Duy trì đà tăng trưởng tích cực của xuất khẩu tôm

Hai tháng đầu năm, xuất khẩu tôm giữ vững vị thế là mặt hàng xuất khẩu chủ lực của ngành thủy sản khi đóng góp 542 triệu USD trong tổng kim ngạch xuất khẩu thủy sản hơn 1,4 tỷ USD. Xuất khẩu tôm duy trì đà tăng trưởng mạnh mẽ nhờ khai thác hiệu quả các hiệp định thương mại tự do (FTA), mở rộng thị trường và đẩy mạnh giá trị gia tăng thông qua chế biến sâu.

Năm 2024, xuất khẩu tôm mang lại 4 tỷ USD, chiếm 40% tổng kim ngạch xuất khẩu thủy sản, trong đó, tôm chế biến sâu đóng góp hơn 40% tổng giá trị.

FTA mở ra cơ hội

Mạng lưới các FTA mà Việt Nam ký kết và triển khai với hơn 60 quốc gia và nền kinh tế đã tạo nền tảng quan trọng để các doanh nghiệp mở rộng thị trường quốc tế. Theo Tổng Thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) Nguyễn Hoài Nam, ngành thủy sản xuất khẩu đã vươn tới hơn 160 thị trường, trong đó các thị trường đạt tỷ USD là những thị trường mà Việt Nam có các FTA song phương hoặc đa phương.

Theo các chuyên gia kinh tế, dù Liên minh châu Âu (EU) là thị trường tiêu thụ thủy sản hàng đầu thế giới, nhưng thị phần của Việt Nam tại đây khá nhỏ, điều này cho thấy tiềm năng phát triển còn rất lớn. Trong bối cảnh đó, Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam-EU (EVFTA) được kỳ vọng sẽ tiếp tục tạo “đòn bẩy” gia tăng xuất khẩu thủy sản của Việt Nam sang EU.

Việt Nam đã tham gia hai FTA thế hệ mới với Vương quốc Anh là Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) và Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam-Vương quốc Anh và Bắc Ireland (UKVFTA). Anh là thị trường đơn lẻ lớn thứ sáu về nhập khẩu tôm của Việt Nam, chiếm tỷ trọng 5,5% trong tổng kim ngạch. Tháng 1/2025, xuất khẩu tôm sang Anh thu về hơn 16 triệu USD, tăng 8% so với cùng kỳ năm 2024, duy trì đà tăng trưởng tốt.

Đối với khu vực Trung Đông, Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện (CEPA) giữa Việt Nam và Các Tiểu vương quốc Arab thống nhất (UAE) được ký kết tháng 10/2024, đã mở ra thị trường đầy triển vọng đối với hoạt động xuất khẩu thủy sản nước ta. UAE là một trong những đối tác thương mại hàng đầu của Việt Nam tại khu vực Trung Đông, là cửa ngõ quan trọng để tiếp cận các thị trường trong khu vực.

Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty CP Thực phẩm Sao Ta Hồ Quốc Lực cho biết, nhờ FTA và sự nỗ lực của các doanh nghiệp, sản phẩm tôm Việt Nam trở thành sản phẩm được ưa chuộng tại nhiều quốc gia như Nhật Bản, Hàn Quốc và các nước thành viên EU. Mạng lưới các FTA không chỉ là cầu nối đưa ngành tôm Việt tiếp cận nhiều thị trường khó tính, mà còn tạo điều kiện để các sản phẩm Việt Nam duy trì vị thế tại nhiều thị trường lớn.

Phó Cục trưởng Xuất nhập khẩu (Bộ Công thương) Trần Thanh Hải nhận định, mở rộng thị trường xuất khẩu từ các FTA là cơ hội song cũng đặt ra nhiều thách thức. Sản phẩm tôm phải đối mặt với áp lực cạnh tranh gay gắt từ các nước sản xuất tôm hàng đầu thế giới như Ecuador, Ấn Độ và Thái Lan. Bên cạnh đó, những quy định nghiêm ngặt về truy xuất nguồn gốc xuất xứ và tiêu chuẩn chất lượng tại các thị trường Mỹ và EU cũng là bài toán khó cần sớm tìm được lời giải. Các doanh nghiệp cần tăng cường chất lượng và giá trị gia tăng sản phẩm xuất khẩu, đồng thời tìm hiểu và đáp ứng những tiêu chuẩn khắt khe của thị trường mới, từ đó tận dụng tối đa cơ hội mà các FTA mang lại.

Bộ Công thương đã triển khai đồng bộ nhiều giải pháp hỗ trợ và mở rộng thị trường xuất khẩu, trong đó, trọng tâm là đàm phán với các đối tác thương mại để tháo gỡ rào cản kỹ thuật, giảm thuế quan và tạo điều kiện thuận lợi cho thủy sản Việt Nam tiếp cận thêm nhiều thị trường tiềm năng. Việc kiểm soát chất lượng sản phẩm, giám sát chặt chẽ dư lượng chất kháng sinh và tuân thủ các tiêu chuẩn an toàn thực phẩm quốc tế tiếp tục được ưu tiên nhằm tạo dựng niềm tin với người tiêu dùng.

Tăng tốc chế biến sâu

Tận dụng hiệu quả các FTA là “chìa khóa” quan trọng để ngành tôm Việt Nam phát triển trong giai đoạn sắp tới. Bên cạnh sự hỗ trợ của Nhà nước, các doanh nghiệp cần đa dạng hóa sản phẩm để nâng cao năng lực cạnh tranh. Theo VASEP, thủy sản Việt Nam có lợi thế về chế biến sâu. Các mặt hàng tôm chế biến sâu của Việt Nam có thế mạnh như: Tôm hấp, tôm tẩm bột, tôm tẩm bột chiên xù, tôm xiên que, tôm tempura, há cảo tôm..., được khách hàng tại nhiều nước ưa chuộng.

Tổng Giám đốc Công ty CP Tập đoàn thủy sản Minh Phú Lê Văn Quang cho biết, doanh nghiệp Việt Nam đã chế biến được nhiều mặt hàng giá trị gia tăng mà một số nước như Ecuador và Ấn Độ không chế biến được, hoặc chế biến ít. Các nước này có thể phải mất từ 5-10 năm để đạt được trình độ chế biến tôm xuất khẩu như Việt Nam hiện nay. Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty CP Thực phẩm Sao Ta Hồ Quốc Lực cũng nhận định, tôm Việt Nam đã vươn lên vị trí hàng đầu về chế biến, lần lượt chiếm lĩnh các thị trường tôm cao cấp như Nhật Bản, Hàn Quốc, Mỹ, EU và Australia. Trình độ chế biến tôm của Việt Nam đang không ngừng được nâng cao với các mặt hàng mới ngày càng phong phú.

Trong kim ngạch 4 tỷ USD xuất khẩu tôm đạt được trong năm 2024, tôm chế biến sâu chiếm hơn 40% tổng giá trị. Theo VASEP, kim ngạch xuất khẩu sản phẩm tôm chế biến tăng trưởng tốt hơn các sản phẩm tôm tươi, đông lạnh. Việt Nam đang nỗ lực trở thành nhà cung cấp lớn thứ hai tại thị trường Mỹ về sản phẩm tôm hấp, tẩm gia vị và tẩm bột.

Gần đây, một số nước như Ecuador, Ấn Độ bắt đầu tham gia “cuộc đua” chế biến sâu. Sociedad Nacional de Galapagos (Songa) - nhà xuất khẩu tôm nổi tiếng thế giới của Ecuador (có doanh số bán hàng hơn 600 triệu USD trong năm 2024), đã đầu tư dây chuyền sản xuất hàng chế biến giá trị gia tăng, với công suất khoảng 91 tấn tôm thẻ chân trắng nguyên liệu/ngày, nhằm tận dụng tối đa nguồn cung giá rẻ trong nước và vị trí địa lý thuận lợi khi gần các thị trường trọng điểm như EU và Mỹ.

Trình độ chế biến sâu của ngành tôm Việt bỏ xa Ấn Độ và Ecuador ở phân khúc thị trường cao cấp, các doanh nghiệp cần tiếp tục tập trung đầu tư, phát triển thế mạnh hiện có. Tại các thị trường châu Âu ưu tiên sản phẩm đạt tiêu chuẩn cao về chất lượng, nguồn gốc rõ ràng, thân thiện với môi trường và tiện dụng.

Để mở rộng thị phần xuất khẩu tôm tại châu Âu, doanh nghiệp cần đáp ứng nghiêm ngặt các tiêu chuẩn về chất lượng và mẫu mã. Đồng thời duy trì lợi thế và bảo đảm tốc độ tăng trưởng, ngành tôm cần thực hiện giải pháp giảm giá thành sản xuất, nâng cao năng lực cạnh tranh.

Khai thác lợi thế từ các FTA, thúc đẩy ngoại giao kinh tế, mở rộng thị trường ngách, sử dụng công nghệ cao trong chất lượng con giống và nuôi tôm bền vững bảo đảm bảo vệ môi trường, đẩy mạnh chế biến sâu là biện pháp từ gốc và “chìa khóa” mở ra cơ hội đưa ngành tôm Việt tiếp cận thị trường mới và cao cấp, tạo nên sự khác biệt và uy tín của thương hiệu tôm Việt Nam.