Hồ Tịnh Tâm – ‘vườn ngự uyển’ bên kinh thành Huế

Nằm ở phía Bắc Đại nội Huế, hồ Tịnh Tâm là một trong những di tích nổi tiếng được xây dựng dưới triều Nguyễn.

Theo Cổng thông tin điện tử Thừa Thiên Huế, xưa kia, hồ Tịnh Tâm là một đoạn sông Kim Long được cải tạo lại, tên ban đầu là ao Ký Tế. Năm 1822, triều Nguyễn đã huy động 8.000 binh lính xây dựng hồ thành “vườn ngự uyển”. Sau khi hoàn thành, hồ mang tên mới là Tịnh Tâm.

Hồ Tịnh Tâm có hình chữ nhật, chu vi gần 1500m. Trên hồ có ba “hòn đảo”, gồm Bồng Lai, Phương Trượng và Doanh Châu, đều là những “tâm điểm” kiến trúc trong hồ. Đảo Bồng Lai ở phía Nam hồ, chính giữa có điện Bồng Doanh, ba gian hai chái, mái trùng diêm, lợp ngói hoàng lưu ly. Trên đảo Phương Trượng có gác Nam Huân ở giữa với hai tầng, cũng lợp ngói hoàng lưu ly.

Trên các góc của đảo Bồng Lai, Phương Trượng đều có xếp đá tạo các giả sơn. Riêng đảo Doanh Châu được tạo dáng như một hòn non bộ lớn nổi trên mặt hồ. Khắp nơi chung quanh đảo Bồng lai, Phương Trượng, đê Kim Oanh và dọc bờ hồ đều trồng các loại liễu trúc. Dưới hồ chỉ trồng duy nhất sen trắng.

Hồ Tịnh Tâm được ngăn cách với bên ngoài bằng một vòng tường gạch xây khá cao. Ở bốn mặt trổ bốn cửa, gồm Hạ Huân ở phía Nam, Đông Hy ở phía Bắc, Xuân Quang ở phía Đông và Thu Nguyệt ở phía Tây…

Với kiến trúc cầu kỳ, hài hòa với tự nhiên, hồ Tịnh Tâm được xem là thành tựu tiêu biểu của nghệ thuật kiến trúc cảnh quan Việt Nam thế kỷ 19. Cảnh đẹp của hồ đã tạo nguồn thi hứng và trở thành đề tài cho nhiều bài thơ, chùm thơ nổi tiếng của các vua Nguyễn như Minh Mạng, Thiệu Trị, Tự Đức…

Nổi bật hơn cả là bài Tịnh Hồ Hạ Hứng, nằm trong chùm thơ ca ngợi 20 cảnh đẹp đất Thần Kinh của vua Thiệu Trị. Đương thời, bài thơ này cùng với phong cảnh hồ Tịnh Tâm được vẽ vào tranh gương để treo ở các cung điện.

Sau nhiều năm “ngủ quên”, đầu tháng 9-2020, hồ Tịnh Tâm được trùng tu, sở hữu khung cảnh đẹp và bắt đầu đón khách đến vui chơi, tham quan. Hồ Tịnh Tâm đã được xếp hạng là di tích cấp Quốc gia loại hình kiến trúc nghệ thuật vào năm 2004.