Hiện vật, tư liệu và hình ảnh về Đệ tứ Chiến khu

Gần 8 thập kỷ đã qua nhưng những tư liệu, hiện vật, hình ảnh về Cách mạng Tháng Tám 1945 được lưu trữ tại các bảo tàng, nhà lưu niệm dường như vẫn kể lại sự kiện lịch sử vĩ đại của dân tộc một cách rõ nét.

Về hình ảnh, hiện Bảo tàng Quảng Ninh có các bức ảnh về một số địa danh như đình Hổ Lao (xã Tân Việt), cơ sở sản xuất vũ khí cung cấp cho chiến khu Đông Triều. Về nhân vật, có ảnh chân dung đồng chí Hải Thanh, Trần Cung, Nguyễn Bình và sư Tuệ - những người lãnh đạo đầu tiên của Chiến khu Đông Triều và tập thể các Trung đội Ký Con, Tiểu đội Phan Đình Phùng - những đơn vị vũ trang đầu tiên của Chiến khu. Ngoài ra, còn có bức tranh “Công nhân Vùng mỏ giành chính quyền” của họa sĩ Bùi Quang Ngọc tái hiện lại cảnh khởi nghĩa giành chính quyền theo lời kể của nhân chứng.

Cùng với đó, những hiện vật ở Bảo tàng Quảng Ninh cũng nói lên khá nhiều điều về Cách mạng Tháng Tám năm 1945 ở Vùng mỏ. Hiện vật gồm có chiếc nồi tôn của một người phụ nữ tên là Cầu đã dùng để nấu cơm cho nghĩa quân Chiến khu; 1 con dao, 2 thanh kiếm và 1 khẩu súng trường mà nghĩa quân Đệ tứ Chiến khu đã dùng để đánh giặc; 1 chiếc cối tán thuốc súng, 3 vỏ lựu đạn, một chiếc khuôn mìn mà Xí nghiệp cơ khí Mạo Khê đã dùng để sản xuất mìn cho quân Đệ tứ Chiến khu; 1 chiếc khuôn làm lương khô, 2 chiếc ống đựng lương khô, 1 chiếc đèn đất.

Tại Bảo tàng Quảng Ninh cũng còn lưu trữ những hiện vật mà lãnh đạo Chiến khu vẫn thường dùng như: Chiếc áo nhà sư của tướng Nguyễn Bình; lá cờ búa liềm mà tướng Nguyễn Bình vẫn mang theo; nghiên mực mà đồng chí Võ Giác Nguyên, cán bộ lãnh đạo Chiến khu vẫn thường dùng.

Nhìn chung, mảng tư liệu hiện vật về Cách mạng Tháng Tám 1945 ở Quảng Ninh hiện lưu giữ tại Bảo tàng không nhiều nhưng cũng đã gợi ra những nét phác họa sinh động về cuộc tổng khởi nghĩa giành chính quyền năm 1945 ở Vùng mỏ.

Một địa điểm khác cũng lưu giữ hiện vật, tư liệu về Cách mạng Tháng Tám năm 1945 là Nhà lưu niệm Chiến khu Đông Triều (thôn Bắc Mã, xã Bình Dương). Ở đây còn lưu giữ và trưng bày các hiện vật, tư liệu và hình ảnh về giai đoạn tiền khởi nghĩa, về nghĩa quân Đệ tứ Chiến khu.

Hiện vật đa phần là vũ khí của nghĩa quân và lực lượng vũ trang cách mạng đơn sơ như: Gậy gộc, giáo mác, mã tấu, kiếm, chông (cả chông tre và chông sắt), lựu đạn, dao găm, súng lục tịch thu của bọn phỉ, một khẩu súng trường Mutskotong do nghĩa quân đánh đồn Đông Triều đã thu được và còn tiếp tục sử dụng trong suốt 9 năm kháng chiến chống Pháp... Ngoài ra còn có mũi khoan tay, chiếc xẻng đào hầm, áo và cờ của đồng chí Nguyễn Bình, chiếc nồi đồng để nấu cơm cho nghĩa quân, một chiếc cân tay chuyên dùng để cân gạo.

Cùng với đó có một số bức ảnh của Tiểu đội Trần Phú và Tiểu đội Phan Đình Phùng - 2 đơn vị thuộc Chiến khu năm xưa, ảnh đình Hổ Lao nơi diễn ra cuộc mít tinh thành lập Chiến khu Đông Triều. Bên cạnh đó còn có nhiều hình ảnh các chiến sĩ nghĩa quân gặp mặt nhân kỷ niệm ngày thành lập Đệ tứ Chiến khu những năm sau này, bằng Tổ quốc ghi công của liệt sĩ Nguyễn Bình v.v..

Một số nhà lưu niệm, phòng truyền thống khác cũng có rải rác những tư iệu hình ảnh về Đệ tứ Chiến khu. Tại nhà truyền thống của Công ty Than Mạo Khê còn lưu giữ hình ảnh chiếc máy tiện được công nhân mỏ sử dụng để sản xuất vũ khí cho Chiến khu Đông Triều; hình ảnh Nhà máy cơ khí Mạo Khê, nơi công nhân mỏ sản xuất vũ khí cho Chiến khu Đông Triều.

Bảo tàng Quân khu 3 cũng đang trưng bày chiếc bàn bằng gỗ lim được cho là lãnh đạo Đệ tứ Chiến khu thường dùng. Cùng với chiếc bàn này còn có mô hình phục dựng một buổi họp của Ban lãnh đạo Đệ tứ chiến khu.