh trong đêm nhạc “Tình yêu Hà Nội”, diễn ra vào ngày 7/10/2017. Tiếc rằng, ông không được chứng kiến giờ phút trang trọng đó. Trái tim nhạc sĩ Đức Minh đã ngừng đập lúc 16 giờ ngày 26/9/2017 vì căn bệnh hiểm nghèo.

Nhà văn Võ Khắc Nghiêm