El Salvador khốn đốn vì chạy theo Bitcoin

Theo CNBC, El Salvador đã đặt cược nền kinh tế vào Bitcoin. Cho đến nay, canh bạc này vẫn chưa thành công như Tổng thống Nayib Bukele hy vọng.

Danh mục đầu tư Bitcoin của chính phủ đã bốc hơi quá nửa. Ngoài ra, quá trình áp dụng Bitcoin phổ biến trên toàn đất nước vẫn chưa gặt hái bất cứ thành tựu nào trong bối cảnh El Salvador đang cần tiền mặt để trả nợ vào năm tới.

Tăng trưởng kinh tế của El Salvador đang giảm mạnh, thâm hụt ở mức cao và tỷ lệ nợ trên GDP đạt gần 87% trong năm nay. Không chỉ liên quan đến các dữ liệu kinh tế, tương lai của đất nước còn bị dồn đến bờ vực khi các băng đảng xã hội đen đang trỗi dậy.

Kinh tế đình trệ

El Salvador đang có khoản lỗ Bitcoin chưa thực hiện trên giấy tờ trị giá 50 triệu đô la, chiếm chưa đến 0,5% ngân sách quốc gia. Tuy nhiên, chi phí đầu tư vào tiền mã hóa ước tính khoảng 374 triệu USD. Ngoài ra, El Salvador đang có 7,7 tỷ USD trái phiếu lưu hành trong khi giá trị nền kinh tế chỉ khoảng 29 tỷ USD.

Giới cho vay quốc tế tỏ ra e dè khi El Salvador chi hàng triệu USD mua một đồng tiền mã hóa biến động mạnh. Các tổ chức xếp hạng, bao gồm cả Fitch, cũng hạ điểm tín dụng với lý do tương lai tài chính của quốc gia Trung Mỹ thiếu chắc chắn khi sử dụng Bitcoin như phương tiện thanh toán hợp pháp.

“El Salvador đang thực sự khó khăn. Họ có nhiều trái phiếu được lưu hành với chiết khấu nguy hiểm”, Boaz Sobrado, nhà phân tích dữ liệu fintech tại London, cho biết.

Theo Frank Muci - chuyên gia chính sách tại Trường Kinh tế London - tư duy chính sách kinh tế của El Salvador “rất kỳ diệu” và đang chìm trong giấc mộng vỡ nợ. Bên cạnh đó, sẽ không ai muốn cho Tổng thống Bukele vay tiền trừ khi lãi suất dao động 20-25%.

Ngân hàng Thế giới dự báo tăng trưởng kinh tế của El Salvador sẽ đạt 2,9% trong năm nay và giảm còn 1,9% vào năm 2023. Vào năm 2021, tăng trưởng của đất nước này khoảng 10,7% so với mức giảm 8,6% vào năm 2020.

Tỷ lệ nợ trên GDP của đất nước lên gần 90% còn chi phí nợ đắt hơn khoảng 5% mỗi năm. Dù bị thâm hụt ngân sách lớn, El Salvador vẫn không có kế hoạch điều chỉnh chi tiêu hay tăng thuế.

Theo nghiên cứu của JPMorgan, trái phiếu châu Âu (Eurobond) đã ở vùng nguy hiểm từ năm ngoái. Trong khi đó, S&P Global cho biết chi phí ngăn vỡ nợ chủ quyền đang đạt mức cao nhất trong nhiều năm.

Cả JPMorgan và Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) đều cảnh báo nếu tiếp tục các chính sách hiện hành, tổng nhu cầu tài chính của El Salvador khó vượt qua 15% GDP từ năm 2022 trở đi và nợ công có thể lên tới 96% GDP vào năm 2026.

El Salvador sắp phải trả nợ hàng tỷ USD trái phiếu, bao gồm một Eurobond trị giá 800 triệu USD sẽ đáo hạn vào tháng 1/2023. Từ đầu năm 2021, quốc gia Trung Mỹ đã cố gắng vay 1,3 tỷ USD từ IMF.

El Salvador cũng không thể in tiền mặt để hỗ trợ tài chính vì đã từ bỏ đồng nội tệ và USD hóa vào năm 2021. Do đó, chỉ Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) mới có quyền in tiền.

Kết quả thử nghiệm Bitcoin thiếu thuyết phục

Tháng 9/2021, El Salvador trở thành quốc gia đầu tiên chấp nhận Bitcoin là phương tiện thanh toán hợp pháp. Ngoài thu mua Bitcoin bằng ngân sách chính phủ, quốc gia này còn cho ra mắt ví điện tử mang tên Chivo nhằm cung cấp khả năng giao dịch, thanh toán xuyên biên giới bằng Bitcoin.

Bên cạnh đó, ông Bukele còn cho xây dựng cơ sở hạ tầng ATM Bitcoin trên toàn quốc và yêu cầu các doanh nghiệp chấp nhận thanh toán tiền mã hóa. Vị tổng thống còn công bố kế hoạch xây dựng “Thành phố Bitcoin” tại núi lửa Conchagua.

Tuy nhiên, El Salvador là nền kinh tế chủ yếu sử dụng tiền mặt. Hiện 70% người dân nơi đây không có tài khoản ngân hàng, thẻ tín dụng hoặc dịch vụ tài chính truyền thống.

Đến nay, chính phủ đã chi khoảng 374 triệu USD cho việc triển khai Bitcoin, bao gồm khoản ủy thác 150 triệu USD hoán đổi Bitcoin sang USD, 120 triệu USD trao thưởng cho mỗi người dân tải ví Chivo 30 USD và 104 triệu USD dùng để mua Bitcoin.

Sau 9 tháng, cộng với khoản lỗ 50 triệu USD do Bitcoin giảm giá, El Salvador đã tốn khoảng 424 triệu USD cho việc “biến Bitcoin thành hiện thực”.

Đầu năm, Tổng thống Bukele tuyên bố ứng dụng ví Chivo có 4 triệu người dùng, chiếm 61% tổng dân số El Salvador. Tuy nhiên, một báo cáo vào tháng 4 của Cục Nghiên cứu Kinh tế Mỹ cho thấy 20% người dùng sau khi tải xuống tiếp tục sử dụng sau khi lấy 30 USD tiền thưởng.

Ví Chivo có thể giúp quốc gia tiết kiệm hàng trăm triệu USD phí chuyển tiền hàng năm. Lượng kiều hối chiếm hơn 20% GDP, thu nhập của một số hộ gia đình thậm chí dựa 60% vào nguồn này. Dẫu vậy, nguy cơ bị tin tặc chiếm quyền để ăn cắp Bitcoin vẫn là mối đe dọa với người dân và chính phủ El Salvador.

Dữ liệu gần đây cho thấy chỉ 1,6% kiều hối được gửi qua ví. Mặt khác, số liệu từ Phòng Thương mại và Công nghiệp El Salvador cho thấy 86% doanh nghiệp toàn quốc chưa thực hiện giao dịch mua bán bằng Bitcoin.

“Họ đưa cho mọi người những chiếc ví, họ buộc các doanh nghiệp phải chấp nhận chúng, nhưng về cơ bản đó là một chiếc bánh mì kẹp thịt không hơn không kém. Không ai thực sự sử dụng ứng dụng để thanh toán bằng Bitcoin. Hầu hết người sử dụng phục vụ giao dịch USD”, Muci nhận định.

Hiện tại, dự án Thành phố Bitcoin đang bị tạm hoãn. Tương tự, việc chào bán trái phiếu Bitcoin trị giá 1 tỷ USD cũng bị đình trệ vào tháng 3 do điều kiện thị trường không thuận lợi.