Lạm dụng thuốc nhỏ mũi nguy hiểm đến tính mạng

Dùng thuốc nhỏ mũi kéo dài không biết nguyên nhân có thể gây phì đại cuống mũi, thậm chí còn ảnh hưởng đến tính mạng.
 
Thời tiết thay đổi, môi trường ô nhiễm, không chỉ trẻ em mà người lớn cũng bị bệnh về mũi ngày càng nhiều. Tuy nhiên, hiện nay tình trạng lạm dụng thuốc nhỏ mũi đã dẫn tới những hậu quả đáng tiếc như bệnh nhân lệ thuộc vào thuốc, phát hiện bệnh muộn, phải phẫu thuật ngoại khoa, mất khả năng cảm nhận mùi vị...

Khi bị nghẹt mũi, chúng ta khó có thể ngủ ngon được và giải pháp là nhiều người thường ra ngay hiệu thuốc mua các lọ thuốc nhỏ mũi dạng nước hoặc dạng xịt về dùng. Nhưng sau đó không lâu, mũi lại sẽ bị nghẹt và chúng ta lại tiếp tục sử dụng thuốc nhỏ mũi, cứ như vậy thì người sử dụng thuốc nhỏ mũi sẽ bị tăng liều.

Thường tác dụng phụ khi nhỏ mũi đó là kích ứng, hắt hơi, thay đổi khẩu vị. Những bệnh nhân cao huyết áp, tim mạch, tiểu đường, rối loạn tuyến giáp… cần phải thông báo tình trạng bệnh của mình cho bác sĩ khi muốn sử dụng thuốc nhỏ mũi. Những trường hợp sử dụng thuốc quá liều cần phải đến bệnh viện để được xử lý kịp thời. Những dấu hiệu của sự quá liều bao gồm xây xẩm, ói mửa, nhức đầu, táo bón…

Thuốc nhỏ mũi chỉ chữa phần ngọn
 
ThS. Phạm Thị Bích Đào (Bệnh viện Tai mũi họng Trung ương) cho biết, khi viêm, cuốn mũi có thể nở to ra, chèn ép toàn bộ khe thở, gây hiện tượng ngạt tắc mũi. Đây cũng là lý do khiến nhiều bà mẹ dùng thuốc co mạch để giúp con thông mũi. Họ không biết, các thuốc co mạch chỉ là loại thuốc dùng tạm thời để chữa triệu chứng, không phải là thuốc trị bệnh, không giải quyết tận gốc cơ chế sinh bệnh.

Nếu dùng thuốc này trong thời gian lâu hoặc nhiều lần, không những không giảm ngạt mũi mà còn dẫn đến ngạt mũi nhiều hơn trước khi dùng thuốc. Vì thuốc làm giảm tính đàn hồi của mạch máu trong niêm mạc mũi, làm hư hệ thống màng nhầy - lông chuyển, nên đáp ứng của niêm mạc mũi đối với thuốc ngày càng giảm, tạo nên “bệnh viêm mũi do thuốc ngạt mũi kéo dài. Như vậy, sau mỗi lần nhỏ thuốc, thời gian tác dụng ngày càng ngắn lại, số lần nhỏ thuốc ngày càng tăng, gây nên vòng luẩn quẩn tai hại. Do đó thời gian nhỏ thuốc không nên quá 7 ngày. Nếu lạm dụng thuốc co mạch, dùng kéo dài cho dù ngày vài lần, mỗi lần vài giọt thì sau vài tuần liên tục, thuốc sẽ giảm dần hiệu quả và tai hại hơn sẽ càng gây nghẹt mũi. Lúc đó, việc điều trị sẽ rất khó khăn, phải điều trị bằng cách phẫu thuật ngoại khoa.

Nguyên nhân gây nên ngạt mũi có rất nhiều, tuỳ từng nguyên nhân sẽ có phương pháp giải quyết khác nhau. Vì thế khi bị ngạt mũi, cần phải xác định nguyên nhân rồi mới dùng thuốc. Đừng tự tiện dùng thuốc, bệnh sẽ ngày càng trầm trọng và kéo dài hơn. Nên đến bác sĩ chuyên khoa tai mũi họng để được khám và xác định bệnh, tránh để kéo dài.
 
Các loại thuốc nhỏ mũi

- Thuốc co mạch: Một số thuốc co mạch thông dụng trên thị trường như: ephedrin 1% (dùng cho trẻ em) và ephedrin 3% (dùng cho người lớn), naphazolin 0,05% (dùng cho trẻ em) và naphazolin 0,1% (dùng cho người lớn). Tác dụng của thuốc là làm co mạch để tạo sự thông thoáng cho đường thở. Nhưng không dùng thuốc co mạch cho trẻ sơ sinh, trẻ dưới 6 tháng tuổi. Với trẻ sơ sinh có thể dùng nước muối sinh lý 0,9%.

- Thuốc sát khuẩn: Thường dùng như argyrol nồng độ 1% đến 3%. Đây là thuốc vừa có tác dụng sát khuẩn, vừa có tác dụng làm săn niêm mạc và chống xuất tiết nên hay được dùng cho trẻ nhỏ trong viêm mũi cấp. Tuy nhiên, argyrol là chế phẩm của bạc nitrat, khi tiếp xúc với ánh nắng sẽ bị ôxy hóa (thuốc sẽ bị hỏng). Nếu dùng sản phẩm phân hủy (đã hỏng) này sẽ làm tổn hại đến niêm mạc. Do đó thuốc phải đựng trong lọ, ống thủy tinh có màu hoặc được bao bằng giấy đen che sáng. Không nên dùng kéo dài và không sử dụng thuốc đã quá hạn.

- Thuốc kháng viêm (như kháng sinh, corticoid): Với các viêm mũi hoặc mũi - xoang mạn thường phải dùng đến các thuốc nhỏ mũi chứa corticoid. Trong trường hợp viêm có mủ có thể dùng thuốc nhỏ mũi phối hợp corticoid với kháng sinh.
 
Cách nhỏ mũi

- Trước khi nhỏ mũi cần xì hay hút hết chất dịch nhày, mủ ứ đọng trong hốc mũi, như vậy nhỏ thuốc mới có tác dụng. Đối với trẻ nhỏ chưa biết xì mũi, người lớn phải dùng quả bóng hút mũi hút nhẹ nhàng, đúng cách cho hết các dịch nhày trong mũi của trẻ trước khi nhỏ thuốc mũi.

- Khi nhỏ mũi, tốt nhất là để tư thế nằm ngửa. Hoặc nếu không nằm ngửa thì phải ngồi, ngửa đầu tối đa ra sau để thuốc vào được trong hốc mũi. Khi nhỏ cố gắng đưa đầu ống nhỏ sâu trong hốc mũi độ 1cm (nhưng không để chạm vào mũi) rồi nhỏ từ từ vài giọt (không nên nhỏ quá 5 giọt). Sau khi nhỏ người bệnh có thể hít nhẹ vào hoặc day nhẹ trên cánh mũi để thuốc vào được sâu trong hốc mũi.

Lưu ý khác khi nhỏ thuốc mũi

- Để không làm tổn hại niêm mạc mũi, đảm bảo hoạt động sinh lý của hệ thống lông nhày, các thuốc đưa vào mũi phải đảm bảo pH= 7-9, nhiệt độ trong khoảng từ 23- 40oC, độ nhớt và áp suất thẩm thấu thích hợp.

- Không nên nhỏ kháng sinh hay corticoid với nồng độ quá đậm đặc vì không có tác dụng lại gây hại.

- Không nên nhỏ mũi bằng các hoa lá, thảo mộc tươi... tự chế vì các loại thuốc này không đảm bảo vô khuẩn sẽ gây thêm bệnh hoặc chứa dị nguyên gây nên những phản ứng dị ứng.

- Đối với các thuốc co mạch, không được nhỏ nhiều lần trong ngày, kéo dài liên tục nhiều ngày vì sẽ gây viêm mũi do thuốc.