Giao khoán rừng và đất rừng ở các Công ty lâm nghiệp: Được và chưa được

Thời gian gần đây, các địa phương liên tục đề nghị tỉnh có biện pháp thu hồi diện tích rừng, đất rừng do các công ty lâm nghiệp đang quản lý, sử dụng giao lại cho địa phương để giao cho người dân trồng rừng. Lý do đưa ra là các công ty lâm nghiệp được giao quản lý diện tích rừng và đất rừng lớn nhưng thực chất lại chỉ giao khoán lại cho người dân theo kiểu “phát canh thu tô”... Thế nhưng, theo các công ty lâm nghiệp thì việc giao, khoán, quản lý bảo vệ rừng ở các công ty đang... rất hiệu quả! Vậy thực chất là thế nào?

Ông Dương Minh Tuấn, Chi Cục trưởng Chi cục Phát triển lâm nghiệp (Sở NN&PTNT) cho biết: Hiện nay trên địa bàn tỉnh có 8 Công ty TNHH một thành viên lâm nghiệp thực hiện quản lý bảo vệ và phát triển rừng với tổng diện tích 63.003,4ha rừng và đất rừng, bằng 14,7% diện tích đất lâm nghiệp của tỉnh. Trong đó rừng và đất rừng phòng hộ là 22.406,9ha, rừng và đất rừng sản xuất 40.143,9ha, bằng 15,1% diện tích rừng sản xuất của tỉnh. Tính đến nay diện tích rừng trồng của các công ty là 33.743,6ha, rừng tự nhiên là 2.927,4ha, chỉ còn 8,65% diện tích được giao là đất chưa có rừng. Sau khi sắp xếp chuyển đổi, các công ty lâm nghiệp đã xây dựng phương án sản xuất kinh doanh sử dụng đất đến năm 2015 (đã được UBND tỉnh phê duyệt). Theo đó đến năm 2015 các Công ty sẽ trồng hết phần đất trống chưa có rừng và bắt đầu kinh doanh khép kín trên toàn bộ diện tích đã được giao.

Các cán bộ kỹ thuật Dự án trồng rừng Việt - Đức hướng dẫn các hộ dân chăm sóc cây thông giống.

Từ năm 1994, chính sách giao khoán đất rừng sản xuất trên địa bàn tỉnh đã được thực hiện theo Nghị định 01, 02 về giao đất lâm nghiệp cho các tổ chức, giá đình và cá nhân sử dụng ổn định lâu dài vào mục đích lâm nghiệp và chính sách giao khoán đất rừng sản xuất theo Nghị định 135 của Chính phủ. Các công ty TNHH MTV lâm nghiệp tiếp nhận và thực hiện chính sách này giống như “người đại diện chủ sở hữu nhà nước về đất đai” để giao khoán đến các hộ gia đình. Đến nay các công ty đã thực hiện việc giao khoán cho 2.138 hộ gia đình là cán bộ công nhân viên của các đơn vị và các hộ dân sinh sống trên địa bàn gần rừng, với tổng diện tích 16.777,8ha. Với hình thức giao khoán ổn định lâu dài, khoán hàng năm, khoán theo công đoạn và khoán theo công việc, các công ty đảm nhiệm việc hướng dẫn kỹ thuật, cung ứng cây giống có chất lượng, tổ chức công tác bảo vệ rừng và bao tiêu sản phẩm rừng trồng trên cơ sở giá cả thoả thuận theo từng thời điểm.

Theo ông Nguyễn Văn Bắc, Giám đốc Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp Cẩm Phả, thì với việc giao khoán này đã tạo điều kiện cho công nhân trong các Công ty Lâm nghiệp và hộ gia đình sống gần rừng có việc làm, có thu nhập ổn định, có ý thức quan tâm bảo vệ thành quả sản xuất, quyền sở hữu đất đai của nhà nước. Tác động này vừa có tính chất nhất thời nhưng cũng vừa có tính lâu dài về mặt xã hội. Chính sách giao khoán đất lâm nghiệp đã góp phần ổn định đội ngũ công nhân, cán bộ kỹ thuật am hiểu về nghề rừng trên địa bàn gần rừng để tiếp tục sản xuất lâm nghiệp trong thời kinh tế thị trường. Công tác giao khoán đã mang lại hiệu quả rõ rệt, góp phần xoá đói, giảm nghèo, gìn giữ an ninh quốc phòng. Tăng thêm nhiều người sản xuất có ý thức gắn liền trách nhiệm của mình trong suốt cả quá trình sản xuất lâm nghiệp. Kết quả rất cần phát huy đó là những mô hình khoán đến sản phẩm cuối cùng đã thực hiện ở các Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp đã đóng góp những kinh nghiệm đáng kể vào quá trình sản xuất lâm nghiệp trên diện tích đất đai mà nhà nước cần phải nắm cả quyền sở hữu và trực tiếp nắm quyền sử dụng lâu dài. Thông qua thực tiễn, đã tìm được những mô hình khoán thích hợp để gắn trách nhiệm của người nhận khoán đất lâm nghiệp với thành quả cuối cùng của sản xuất lâm nghiệp.

Dù diện tích quản lý không còn nhiều nhưng vì sao các địa phương vẫn cho rằng các công ty lâm nghiệp đang nắm giữ quá nhiều nguồn tài nguyên đất đai này? Qua tìm hiểu chúng tôi được biết khi thực hiện chuyển đổi mô hình của các công ty lâm nghiệp do chưa điều tra đánh giá xác định tài nguyên rừng (vốn rừng) theo hiện trạng sử dụng rừng, xây dựng bảng giá quyền sử dụng rừng đối với rừng phòng hộ, rừng đặc dụng, rừng sản xuất là rừng tự nhiên và giá quyền sở hữu rừng trồng thực hiện theo hướng dẫn của các Bộ, ngành Trung ương nên không chỉ gây khó khăn cho việc xác định giá trị doanh nghiệp khi chuyển đổi mà còn khó trong việc bàn giao diện tích rừng từ các Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp để giảm vốn và giao vốn cho các tổ chức, cá nhân khi nhận, thuê rừng… Trong giai đoạn trước công tác giao đất còn một số nhỏ diện tích chồng chéo rừng và đất rừng phân chia theo các tiểu khu nhưng không cắt rõ những diện tích đất ở, đất sản xuất của các hộ dân nằm rải rác trong rừng, dẫn đến việc giao chưa cụ thể, chi tiết. Vì vậy sau rà soát đã trừ diện tích này để địa phương ưu tiên giao cho các hộ gia đình theo Luật Đất đai.

Giao khoán đất lâm nghiệp một trong những tiền đề, góp phần đạt đến mục tiêu quản lý, bảo vệ và sử dụng hợp lý tài nguyên rừng và đất rừng hiện có của tỉnh nên đòi hỏi phải có sự chỉ đạo chặt chẽ và quan tâm đặc biệt của chính quyền các cấp, sự phối hợp chặt chẽ của các ngành chức năng...

Ngọc Lan