Khai thác du lịch từ nghệ thuật hát xẩm

Hiệp hội Du lịch Quảng Ninh, Trung tâm Xúc tiến quảng bá Di sản văn hoá phi vật thể Việt Nam (VICH) phối hợp với Bảo tàng Quảng Ninh vừa tổ chức giới thiệu trải nghiệm nghệ thuật hát xẩm trung tuần tháng 12/2024. Đây cũng là gợi mở để xây dựng một sản phẩm, trải nghiệm du lịch mới mẻ, hấp dẫn.

Theo đó, trong khuôn khổ Triển lãm “Sắc màu văn hóa di sản phi vật thể Quảng Ninh trong văn hóa phi vật thể Việt Nam", CLB Du lịch cộng đồng (Hiệp hội Du lịch tỉnh) cùng các đơn vị đã tổ chức biểu diễn, giới thiệu nghệ thuật Xẩm vừa nhằm thử nghiệm sản phẩm văn hóa phục vụ du lịch cộng đồng.

Chia sẻ về ý tưởng và định hướng này, ông Lê Minh Thứ, Phó Chủ tịch CLB Du lịch cộng đồng Quảng Ninh, cho biết: Hoạt động này không chỉ nhằm tái hiện, quảng bá các giá trị văn hóa phi vật thể mà còn là cơ hội giới thiệu, kết nối với các hoạt động du lịch cộng đồng. Đây cũng chính là nhiệm vụ mà CLB Du lịch cộng đồng Quảng Ninh luôn nỗ lực thực hiện, với mong muốn mang lại những trải nghiệm độc đáo và đầy cảm hứng cho du khách.

Hiện xẩm đã được công nhận là Di sản văn hoá phi vật thể cấp quốc gia năm 2021 và đang được định hướng xây dựng hồ sơ trình UNESCO ghi vào danh mục Di sản Văn hóa thế giới. Vì thế, sức hấp dẫn, mới mẻ của chương trình biểu diễn này đã thu hút hơn 150 người là khán giả, chuyên gia và các lữ hành tham dự. 

Tham dự chương trình, đại biểu, du khách được thưởng thức tìm hiểu về nghệ thuật hát xẩm thông qua những bài hát, những câu chuyện xẩm mộc mạc, đặc sắc và cả những sáng tạo gần gũi như xẩm Hạ Long, Tứ hải giao tình, Bài hò 12 tháng… Đồng thời, khán giả, du khách đã được nghe các nghệ sĩ VICH giới thiệu về văn hoá thưởng xu trong hát xẩm, trải nghiệm nhạc cụ hát xẩm và hát xẩm cùng các nghệ sĩ.

Đánh giá về chương trình, ông Phạm Hồng Long, Trưởng Khoa Du lịch (Đại học KHXH&NV, Đại học Quốc gia Hà Nội) chia sẻ: Xẩm là một trong những di sản văn hóa phi vật thể độc đáo có bề dày lịch sử. Ngày nay, di sản độc đáo này đã được quảng bá và phát triển mạnh mẽ, trở thành sản phẩm du lịch, đơn cử như ở Ninh Bình. Việc xây dựng các sản phẩm từ xẩm không chỉ thêm trải nghiệm hay cho du khách mà còn là cách quảng bá, gìn giữ di sản hiệu quả nhất.

Để tổ chức được trải nghiệm này, được biết, CLB Du lịch cộng đồng đã lên ý tưởng và kế hoạch triển khai từ tháng 7/2024. CLB đã hợp tác với các nghệ sĩ hát xẩm của VICH, thành viên CLB hát xẩm Yên Mô (Ninh Bình)... Để tăng sức hút, sự chú ý, CLB sẽ tiếp tục tổ chức 2 chương trình xẩm khác để du khách, lữ hành trải nghiệm. Có thể thấy, cách làm này sẽ tăng sức hấp dẫn, sự thu hút của chương trình này. 

Theo ghi nhận hầu hết các đơn vị lữ hành du lịch đánh giá cao sự sáng tạo, đổi mới trong việc đưa xẩm và các giá trị văn hóa phi vật thể vào khai thác du lịch. "Tuy nhiên, để đảm bảo lâu dài và bền vững, cần quan tâm bảo tồn, phát huy các yếu tố văn hóa của các địa phương vào sản phẩm, tăng sức hút và lâu bền về cả đề tài lẫn yếu tố con người cho sản phẩm" - ông Lại Văn Toàn, Phó Giám đốc Công ty CP Đầu tư phát triển Đoàn Ánh (TP Hạ Long) chia sẻ.

Chính vì thế, để có một sản phẩm hấp dẫn, bền vững, CLB Du lịch cộng đồng cũng có kế hoạch cụ thể, cặn kẽ. Theo đó, để tăng sức quảng bá giới thiệu, CLB sẽ tiếp tục tổ chức các buổi biểu diễn trải nghiệm cho du khách ở các điểm đến du lịch như: Khu du lịch Vũng Đục (TP Cẩm Phả), không gian quán Sen Á Đông cafe (Tổng Công ty Du lịch Sen Á Đông, TP Hạ Long). Ngoài ra, các buổi biểu diễn có thể được thực hiện ở các không gian khác nhau như: Cảng tàu khách quốc tế Hạ Long, khu vực ngọn Hải Đăng, Hội VHNT tỉnh… cũng như tổ chức biểu diễn di động phục vụ du khách.

Để tạo "chất" riêng, sản phẩm này sẽ dần được tổ chức bài bản, quy củ hơn. Theo đó, dự kiến những chương trình đầu tiên sẽ do các nghệ sĩ VIHC, Đoàn nghệ thuật xẩm TP Hải Phòng biểu diễn… Về lâu dài, các nghệ sĩ gạo cội này là nguồn chính “cầm tay chỉ việc”, đào tạo các nghệ sĩ trẻ địa phương thành tài, biểu diễn phục vụ khán giả. Về nội dung biểu diễn, ngoài các bài hát của nghệ thuật xẩm nói chung, CLB cũng sẽ "đặt hàng" các nghệ sĩ sáng tác những bài hát riêng về Hạ Long, mang hơi thở đời sống, văn hóa của Hạ Long, Quảng Ninh. 

Như vậy, có thể thấy rõ sức hấp dẫn, mới mẻ của trải nghiệm du lịch này. Tuy nhiên, để trở thành một sản phẩm hút khách, bền vững, cần thời gian để đào tạo, xây dựng chương trình, tìm kiếm không gian biểu diễn cũng như sự ủng hộ lớn của các cơ quan, đơn vị và lữ hành.