Gắn du lịch cộng đồng với xây dựng nông thôn mới

Những năm trở lại đây, du lịch cộng đồng như một làn gió mới đem đến nhiều thay đổi cho các bản làng vùng cao.

Nhờ phát triển du lịch, hệ thống kết cấu hạ tầng được đầu tư, xây dựng; đời sống của người dân được nâng cao; nhiều nét văn hóa bản địa được phục dựng, bảo tồn..., trở thành động lực cho nhiều vùng quê chuyển mình, tiến tới hoàn thành mục tiêu xây dựng nông thôn mới bền vững.

Tam đường là huyện vùng cao của tỉnh Lai Châu, nơi tập trung 12 dân tộc anh em cùng chung sống. Từ những đỉnh non cao, tới bản làng xa xôi, sự đa dạng sắc màu văn hóa của các tộc người H’Mông, Thái, Dao, Lào, Lự, Giáy… cùng phong cảnh thiên nhiên hùng vĩ đã mang lại nguồn tiềm năng, lợi thế lớn trong phát triển du lịch cộng đồng.

Hiểu rõ thế mạnh của địa phương, Nghị quyết Đại hội Đảng bộ huyện Tam Đường nhiệm kỳ 2020-2025 khẳng định, một trong những chương trình trọng điểm phải thực hiện là “Phát triển du lịch gắn với bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa các dân tộc”; đồng thời, xác định xây dựng nông thôn mới và phát triển du lịch là nhiệm vụ chính trị, cần ưu tiên tập trung. Hiện nay, sau gần 5 năm triển khai, du khách đến Tam Đường đã có thể hòa mình vào thiên nhiên tại các điểm du lịch nổi tiếng như: Thác Cầu Mây, động Tiên Sơn, thác Tác Tình, cầu kính Rồng Mây, đỉnh Putaleng... hay khám phá nét văn hóa đặc trưng của đồng bào dân tộc tại các bản du lịch: Lao Chải 1, Sì Thâu Chải, Bản Hon, Phiêng Tiên, Nà Khương...

Đáng chú ý, từ một huyện khó khăn, đến nay mỗi năm tỷ lệ hộ nghèo ở Tam Đường giảm khoảng 5%. Năm 2022 toàn huyện có 3.388 hộ nghèo, chiếm 27,1%, thì đến năm 2024, số hộ nghèo chỉ còn hơn 12%, trong đó thu nhập bình quân đạt 46 triệu đồng/người/năm.

Chia sẻ về sự thay đổi tích cực này, ông Sùng Lử Páo - Chủ tịch Ủy ban nhân dân huyện Tam Đường cho biết: “Chúng tôi ưu tiên lồng ghép các nguồn lực cho xây dựng nông thôn mới và phát triển du lịch. Sau khi xác định vùng quy hoạch du lịch, chúng tôi tạo cơ chế, điều kiện cho doanh nghiệp vào khảo sát, đầu tư; song song với đó là tiếp tục bảo tồn bản sắc các dân tộc mang điểm nhấn văn hóa riêng biệt. Nhờ đó, Tam Đường hiện nay đã có 2 bản du lịch cộng đồng là Sì Thâu Chải và Lao Chải 1 được công nhận là sản phẩm du lịch OCOP 3 sao”.

Nằm trên độ cao khoảng 1.500m so với mực nước biển, đường lên bản Sì Thâu Chải (xã Hồ Thầu, huyện Tam Đường) uốn lượn như dải lụa giữa trùng điệp núi non. Vượt qua con đường thách thức bất kỳ tay lái ưa mạo hiểm nào, bản Sì Thâu Chải hiện ra nhỏ xinh, yên bình với những nếp nhà trình tường, hàng rào đá cổ kính. Giữa không gian xanh mát, rực rỡ sắc hoa, cây cỏ là những con đường nhỏ lát đá sạch sẽ.

Sì Thâu Chải hiện có khoảng 15 hộ dân làm homestay và mỗi năm đón tiếp hơn 12.000 lượt khách tham quan. Nhớ lại những ngày đầu khó khăn, anh Lý A Gôn - một trong những người tiên phong làm du lịch cộng đồng ở Sì Thâu Chải chia sẻ: Bản có khoảng 60 hộ gia đình, đều là người Dao đầu bằng. Trước đây, cuộc sống người dân chủ yếu làm nông nghiệp rất khó khăn. Đường lên bản thì đất dốc, quanh co. Mùa mưa trơn trượt, đi lại rất vất vả, nguy hiểm.

Năm 2017, thực hiện chủ trương xây dựng bản du lịch cộng đồng gắn với nông thôn mới, người dân trong bản đã động viên nhau hiến hàng nghìn mét đất và ngày công lao động để làm đường liên bản. Trong đó, khó khăn, kỳ công nhất chính là những ngày bà con đi phát quang, khảo sát tuyến đường chinh phục đỉnh Putaleng; mở đường lên ngắm đỉnh thác Tác Tình; phát dọn điểm bay dù lượn và xây dựng hơn 2km hàng rào đá…

Có thể thấy, gắn du lịch với xây dựng nông thôn mới đã làm thay đổi tư duy, nhận thức của nhiều người dân. Ngoài bảo vệ môi trường, chỉnh trang cảnh quan xanh-sạch-đẹp, bà con còn khôi phục lại nghề thủ công truyền thống, phát triển kinh tế với các mô hình trồng địa lan, sơn tra, vườn lê, vườn mận phục vụ nhu cầu du khách. Nhờ đó, đời sống của người dân ngày càng được nâng lên, thu nhập bình quân đầu người đạt 45 triệu đồng/người/năm. Năm 2019, Hồ Thầu trở thành một trong những xã sớm nhất hoàn thành mục tiêu xây dựng nông thôn mới ở huyện Tam Đường.

Tại nhiều địa phương vùng cao, việc lồng ghép giữa phát triển du lịch cộng đồng và xây dựng nông thôn mới đã cho thấy hiệu quả tích cực. Trong đó, những tiêu chí đồng thời triển khai, thực hiện song song là: xây dựng kết cấu hạ tầng (điện, đường, trường, trạm, nhà văn hóa, điểm vui chơi, giải trí cho trẻ em và người cao tuổi); cải thiện cảnh quan môi trường xanh-sạch-đẹp; bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa; và quan trọng nhất là tạo công ăn việc làm, thu nhập cho người dân…

Tiên Yên là huyện vùng cao của tỉnh Quảng Ninh với hơn 50% số dân là đồng bào dân tộc thiểu số. Huyện có 4 xã, 18 thôn thuộc diện đặc biệt khó khăn. Thời điểm bắt tay vào xây dựng nông thôn mới, toàn huyện chỉ đạt 2 trong số 19 tiêu chí; cơ sở vật chất thiếu thốn, tỷ lệ hộ nghèo toàn huyện chiếm 11,9%, thu nhập bình quân đầu người chỉ đạt 18 triệu đồng/người/năm.

Với quyết tâm vươn lên, ngoài triển khai các mô hình trồng trọt, chăn nuôi, Tiên Yên đã tạo đột phá trong phát triển du lịch cộng đồng, khi khai thác tiềm năng về cảnh quan thiên nhiên và nét văn hóa đặc sắc của 17 dân tộc anh em trên địa bàn.

Đồng chí Phạm Văn Hoài, Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân huyện Tiên Yên cho biết: “Để thuận lợi phát triển du lịch, giao thương, chúng tôi xác định giao thông phải đi trước, từ đó tập trung xây dựng các tuyến đường trọng điểm như: tuyến đường bê-tông nối liền hai xã Đại Dực với Phong Dụ dài 11 km; kết nối Quốc lộ 18C với các xã Đại Dực, Đại Thành và Phong Dụ của huyện… Qua đó, tạo động lực thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội, hoàn thành mục tiêu xây dựng nông thôn mới ở các xã vùng sâu, vùng xa trên địa bàn”.

Thực hiện phương châm "Xây dựng nông thôn mới là một hành trình chỉ có điểm xuất phát, không có điểm kết thúc”, những năm qua, Tiên Yên đã triển khai nhiều phong trào thi đua thiết thực ở thôn bản, lan tỏa nhiều việc làm đẹp như: hiến đất làm đường, tham gia xây dựng các công trình cộng đồng, trồng cây, gìn giữ môi trường… Đặc biệt, Chương trình “Đường hoa-Tranh tường-Cảnh quan môi trường Sáng-Xanh-Sạch-Đẹp” được địa phương duy trì suốt từ năm 2020 đến nay. Hơn 29km đường hoa, 12.300 m2 tranh tường đã góp phần mang đến cho Tiên Yên một diện mạo tươi sáng, cũng là điểm check-in chụp ảnh thú vị của nhiều du khách.

Cùng với xây dựng hạ tầng, Tiên Yên còn chú trọng nâng cao đời sống tinh thần cho người dân, qua việc phục dựng các lễ hội truyền thống. Đến đây, du khách có thể trải nghiệm lễ hội đua thuyền ở Đồng Rui vào dịp nghỉ lễ Quốc khánh 2/9, hay khám phá vẻ đẹp văn hóa qua lễ hội các dân tộc Dao, Sán Chỉ, Sán Dìu, Tày… Ngoài ra, các khu du lịch sinh thái như: thác Pạc Sủi, Làng Văn hóa Tày tại thôn Đồng Đình, điểm du lịch rừng ngập mặn… cũng đã mang lại doanh thu 72 tỷ đồng năm 2023 cho huyện Tiên Yên.

“Chúng tôi được chính quyền địa phương tổ chức các lớp tập huấn để làm du lịch cộng đồng, từ sửa chữa, cải tạo nhà, sân vườn, chuồng trại chăn nuôi, tới trồng hoa tạo cảnh quan. Và khi du khách tới sẽ được trải nghiệm ẩm thực, các sản phẩm OCOP, cũng như nhiều hoạt động nấu rượu, tắm thuốc, giao lưu văn nghệ… mang nét đặc trưng của đồng bào nơi đây. Từ ngày làm du lịch, bản làng khang trang hơn, người dân cũng đoàn kết, gắn bó với nhau hơn”, anh Nình A Lộc - chủ một homestay du lịch cộng đồng ở xã Đại Dực vui mừng chia sẻ.

Từ những thành công nêu trên, năm 2023, Tiên Yên trở thành một trong hai huyện của Quảng Ninh đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao và sẽ tiếp tục hướng tới xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu.

Gắn du lịch cộng đồng với xây dựng nông thôn mới là hướng đi đúng để “đánh thức” nhiều miền quê. Tuy nhiên, muốn phát triển bền vững, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa chính quyền, người dân và doanh nghiệp trong việc quy hoạch, đầu tư hạ tầng, đào tạo nguồn nhân lực và gìn giữ bản sắc địa phương. Chỉ khi cộng đồng thật sự trở thành chủ thể trong phát triển du lịch, thì mô hình này mới phát huy được hết tiềm năng, trở thành động lực thúc đẩy nông thôn mới phát triển toàn diện, bền vững.