Kỳ thú hiện tượng nguyệt thực toàn phần trùng với siêu trăng

Tại sao gọi là siêu trăng?

Siêu trăng xảy ra khi trăng tròn tại điểm mà quỹ đạo của mặt trăng đưa nó đến gần Trái đất nhất. Và "trăng máu" xuất hiện khi nó di chuyển qua bóng của Trái đất, che khuất ánh sáng từ mặt trời.

Một sự kết hợp của những sự kiện như vậy sẽ xảy ra vào ngày 26-5, với nguyệt thực toàn phần, sau đó là nguyệt thực một phần, mặt trăng xuất hiện trong màu đỏ, rồi mờ dần thành màu xám.

Quỹ đạo của mặt trăng quanh Trái đất không phải là hình tròn hoàn hảo. Điều này có nghĩa là khoảng cách của mặt trăng với Trái đất thay đổi khi nó đi quanh hành tinh. Điểm gần nhất trong quỹ đạo, được gọi là cận điểm, gần Trái đất hơn khoảng 45.000 km so với điểm xa nhất của quỹ đạo. Trăng tròn xảy ra gần cận điểm được gọi là siêu trăng.

Vậy tại sao lại gọi là siêu? Khoảng cách tương đối gần của Mặt trăng khiến nó có vẻ lớn hơn và sáng hơn một chút so với bình thường, mặc dù sự khác biệt giữa siêu trăng và mặt trăng bình thường thường khó nhận thấy trừ khi bạn đang nhìn hai bức ảnh cạnh nhau.

Nguyệt thực hoạt động như thế nào?

Nguyệt thực xảy ra khi bóng của Trái đất bao phủ toàn bộ hoặc một phần của Mặt trăng. Điều này chỉ có thể xảy ra khi trăng tròn, vì vậy, trước tiên, hãy hiểu điều gì tạo nên trăng tròn.

Giống như Trái đất, một nửa mặt trăng được mặt trời chiếu sáng tại một thời điểm bất kỳ. Trăng tròn xảy ra khi mặt trăng và mặt trời ở hai phía đối diện của Trái đất. Điều này cho phép bạn nhìn thấy toàn bộ phía được chiếu sáng, trông giống như một chiếc đĩa tròn trên bầu trời đêm.

Nếu mặt trăng có quỹ đạo phẳng hoàn toàn, mỗi lần trăng tròn sẽ là một lần nguyệt thực. Nhưng quỹ đạo của Mặt trăng nghiêng khoảng 5 độ so với quỹ đạo của Trái đất. Vì vậy, hầu hết thời gian trăng tròn nằm ở trên hoặc dưới một chút so với bóng do Trái đất tạo thành.

Nhưng hai lần trong mỗi quỹ đạo mặt trăng, mặt trăng nằm trên cùng một mặt phẳng nằm ngang với cả Trái đất và mặt trời. Nếu điều này tương ứng với trăng tròn, thì mặt trời, Trái đất và mặt trăng sẽ tạo thành một đường thẳng và mặt trăng sẽ đi qua bóng của Trái đất. Điều này dẫn đến hiện tượng nguyệt thực toàn phần. Để xem nguyệt thực, bạn cần thức vào ban đêm, khi mặt trăng đi qua vùng bóng tối.

Tại sao mặt trăng có màu đỏ?

Khi mặt trăng bị che phủ hoàn toàn bởi bóng của Trái đất, nó sẽ tối đi, nhưng không chuyển sang màu đen hoàn toàn. Thay vào đó, nó có màu đỏ, đó là lý do tại sao nguyệt thực toàn phần đôi khi được gọi là trăng đỏ hoặc trăng máu.

Ánh sáng mặt trời chứa tất cả các màu của ánh sáng nhìn thấy. Các hạt khí tạo nên bầu khí quyển của Trái đất có nhiều khả năng phân tán ánh sáng có bước sóng màu xanh lam trong khi các bước sóng màu đỏ đi qua. Đây được gọi là hiện tượng tán xạ Rayleigh, và đó là lý do tại sao bầu trời có màu xanh lam, bình minh và hoàng hôn thường có màu đỏ.

Trong trường hợp nguyệt thực, ánh sáng đỏ có thể đi qua bầu khí quyển của Trái đất và bị khúc xạ - hoặc bẻ cong - về phía mặt trăng, trong khi ánh sáng xanh bị lọc bỏ. Điều này khiến mặt trăng có màu đỏ nhạt trong lúc xảy ra nguyệt thực.

Việt Nam ngắm nguyệt thực toàn phần như thế nào?

Theo Hội Thiên văn Việt Nam (VACA), tối thứ tư, 26-5, ở Việt Nam, phần lớn khu vực miền trung và miền nam sẽ quan sát được pha toàn phần của hiện tượng này, trong khi ở miền bắc chỉ có thể theo dõi được pha một phần.

Tại khu vực miền bắc:

Mặt trăng mọc lên khỏi chân trời vào thời điểm đã kết thúc pha toàn phần. Người quan sát chỉ có thể theo dõi được pha một phần của hiện tượng.

Chẳng hạn, ở Hà Nội, mặt trăng mọc vào lúc 18 giờ 29 phút ngày 26-5. Như vậy, người quan sát có thể theo dõi gần trọn vẹn giai đoạn sau của nguyệt thực một phần từ thời điểm đó cho tới khi nó kết thúc. Vào khoảng trước 19 giờ, pha một phần này vẫn có độ che phủ rất cao và rất đáng chú ý.

Tại khu vực miền trung và miền nam:

Đa số các tỉnh miền trung theo dõi được một phần cuối của pha toàn phần, trong khi hầu hếu các tỉnh phía Nam sẽ có thể theo dõi trọn vẹn pha toàn phần nếu có góc nhìn đủ rộng để thấy được chân trời phía Đông.

Tại TP Hồ Chí Minh, mặt trăng mọc lúc 18 giờ 7 phút, tức là trước khi pha toàn phần bắt đầu, và do đó người quan sát tại khu vực này cũng các vùng lân cận có thể theo dõi trọn vẹn pha toàn phần.

Mặc dù ở nhiều khu vực có thể nhìn thấy pha toàn phần, nhưng vào thời điểm đó, mặt trăng ở rất thấp nên sẽ khó quan sát đối với những nơi có tầm nhìn về phía Đông bị cản trở. Vị trí quan sát thuận lợi nhất để thoi dõi giai đoạn này là những nơi có tầm nhìn rộng về phía Đông: khu vực không có nhà chắn phía trước, nóc hoặc cửa sổ các nhà cao tầng, bờ biển...

Ngày 19-11 tới, người yêu thiên văn trên thế giới sẽ tiếp tục được ngắm nguyệt thực gần như toàn phần, mặt trăng mờ đi nhưng không chuyển sang màu đỏ như lần này.

Lần nguyệt thực toàn phần tiếp theo sẽ xảy ra vào tháng 5-2022. Lần nguyệt thực toàn phần gần đây nhất là tháng 1-2019.