Khu đặc biệt Hòn Gai được thành lập

Theo sách Lịch sử Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh, tháng 11 năm 1945, Trung ương Đảng cử một đoàn cán bộ cấp cao bao gồm các đồng chí Nguyễn Văn Trân, Nguyễn Khang về Hòn Gai để kiểm tra tình hình và chỉ đạo việc kiện toàn tổ chức Đảng và chính quyền cách mạng.

Tại đây, phái đoàn của Trung ương Đảng đã chấn chỉnh những thiếu sót của Ủy ban nhân dân cách mạng Hòn Gai trong việc bảo đảm an ninh chính trị, xã hội và phương pháp đấu tranh chống những hành động khiêu khích của giặc Tưởng. Căn cứ vào tình hình phức tạp của Khu mỏ, Trung ương quyết định tách Khu mỏ Hòn Gai - Cẩm Phả khỏi tỉnh Quảng Yên, thành lập Khu đặc biệt Hòn Gai trực thuộc Trung ương. Ban cán sự Đặc khu do đồng chí Cao Từ Kiến làm trưởng ban. Ủy ban nhân dân cách mạng Khu đặc biệt Hòn Gai cũng được thành lập, đồng chí Trịnh Tam Tỉnh làm chủ tịch, đồng chí Đặng Minh Chính làm phó chủ tịch. Hầu hết cán bộ chủ chốt của chính quyền đều là đảng viên cộng sản. Khu đặc biệt Hòn Gai gồm có thị xã Hòn Gai, thị xã Cẩm Phả và huyện Vân Đồn ngày nay.

Quyết định thành lập Khu đặc biệt Hòn Gai đã tạo điều kiện để Trung ương tập trung chỉ đạo cuộc đấu tranh bảo vệ chính quyền cách mạng đầy khó khăn, phức tạp ở địa bàn quan trọng này.

Thị xã Hòn Gai luôn là điểm nóng bỏng của vùng Đông Bắc, bọn thực dân, phản động như quân Tưởng, Việt cách, Việt quốc, thực dân Pháp đều muốn giành giật chính quyền, chiếm đóng thị xã, làm chủ toàn Khu mỏ. Quân Tưởng có lực lượng lớn, có vị trí hợp pháp của quân đội đồng minh. Chúng là đội quân tàn bạo, vô kỷ luật, nguyên nhân của tình trạng tội ác và rối ren ở Khu mỏ. Bọn Việt quốc, Việt cách có lực lượng vũ trang vài trăm tên, chúng là những tổ chức lưu manh về chính trị, không có uy tín trong quần chúng. Tuy nhiên nhờ sự bao che, nâng đỡ của quân Tưởng, bọn Việt gian phản động này đã trở thành một đối tượng nguy hiểm của chính quyền cách mạng. Thực dân Pháp không có lực lượng quân sự ở Hòn Gai nhưng chúng có cơ sở kinh tế xã hội từ lâu và Khu mỏ vẫn là mục tiêu xâm lược quan trọng của chúng.

Cuộc chiến tranh bảo vệ chính quyền cách mạng xây dựng chế độ mới ở Đặc khu Hòn Gai và tỉnh Quảng Yên đã diễn ra vô cùng quyết liệt trong suốt những tháng cuối năm 1945.