Dấu ấn một thập kỷ bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa phi vật thể

Quảng Ninh với 22 dân tộc, có kho di sản văn hóa văn nghệ dân gian phong phú, đa dạng. Khai thác những giá trị đó, trong những năm qua những người làm văn nghệ dân gian của Hội Văn nghệ dân gian (VNDG) Quảng Ninh đã khắc phục khó khăn, đẩy mạnh hoạt động về nghề biến di sản thành tài sản văn hóa phục vụ cho sự phát triển kinh tế xã hội của tỉnh.

Ban Chấp hành Hội VNDG Quảng Ninh khóa II.

Hội VNDG Quảng Ninh được thành lập ngày 25/3/2008. Qua 10 năm phát triển, hiện nay Hội có một đội ngũ hội viên trên 320 người, ở hầu hết các địa phương trong tỉnh, với 12 chi hội cơ sở ở các địa phương,1 chi hội ở Trường Đại học Hạ Long.

Hội VNDG Quảng Ninh và các chi hội địa phương đã phát hiện, xây dựng và tri ân đội ngũ nghệ nhân nắm giữ và truyền dạy, biểu diễn văn hóa văn nghệ dân gian các dân tộc Quảng Ninh gồm 59 nghệ nhân dân gian Việt Nam, trong đó có 19 nghệ nhân ưu tú. Công tác truyền dạy cũng đạt được những kết quả tích cực nhờ quan tâm khai thác đội ngũ nghệ nhân. Hội đã mở 5 lớp truyền dạy những tri thức văn nghệ dân gian cho 149 người. Đấy là chưa kể các hoạt động truyền dạy thường xuyên và tự nguyện của các nghệ nhân ở làng, bản, thôn, xã nơi họ sinh sống. Trong 10 năm qua, đã có 3 tập thể và 62 lượt cá nhân thuộc Hội VNDG Quảng Ninh được tặng bằng khen các cấp.

Hội VNDG Quảng Ninh đã thực hiện thành công 3 dự án trong công tác bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa phi vật thể. Hội tập trung vào các loại hình như: Hát Giao duyên, hát đối của cả người Kinh, người Dao, người Tày, người Sán Dìu, Sán Chỉ ở các địa phương, hát đúm ở Quảng Yên, hát then của người Tày, lễ hội cấp sắc, nghề may thêu trang phục dân tộc .v.v. Hội đã sưu tầm bảo tồn được trên 2.000 câu hát nhà tơ, hát cửa đình phát hiện 7 nghệ nhân dân gian, tổ chức liên hoan hát cửa đình và xây dựng cơ sở để đưa loại hình này trở thành di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia.

Hướng về cơ sở, Hội VNDG Quảng Ninh đã xây dựng được 28 câu lạc bộ văn nghệ dân gian tiêu biểu cho các loại hình văn hóa dân tộc ở địa phương. Các câu lạc bộ đều hoạt động hiệu quả góp phần đưa văn nghệ dân gian vào trường học, đến gần hơn với giới trẻ và thu hút khách du lịch. Nhiều địa phương đã tận dụng và phát huy giá trị văn hóa dân tộc để thu hút khách du lịch đến địa phương mình. Bình Liêu đưa hát then đàn tính, hát soóng cọ của người Sán Chỉ phục vụ khách du lịch, tạo được nhiều việc làm và tăng thu nhập cho nhiều người ở địa phương. Hoành Bồ xây dựng được Khu Bảo tồn văn hóa người Dao Thanh Y và giới thiệu thổ cẩm, đặc sản rượu bâu đến với du khách.

Dạy hát nhà tơ tại huyện Đầm Hà.

GS.TS Nguyễn Xuân Kính, Phó Chủ tịch Hội VNDG Việt Nam, đánh giá: Hội VNDG Quảng Ninh đã làm được rất nhiều việc có kết quả đáng khích lệ như: Chú trọng phát triển phong trào; thành lập được nhiều chi hội ở các thành phố, thị xã, huyện; tham gia các đợt liên hoan văn hoá dân tộc và đón tiếp nhiều vị khách là các chuyên gia nghiên cứu văn hoá nước ngoài. Về mặt chuyên môn khoa học, Hội đã hoàn thành công trình sưu tầm và xuất bản “Ca dao Vùng mỏ” và sưu tầm, nghiên cứu bảo tồn và phát huy giá trị di sản hát nhà tơ-hát, múa cửa đình. 

Ông Nguyễn Quang Vinh, Chủ tịch Hội VNDG Quảng Ninh, cho biết: Trong thời gian tới, Hội sẽ kết hợp chặt chẽ với Sở Văn hóa và Thể thao, Sở Du lịch và các địa phương nghiên cứu bảo tồn hát giao duyên của người Việt ở Quảng Ninh, bảo tồn văn hóa của người Dao ở TP Móng Cái, sưu tầm và giới thiệu địa danh Quảng Ninh, giới thiệu, quảng bá về những giá trị văn hóa các dân tộc Quảng Ninh; thưởng thức các sản phẩm văn hóa dân gian từ các địa phương và các nghệ nhân làm ra tại địa phương. Trong nhiệm kỳ thứ 3, Hội phấn đấu thực hiện 3 dự án cấp tỉnh, 2 dự án cơ sở, tổ chức liên hoan “Đi tìm câu hát giao duyên”, xuất bản 10 tác phẩm văn hóa dân gian và kết nạp thêm 10 hội viên vào Hội VNDG Việt Nam.

Một lớp dạy đàn tính tại TP Hạ Long.

Hội VNDG Quảng Ninh cũng sẽ tổ chức và nâng cao chất lượng, hiệu quả các hoạt động của các câu lạc bộ hát dân ca, hát then đàn tính, hát nhà tơ- hát múa cửa đình, hát đúm, hát đối, hát giao duyên của các cư dân làng chài, các cư dân vùng biên giới, múa rối nước, múa rồng lân .v.v. Hội cũng sẽ tìm địa điểm để triển khai “Trung tâm nghiên cứu, bảo tồn và giới thiệu sản phẩm văn hóa dân gian” để hàng tháng kết hợp tổ chức biểu diễn, giao lưu của các Câu lạc bộ các loại hình văn nghệ dân gian, tạo ra sản phẩm du lịch.

Huỳnh Đăng