Kinh nghiệm GPMB của Quảng Ninh

Cùng với nhiều giải pháp thúc đẩy hoạt động thu hút đầu tư trên địa bàn, công tác GPMB, tạo quỹ đất sạch luôn được tỉnh xác định là một trong những yếu tố quan trọng, then chốt. Với sự vào cuộc quyết liệt, cách làm sáng tạo, đột phá, công tác GPMB trên địa bàn tỉnh có những chuyển biến tích cực, hiệu quả rõ rệt, góp phần đẩy mạnh thu hút đầu tư, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội.

Từ khi triển khai việc thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ và tái định cư theo Luật Đất đai 2013 đến nay, toàn tỉnh đã và đang triển khai thu hồi đất trên 600 dự án, diện tích thu hồi khoảng 6.000ha, trong đó có 4.500ha đất nông nghiệp, 1.500ha đất ở và đất phi nông nghiệp. Trong đó có nhiều dự án có phạm vi thu hồi đất rất lớn, ảnh hưởng đến nhiều tổ chức, hộ gia đình, cá nhân.

Để thực hiện được khối lượng nhiều trong khi GPMB là công việc khó khăn, phức tạp và cũng là nguyên nhân dẫn đến nhiều khiếu nại, tố cáo có thể gây mất ổn định an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, tỉnh đã xác định phải có cách làm phù hợp, hiệu quả với sự vào cuộc đồng bộ, tích cực của cả hệ thống chính trị. Theo đó, Tỉnh uỷ, UBND tỉnh đã chỉ đạo quyết liệt các đơn vị, địa phương tập trung thực hiện và giao trách nhiệm cụ thể cho từng đơn vị theo chức năng, thẩm quyền.

Cụ thể, UBND cấp huyện phải chịu trách nhiệm điều hành toàn diện công tác GPMB tại địa phương mình đảm bảo hết trách nhiệm, hết thẩm quyền. Không báo cáo, đề xuất lên cấp trên các nội dung đã có trong quy định của pháp luật thuộc thẩm quyền giải quyết của địa phương làm phát sinh thủ tục hành chính, ảnh hưởng đến tiến độ GPMB. Trong công tác GPMB phải thực hiện theo nguyên tắc đúng ngay từ đầu; trong xử lý phải cương quyết, nhất quán, dám chịu trách nhiệm khi giải quyết những vấn đề có khó khăn, vướng mắc vì lợi ích chung; quá trình thực hiện phải đảm bảo công khai, minh bạch và phải luôn đề cao trách nhiệm giải trình. Nếu có nội dung chưa được thực hiện đúng thì cần phải điều chỉnh, sửa đổi ngay, không được để sự việc diễn biến phức tạp thêm.

Đối với tất cả các dự án GPMB đều phải được lập kế hoạch chi tiết thu hồi đất theo quy định của Luật Đất đai và Nghị định số 43/2014/NĐ-CP ngày 15/5/2014 của Chính phủ và phải có biện pháp tổ chức thực hiện theo đúng kế hoạch đã phê duyệt. Đây là nội dung rất quan trọng của công tác GPMB, vì vậy khi lập kế hoạch phải có đánh giá quy mô, tính chất và tính khả thi, không được lập chiếu lệ dẫn đến không thực hiện được theo kế hoạch, làm phát sinh các vấn đề pháp lý về sau, như việc thời gian GPMB kéo dài phải phê duyệt lại giá bồi thường, hoặc gây so sánh dẫn đến kiến nghị trong nhân dân...

Song song với đó, tỉnh cũng chỉ đạo các đơn vị, địa phương liên quan phải thực hiện đúng trình tự, thủ tục GPMB theo quy định của Trung ương (Luật Đất đai, các Nghị định của Chính phủ) và của tỉnh (Quyết định số 3000/2014/QĐ-UBND ngày 13/8/2017, số 30/2020/QĐ-UBND ngày 24/8/2020 của UBND tỉnh). Khi thực hiện điều tra, khảo sát, đo đạc kiểm đếm phải thực hiện toàn bộ cho các đối tượng bị thu hồi đất, trường hợp không hợp tác thì phải vận động, thuyết phục hoặc phải áp dụng biện pháp cưỡng chế; thực hiện đầy đủ công tác chuẩn bị, để khi ban hành quyết định thu hồi đất, quyết định phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trong cùng một ngày và cho toàn bộ đối tượng bị thu hồi đất. Tuyệt đối không ban hành quyết định thu hồi đất, phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư của dự án thành nhiều đợt, nhiều lần với thời gian cách xa nhau.

Để công tác GPMB đạt hiệu quả, tránh tình trạng khiếu kiện, các địa phương cũng phải chuẩn bị đầy đủ quỹ đất tái định cư để bồi thường bằng đất ở đối với trường hợp đủ điều kiện theo đúng quy định trước khi tổ chức thu hồi đất. Khi đưa dự án vào kế hoạch thu hồi đất hàng năm phải xác định rõ quỹ đất tái định cư để có kế hoạch triển khai trước. Quỹ đất tái định cư có thể được bố trí cho nhiều dự án thu hồi đất. Đặc biệt, các địa phương cần phải xem xét xác định quỹ đất để bố trí tái định cư cho các trường hợp không đủ điều kiện được bồi thường bằng đất ở. Giá đất bồi thường, giá đất tái định cư phải được xây dựng sát giá thị trường tại thời điểm thu hồi đất. UBND cấp huyện phải thường xuyên cập nhật giá đất thị trường vào cơ sở dữ liệu đất đai của địa phương, đồng thời báo cáo UBND tỉnh tổng hợp cơ sở dữ liệu về giá đất trên địa bàn toàn tỉnh, làm căn cứ xác định giá đất cụ thể khi có đề nghị của địa phương, giúp UBND tỉnh nắm bắt, quản lý được tình hình biến động đất đai trên địa bàn.  

Đối với các dự án còn tồn đọng chưa GPMB xong, tỉnh cũng yêu cầu UBND các địa phương phải có kế hoạch, biện pháp cụ thể thực hiện theo thẩm quyền. Trường hợp vướng mắc thì phải báo cáo, đề xuất giải quyết ngay, không để xảy ra điểm nóng về an ninh trật tự. Hàng năm báo cáo việc thực hiện kế hoạch thu hồi đất về UBND tỉnh để tổng hợp, đánh giá việc thực hiện kế hoạch của các địa phương. Đặc biệt, đối với cán bộ làm nhiệm vụ này phải có năng lực, kinh nghiệm thực tiễn và phải có đạo đức tốt. Bởi vậy tỉnh cũng chỉ đạo các huyện, thị xã, thành phố cần quan tâm bố trí, đào tạo, bồi dưỡng cán bộ trong lĩnh vực này cả về năng lực và đạo đức; đồng thời có biện pháp kiểm tra, giám sát thường xuyên để có chế độ khen thưởng, biểu dương và xử lý kịp thời.

Với sự quyết liệt chỉ đạo của Tỉnh ủy, UBND tỉnh, sự vào cuộc tích cực của các đơn vị, địa phương, công tác GPMB trên địa bàn tỉnh thời gian qua đã đạt được nhiều kết quả tích cực, cơ bản các dự án đều được GPMB, bàn giao đất sạch để thi công dự án đúng tiến độ. Nhiều dự án trọng điểm với phạm vi, diện tích thu hồi rất lớn, ảnh hưởng đến hàng nghìn hộ dân; thu hồi trắng cả đất ở và đất sản xuất nhưng vẫn tạo được sự đồng thuận cao trong nhân dân và đảm bảo tiến độ. Điển hình như Dự án cao tốc Vân Đồn - Móng Cái (giai đoạn 2), sau khi Tỉnh ủy phát động chiến dịch 30 ngày đêm GPMB toàn bộ tuyến, kết quả chỉ sau 15 ngày phát động, toàn bộ 1.186/1.186 hộ dân thuộc diện phải GPMB khi điều chỉnh dự án tự nguyện ký biên bản bàn giao mặt bằng sạch cho các đơn vị thi công dự án, 326 hộ phải bố trí tái định cư, 320 ngôi mộ phải di chuyển, với diện tích thu hồi khoảng 527ha…